«مصحف مشهد»، نماد اصالت قرآنی فرهنگ و تمدن رضوی
به گزارش خبرگزاری رضوی، نخستین نشست علمی _ تخصصی معرفی مصحف مشهد رضوی، روز دوم نمایشگاه بین‌المللی قرآن تهران با حضور جمعی از اساتید و کارشناسان قرآنی همچون محمدرضا مستفید، سیدعلی سرابی، مرتضی کریمی‌نیا، کریم دولتی، مرتضی توکلی و ابوالفضل خوش‌منش برگزار شد.
سرابی، جانشین سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی در ابتدای این نشست با اشاره به تدوین و گردآوری مصحف مشهد به کوشش مرتضی کریمی‌نیا گفت: این مصحف آبان‌ماه سال گذشته رونمایی شد، اما آنچنان که باید و شاید و در خور شأن آن، تبلیغ و معرفی نشد و لذا با هماهنگی صورت گرفته در سازمان علمی و فرهنگی قرار شد تا به منظور ادای دین به این مصحف شریف در قالب سلسله نشست‌هایی به تبیین و معرفی آن بپردازیم.
وی ارزش تاریخی و علمی این مصحف را غیرقابل وصف دانست و گفت: با وجود آنکه در گنجینه کتابخانه آستان قدس رضوی مصاحف ارزشمندی در اختیار داریم که به همت تولیت این آستان مقدس به نحو شایسته‌ای در حال نگهداری و حفاظت است، اما مصحف مشهد رضوی از اهمیت و جایگاه خاص و ویژه‌ای برخوردار است.
حفظ مصاحف شریف، سنت حسنه ائمه(ع) است
سرابی نگهداری و حفظ و حراست از مصاحف شریف قرآنی را از جمله سنت‌های حسنه‌ای دانست که اتفاقاً مورد تأکید ائمه طاهرین(ع) است و تصریح کرد: به تأسی از این سنت حسنه طی ادوار گوناگون تلاش‌هایی در زمینه جمع‌آوری مصاحف و نسخ قدیمی قرآن و نسخ دینی و معرفی آن به جهان اسلام به‌ویژه در آستان قدس رضوی صورت گرفته است.
این کارشناس قرآنی در پایان گفت: در ادامه این نشست با حضور اساتید ارجمند سعی در تبیین ابعاد دقیق‌تری از این مصحف داریم و همینجا نیز از مؤسسه آل‌بیت(ع) هم که در زمینه تحقیق و چاپ نسخه تک‌زمینه این مصحف سرمایه‌گذاری لازم را انجام دادند، تشکر می‌کنم.
در ادامه این نشست مرتضی کریمی‌نیا، مسئول گروه تحقیق و گردآوری و تدوین مصحف مشهد رضوی به ارائه توضیحاتی در خصوص اینکه چرا در قرن حاضر و با توجه به پیشرفت‌های صورت گرفته در همه عرصه‌ها همچنان باید به مصاحف کهن توجه نشان دهیم، گفت: اتفاقاً در دوران جدید که دنیای پیشرفت علم در محیط‌های آکادمیک است توجه به اسناد علمی به‌ویژه آنهایی که از زمان‌های دور برجای مانده است بسیار بیشتر از قبل شده و برعکس دنیای کنونی که متکی به نقل شفاهی و بر پایه روایات است در مورد اثبات نکته‌ای همانند تاریخ قرآن براساس مقولاتی همچون رسم‌الخط و سایر مسائل باید به نسخ قرآنی کهن رجوع کنیم.
دنیای غرب به دنبال کم‌اهمیت جلوه دادن قرآن است
وی تصریح کرد: دنیای غرب به ویژه در دوران اخیر به دنبال آن است تا به تحریف تاریخی در مورد قرآن پرداخته و اینکه آنچه که ما آن را کتاب آسمانی می‌دانیم و برای آن ارزش و اعتبار زیادی قائل هستیم، کم‌ارزش جلوه دهد و آن را تا حد ظواهری همچون فهرست‌نویسی و استناد به نسخ خطی برای بهره‌برداری‌های دیگر تنزل دهد در حالیکه در نحله و جنبش جدید که از آن به تجدید‌نظرطلبان یاد می‌شود، استناد به نسخ کهن قرآنی تبعات مثبت دیگری را به دنبال دارد.
کریمی‌نیا ادامه داد: وقتی گمانه‌زنی‌هایی پیرامون این امر قوت می‌گیرد و تلاش می‌شود تا قرآن را کتابی مربوط به دوره پیامبر(ص) ندانند، قطعاً مطرح شدن مصحف مشهد که بنا به برخی از آزمایشات تخصصی و از جمله آزمایش «کربن ۱۴» آن را جزئی از مکتوبات قرن اول هجری معرفی کرده و تاریخی را نزدیک به تاریخ بعثت پیامبر(ص) معرفی می‌کند، بسیاری از شبهات در این مورد از میان می‌رود و ذهنیت و اندیشه‌ای که براساس نقل شفاهی و انگاره‌ها و گمان‌های موجود تربیت شده این قدرت اغنا را پیدا می‌کند تا به این امر واقف شود و اعتبار تاریخی چنین مقوله‌ای دوچندان شود.
این محقق قرآنی داده‌های قرآنی امروزین را مبتنی بر شیوه قرائاتی دانست که نسل به نسل از استاد به شاگرد منتقل شده است و افزود: بعضی از این قرائات را تنها می‌توان به اصل نسخه که سایر مصحف از آن سرچشمه می‌گیرند به دست آورد و لذا هر چه به سمت صدر اسلام پیش برویم، اصالت این قرائات بیشتر است.
کتابخانه آستان قدس بیشترین مصحف قرآنی کوفی را داراست
کریمی‌نیا گفت: کتابخانه آستان قدس رضوی دارای بیشترین مصحف قرآنی با خط کوفی است، اما مصحف مشهد کاملترین آنها به سبک حجازی است که از حدود یکصد سال پیش مورد توجه قرار گرفته تا جایی‌که در مقایسه با سایر مصاحف موجود که اغلب ناقص و برخی در حد چند برگ از آنها باقی است با حدود ۲۵۲ صفحه که از آن موجود است کاملترین مصحف قرآنی مربوط به اواسط قرن اول هجری را در اختیار ما می‌گذارد.
وی دیگر علت کامل بودن این مصحف را وجود دو آیه پایانی سوره توبه در آن دانست که برپایه نظر ابن مسعود، صحابی پیامبر(ص) در قرآن موجود است؛ امری که در سندهای رسمی از آن به عنوان یک مدرک معتبر از کسب اجازه برای آوردن این دو آیه در دوران خلیفه دوم یاد می‌شود که این خود گواه آن است که مصحف مربوط به چنین تاریخی است.
مرتضی توکل، قائم مقام مرکز طبع و نشر قرآن کریم جمهوری اسلامی در ادامه این نشست با اشاره به اینکه توجه به مصاحف قدیمی از چند زاویه پُراهمیت است، گفت: یک نگاه به این موضوع درون دینی است و از آنجا که قرآن کتاب آسمانی ماست برای اثبات اصالت قرآن چنین توجهی بسیار مهم است و جدای از اعتقادی که به وحیانی بودن قرآن داریم، اینکه رجوع به این مصحف ما را متوجه قدمت تاریخی آن می‌کند نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
رجوع مستقیم به مصحف کهن ضریب خطای تاریخی را کاهش می‌دهد
وی ادامه داد: اگر براساس الگوی شفاهی و نقل سینه به سینه بخواهیم روند تاریخی قرآن را مورد بررسی قرار دهیم از عصر پیامبر(ص) تا زمان اکنون حداقل ۳۳ واسطه وجود خواهد داشت و لذا رجوع مستقیم به یک مصحفی که مربوط به قرن اول هجری است به جهت کاسته شدن این واسطه‌ها اهمیت این تحقیق و پژوهش را مضاعف می‌کند.
توکلی با اشاره به اینکه چنین تاریخ‌گذاری براساس آزمایشاتی همچون «کربن ۱۴» ما را به فضای مدینه و مکه قرن اول می‌برد، تصریح کرد: علم دیگر تحقیق مصاحف کهن «علم قرائات» است و مقولات دیگری همچون «عدالآیه» که نظام شمارش آیات در آن مطرح می‌شود و مبحثی تخصصی است از جمله موضوعات دیگری است که به واسطه چنین رویکرد و توجهی به مصاحف قدیمی قرآن مطرح می‌شود.
علوم قرآنی در ایران با بی‌مهری مواجه است
وی گفت: ما در زمینه مکاتب قرآن، سیاق‌های گوناگونی داریم که مثلاً با فرض ثابت بودن آیات قرآن، در شمارش آنها اختلافاتی را به وجود می‌آورد و مثلاً برخی عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم» ابتدای هر سوره را نیز در شمارش آیات به حساب می‌آورند؛ این قبیل مسائل از جمله علوم قرآنی به حساب می‌آیند که در بسیاری از مجامع دانشگاهی و علمی جهان اسلام مطرح است و اما در ایران کمتر به آن پرداخته شده و شاید رجوع به مصحف قدیمی، این حساسیت را به منظور توجه بیشتر به این مباحث در پی داشته باشد.
وی توجه به این مصاحف در مرکز طبع و نشر را از اواسط دهه ۹۰ دانست و گفت: نخستین نسخه‌های کهن تحقیق شده در این سال‌ها در این مرکز مورد توجه قرار گرفت و علاوه بر نگهداری برخی از آنها در تلاش هستیم که برخی را بازنشر دهیم.
محمدرضا مستفید، مدیر پژوهش مرکز طبع و نشر قرآن کریم نیز در ادامه این نشست به دستاوردهای پژوهشی مصحف مشهد پرداخت و گفت: البته پرواضح است که نسبتی بین نسخه‌پژوهی با علوم قرآن وجود دارد هر چند که در ایران این مقوله چندان جایگاهی ندارد و قرائات میان پژوهشگران قرآنی در ایران با بی‌مهری مواجه شده است.
وی ضعف پرداختن به نسخه‌پژوهی را در اظهار نظرهای بی‌پایه و بدون پیشینه‌پژوهشی که معمولاً در مورد قرآن صورت می‌گیرد دانست و گفت: تأویل‌ها و تفسیرهایی که در راستای چنین مواجهه‌ای با قرآن صورت می‌گیرد اغلب مبتنی بر ذهنیات فرد تحلیلگر است.
پژوهشگران غیرایرانی مجال بیشتری برای پژوهش قرآنی دارند
مستفید، غفلت پژوهشگران ایرانی از پرداختن به مصحف را خلأیی دانست که مجال را برای حضور پژوهشگران غیرایرانی فراهم می‌سازد که البته از آنجا که اغلب ایشان به دنبال برآورده شدن مطامع خود هستند، این قبیل تحقیقات ایشان نه به منزله پی بردن به عظمت جایگاه قرآن بلکه در جهت غنابخشی بر نیات مادی و دنیوی آنها تلقی می‌شود و چنین اهتمامی که اخیراً در مورد مصحف کهن قرآنی صورت گرفته است، علاوه بر بسته شدن راه بر ایشان، مجال و فرصتی مغتنم را برای پژوهشگران ایرانی مسلمان پدید می‌آورد.
کریم دولتی، دیگر سخنران این نشست بود که با اشاره به اینکه نباید تنها به مقایسه قرائات صورت گرفته از این مصحف و مصاحف مشابه با نمونه‌های دیگر قرآنی بپردازیم گفت: این درست است که با چنین مقایسه‌ای می‌توان به اهمیت جایگاه چنین مصحفی پی برد اما ممکن است، این مصحف به شکل مستقل واجد خصوصیات و ویژگی‌هایی باشد که تنها متأثر از مصاحف قبل خود نیست.
مصحف مشهد باید بر روی مصاحف دیگر تأثیرگذار بوده باشد
وی ادامه داد: چنین مصحفی با ویژگی‌های مطرح شده که البته مقادیر زیادی نیز می‌توان به آن افزود، شاید زمینه‌ای را فراهم آورد که خود مؤثر در مصاحف بعد خود باشد و تنها نباید به این مسئله از این زاویه دید نگریست که تحت تأثیر چه مصاحفی قرار گرفته است بلکه خود آن را می‌توان به عنوان یک شاخص در بررسی مصحف دیگر نیز به کار برد.
ابوالفضل خوش‌منش، از اساتید قرآن و عضو هیئت علمی دانشگاه نیز در پایان این نشست از اقدام گردآوردندگان و بازنویسان مصحف مشهد قدردانی کرد و گفت: در شرایطی که بنا به گفته دوستان، بسیاری از مظاهر علوم قرآنی در دانشگاه و مراکز آموزش عالی با سردی و رخوت دنبال می‌شود، این کار نمود بارزی در زمینه تفسیر قرآن است.
وی گفت: به تحقیق هم از نقطه نظر قرائات که وجه سماعی بودن قرآن را به جهت مستدل بودن آن تقویت می‌کند و هم از نظر فیزیکی و علمی، شاهد گردآوری مصحف مشهد هستیم، این کار بزرگ، خلأیی را که بر اثر غفلت در امر پژوهش قرآنی در سطوح دانشگاهی وجود دارد جبران کرده است.
خوش‌منش در پایان گفت: باید به این گروه گردآور و تدوینگر مصحف مشهد تبریک گفت که با کار ارزنده خود تفسیرنگاری قرآنی را باب کرده و زمینه را برای دقت و پرداختن به نقاط مبهم پژوهش‌های قرآنی مناسب‌سازی کردند.
منبع: ایکنا
سرابی، جانشین سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی در ابتدای این نشست با اشاره به تدوین و گردآوری مصحف مشهد به کوشش مرتضی کریمی‌نیا گفت: این مصحف آبان‌ماه سال گذشته رونمایی شد، اما آنچنان که باید و شاید و در خور شأن آن، تبلیغ و معرفی نشد و لذا با هماهنگی صورت گرفته در سازمان علمی و فرهنگی قرار شد تا به منظور ادای دین به این مصحف شریف در قالب سلسله نشست‌هایی به تبیین و معرفی آن بپردازیم.
وی ارزش تاریخی و علمی این مصحف را غیرقابل وصف دانست و گفت: با وجود آنکه در گنجینه کتابخانه آستان قدس رضوی مصاحف ارزشمندی در اختیار داریم که به همت تولیت این آستان مقدس به نحو شایسته‌ای در حال نگهداری و حفاظت است، اما مصحف مشهد رضوی از اهمیت و جایگاه خاص و ویژه‌ای برخوردار است.
حفظ مصاحف شریف، سنت حسنه ائمه(ع) است
سرابی نگهداری و حفظ و حراست از مصاحف شریف قرآنی را از جمله سنت‌های حسنه‌ای دانست که اتفاقاً مورد تأکید ائمه طاهرین(ع) است و تصریح کرد: به تأسی از این سنت حسنه طی ادوار گوناگون تلاش‌هایی در زمینه جمع‌آوری مصاحف و نسخ قدیمی قرآن و نسخ دینی و معرفی آن به جهان اسلام به‌ویژه در آستان قدس رضوی صورت گرفته است.
این کارشناس قرآنی در پایان گفت: در ادامه این نشست با حضور اساتید ارجمند سعی در تبیین ابعاد دقیق‌تری از این مصحف داریم و همینجا نیز از مؤسسه آل‌بیت(ع) هم که در زمینه تحقیق و چاپ نسخه تک‌زمینه این مصحف سرمایه‌گذاری لازم را انجام دادند، تشکر می‌کنم.
در ادامه این نشست مرتضی کریمی‌نیا، مسئول گروه تحقیق و گردآوری و تدوین مصحف مشهد رضوی به ارائه توضیحاتی در خصوص اینکه چرا در قرن حاضر و با توجه به پیشرفت‌های صورت گرفته در همه عرصه‌ها همچنان باید به مصاحف کهن توجه نشان دهیم، گفت: اتفاقاً در دوران جدید که دنیای پیشرفت علم در محیط‌های آکادمیک است توجه به اسناد علمی به‌ویژه آنهایی که از زمان‌های دور برجای مانده است بسیار بیشتر از قبل شده و برعکس دنیای کنونی که متکی به نقل شفاهی و بر پایه روایات است در مورد اثبات نکته‌ای همانند تاریخ قرآن براساس مقولاتی همچون رسم‌الخط و سایر مسائل باید به نسخ قرآنی کهن رجوع کنیم.
دنیای غرب به دنبال کم‌اهمیت جلوه دادن قرآن است
وی تصریح کرد: دنیای غرب به ویژه در دوران اخیر به دنبال آن است تا به تحریف تاریخی در مورد قرآن پرداخته و اینکه آنچه که ما آن را کتاب آسمانی می‌دانیم و برای آن ارزش و اعتبار زیادی قائل هستیم، کم‌ارزش جلوه دهد و آن را تا حد ظواهری همچون فهرست‌نویسی و استناد به نسخ خطی برای بهره‌برداری‌های دیگر تنزل دهد در حالیکه در نحله و جنبش جدید که از آن به تجدید‌نظرطلبان یاد می‌شود، استناد به نسخ کهن قرآنی تبعات مثبت دیگری را به دنبال دارد.
کریمی‌نیا ادامه داد: وقتی گمانه‌زنی‌هایی پیرامون این امر قوت می‌گیرد و تلاش می‌شود تا قرآن را کتابی مربوط به دوره پیامبر(ص) ندانند، قطعاً مطرح شدن مصحف مشهد که بنا به برخی از آزمایشات تخصصی و از جمله آزمایش «کربن ۱۴» آن را جزئی از مکتوبات قرن اول هجری معرفی کرده و تاریخی را نزدیک به تاریخ بعثت پیامبر(ص) معرفی می‌کند، بسیاری از شبهات در این مورد از میان می‌رود و ذهنیت و اندیشه‌ای که براساس نقل شفاهی و انگاره‌ها و گمان‌های موجود تربیت شده این قدرت اغنا را پیدا می‌کند تا به این امر واقف شود و اعتبار تاریخی چنین مقوله‌ای دوچندان شود.
این محقق قرآنی داده‌های قرآنی امروزین را مبتنی بر شیوه قرائاتی دانست که نسل به نسل از استاد به شاگرد منتقل شده است و افزود: بعضی از این قرائات را تنها می‌توان به اصل نسخه که سایر مصحف از آن سرچشمه می‌گیرند به دست آورد و لذا هر چه به سمت صدر اسلام پیش برویم، اصالت این قرائات بیشتر است.
کتابخانه آستان قدس بیشترین مصحف قرآنی کوفی را داراست
کریمی‌نیا گفت: کتابخانه آستان قدس رضوی دارای بیشترین مصحف قرآنی با خط کوفی است، اما مصحف مشهد کاملترین آنها به سبک حجازی است که از حدود یکصد سال پیش مورد توجه قرار گرفته تا جایی‌که در مقایسه با سایر مصاحف موجود که اغلب ناقص و برخی در حد چند برگ از آنها باقی است با حدود ۲۵۲ صفحه که از آن موجود است کاملترین مصحف قرآنی مربوط به اواسط قرن اول هجری را در اختیار ما می‌گذارد.
وی دیگر علت کامل بودن این مصحف را وجود دو آیه پایانی سوره توبه در آن دانست که برپایه نظر ابن مسعود، صحابی پیامبر(ص) در قرآن موجود است؛ امری که در سندهای رسمی از آن به عنوان یک مدرک معتبر از کسب اجازه برای آوردن این دو آیه در دوران خلیفه دوم یاد می‌شود که این خود گواه آن است که مصحف مربوط به چنین تاریخی است.
مرتضی توکل، قائم مقام مرکز طبع و نشر قرآن کریم جمهوری اسلامی در ادامه این نشست با اشاره به اینکه توجه به مصاحف قدیمی از چند زاویه پُراهمیت است، گفت: یک نگاه به این موضوع درون دینی است و از آنجا که قرآن کتاب آسمانی ماست برای اثبات اصالت قرآن چنین توجهی بسیار مهم است و جدای از اعتقادی که به وحیانی بودن قرآن داریم، اینکه رجوع به این مصحف ما را متوجه قدمت تاریخی آن می‌کند نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.رجوع مستقیم به مصحف کهن ضریب خطای تاریخی را کاهش می‌دهد
وی ادامه داد: اگر براساس الگوی شفاهی و نقل سینه به سینه بخواهیم روند تاریخی قرآن را مورد بررسی قرار دهیم از عصر پیامبر(ص) تا زمان اکنون حداقل ۳۳ واسطه وجود خواهد داشت و لذا رجوع مستقیم به یک مصحفی که مربوط به قرن اول هجری است به جهت کاسته شدن این واسطه‌ها اهمیت این تحقیق و پژوهش را مضاعف می‌کند.
توکلی با اشاره به اینکه چنین تاریخ‌گذاری براساس آزمایشاتی همچون «کربن ۱۴» ما را به فضای مدینه و مکه قرن اول می‌برد، تصریح کرد: علم دیگر تحقیق مصاحف کهن «علم قرائات» است و مقولات دیگری همچون «عدالآیه» که نظام شمارش آیات در آن مطرح می‌شود و مبحثی تخصصی است از جمله موضوعات دیگری است که به واسطه چنین رویکرد و توجهی به مصاحف قدیمی قرآن مطرح می‌شود.
علوم قرآنی در ایران با بی‌مهری مواجه است
وی گفت: ما در زمینه مکاتب قرآن، سیاق‌های گوناگونی داریم که مثلاً با فرض ثابت بودن آیات قرآن، در شمارش آنها اختلافاتی را به وجود می‌آورد و مثلاً برخی عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم» ابتدای هر سوره را نیز در شمارش آیات به حساب می‌آورند؛ این قبیل مسائل از جمله علوم قرآنی به حساب می‌آیند که در بسیاری از مجامع دانشگاهی و علمی جهان اسلام مطرح است و اما در ایران کمتر به آن پرداخته شده و شاید رجوع به مصحف قدیمی، این حساسیت را به منظور توجه بیشتر به این مباحث در پی داشته باشد.
وی توجه به این مصاحف در مرکز طبع و نشر را از اواسط دهه ۹۰ دانست و گفت: نخستین نسخه‌های کهن تحقیق شده در این سال‌ها در این مرکز مورد توجه قرار گرفت و علاوه بر نگهداری برخی از آنها در تلاش هستیم که برخی را بازنشر دهیم.
محمدرضا مستفید، مدیر پژوهش مرکز طبع و نشر قرآن کریم نیز در ادامه این نشست به دستاوردهای پژوهشی مصحف مشهد پرداخت و گفت: البته پرواضح است که نسبتی بین نسخه‌پژوهی با علوم قرآن وجود دارد هر چند که در ایران این مقوله چندان جایگاهی ندارد و قرائات میان پژوهشگران قرآنی در ایران با بی‌مهری مواجه شده است.
وی ضعف پرداختن به نسخه‌پژوهی را در اظهار نظرهای بی‌پایه و بدون پیشینه‌پژوهشی که معمولاً در مورد قرآن صورت می‌گیرد دانست و گفت: تأویل‌ها و تفسیرهایی که در راستای چنین مواجهه‌ای با قرآن صورت می‌گیرد اغلب مبتنی بر ذهنیات فرد تحلیلگر است.
پژوهشگران غیرایرانی مجال بیشتری برای پژوهش قرآنی دارند
مستفید، غفلت پژوهشگران ایرانی از پرداختن به مصحف را خلأیی دانست که مجال را برای حضور پژوهشگران غیرایرانی فراهم می‌سازد که البته از آنجا که اغلب ایشان به دنبال برآورده شدن مطامع خود هستند، این قبیل تحقیقات ایشان نه به منزله پی بردن به عظمت جایگاه قرآن بلکه در جهت غنابخشی بر نیات مادی و دنیوی آنها تلقی می‌شود و چنین اهتمامی که اخیراً در مورد مصحف کهن قرآنی صورت گرفته است، علاوه بر بسته شدن راه بر ایشان، مجال و فرصتی مغتنم را برای پژوهشگران ایرانی مسلمان پدید می‌آورد.
کریم دولتی، دیگر سخنران این نشست بود که با اشاره به اینکه نباید تنها به مقایسه قرائات صورت گرفته از این مصحف و مصاحف مشابه با نمونه‌های دیگر قرآنی بپردازیم گفت: این درست است که با چنین مقایسه‌ای می‌توان به اهمیت جایگاه چنین مصحفی پی برد اما ممکن است، این مصحف به شکل مستقل واجد خصوصیات و ویژگی‌هایی باشد که تنها متأثر از مصاحف قبل خود نیست.
مصحف مشهد باید بر روی مصاحف دیگر تأثیرگذار بوده باشد
وی ادامه داد: چنین مصحفی با ویژگی‌های مطرح شده که البته مقادیر زیادی نیز می‌توان به آن افزود، شاید زمینه‌ای را فراهم آورد که خود مؤثر در مصاحف بعد خود باشد و تنها نباید به این مسئله از این زاویه دید نگریست که تحت تأثیر چه مصاحفی قرار گرفته است بلکه خود آن را می‌توان به عنوان یک شاخص در بررسی مصحف دیگر نیز به کار برد.
ابوالفضل خوش‌منش، از اساتید قرآن و عضو هیئت علمی دانشگاه نیز در پایان این نشست از اقدام گردآوردندگان و بازنویسان مصحف مشهد قدردانی کرد و گفت: در شرایطی که بنا به گفته دوستان، بسیاری از مظاهر علوم قرآنی در دانشگاه و مراکز آموزش عالی با سردی و رخوت دنبال می‌شود، این کار نمود بارزی در زمینه تفسیر قرآن است.
وی گفت: به تحقیق هم از نقطه نظر قرائات که وجه سماعی بودن قرآن را به جهت مستدل بودن آن تقویت می‌کند و هم از نظر فیزیکی و علمی، شاهد گردآوری مصحف مشهد هستیم، این کار بزرگ، خلأیی را که بر اثر غفلت در امر پژوهش قرآنی در سطوح دانشگاهی وجود دارد جبران کرده است.
خوش‌منش در پایان گفت: باید به این گروه گردآور و تدوینگر مصحف مشهد تبریک گفت که با کار ارزنده خود تفسیرنگاری قرآنی را باب کرده و زمینه را برای دقت و پرداختن به نقاط مبهم پژوهش‌های قرآنی مناسب‌سازی کردند.
منبع: ایکنا
