مهربانی یک وظیفه است!
فرهنگ رضوی ریشه های "مهربانی" را در خانواده می جوید
سرویس فرهنگ/ در هرم نیازهای انسانی بعد از نیازهای جسمانی و امنیت نیاز به "عشق و محبت" قرار می گیرد. ضرورت نیاز به این که یک فرد در مرکز توجه از جانب دیگران باشد، بر هیچ کس پوشیده نیست و هیچ کس نمی تواند این نیاز را در خود نادیده گرفته یا انکار کند.
در جریان یک زیست جمعی، افراد مسئول پاسخ به نیازهای یکدیگراند، پس می توان گفت ابراز محبت و مهربانی ، یک وظیفه است. این وظیفه نیز همچون سایر وظایف اجتماعی هر نقش می بایست آموخته شده تا در بستری درست به کارگرفته شود و اختلالی در نظم اجتماعی ایجاد نکند.
اولین جایی که فرد آموزه های اخلاقی را فرا می گیرد خانواده است. لاکن در جامعه ما پدرها و مادرها مقابل فرزندانشان از ابراز محبت به یکدیگر امتناع می کنند و بروز محبت به یکدیگر را در حضورفرزندان زشت می دانند. در واقع سئوالی که مطرح است این است که کودک و نوجوان ایرانی باید از کجا مهرورزی را بیاموزند؟ مهرورزی در رسانه ها ممنوع است. در مدرسه ممنوع است. در خانواده ممنوع است و… .
درواقع ریشه بروز برخی خشونت ها و عدم بروز مهرورزی ها بین ایرانیان را باید در شکل گیری شخصیت کودکان و نوجوانان شناسایی کرد. فرهنگ رضوی نیز ریشه های "مهربانی" را در خانواده می جوید. امام رضا(ع) حتی در آخرین لحظات زندگی در حالی که در بستر شهادت قرار دارد؛ از ابراز محبت به فرزندش دریغ نمی ورزد، به احترام او بلند شده و دست بر گزدن فرزند نوجوان او انداخته و به آغوش کشیده و بین چشمانش را می بوسد.
عوامل موثر بر محبت در خانواده:
روش های ابراز علاقه و عوامل موثر بر محبت با توجه به جایگاه طرف مقابل متفاوت خواهد بود؛ اما به طور کلی فرهنگ دینی و آموزه های رضوی دستوارت مهمی را تجویز می کند.
-حسن خلق
در سنت اسلامی حسن خلق در معنای عمومی آن مجموعه رفتارهای نیکو و اخلاق پسندیده است. از امام رضا(ع)در باب حسن خلق اینگونه نقل شده است که:«شما که نمی توانید با دادن مال(هدیه و انفاق) دل همه مردم را بدست آورید؛ پس با اخلاق نیکو و خوش رویی این کار را انجام دهید.» یا ایشان در جای دیگری می گویند: «اخلاقت را نیکو کن که خیر دنیا و آخرت را به دنبال دارد. »
-هدیه دادن
هدیه دادن نوعی احترام و نیکی به طرف مقابل محسوب می شود و انسانی که هدیه را می گیرد بی اختیار و از روی فطرت خدادادی خویش، مهرو محبت هدیه دهنده را در دل خود جای می دهد. این نکته به ویژه در روابط زناشویی از اهمیت خاص برخورداد است و عاملی مهم در ایجاد ارتباط صحیح و همگرایی بین زوجین به شمار می رود. امام رضا(ع) در این زمینه می فرماید: «هدیه چه چیز خوبی است ، آن کلید نیازهای روحی و مادی است.» و یا در جای دیگری می گویند: «هدیه دادن کینه ها را از دل می زداید.»
-گشاده رویی
امام رضا رضا(ع) فرمودند: «کسی که به صورت برادر مومن خود لبخند بزند خدا برای او حسنه می نویسد.» امام صادق(ع) نیز خوشرویی را یکی از ویژگی های مومن برمی شمارند. و در احادیث دیگری گشاده رویی ریسمان محبت معرفی شده است.
-گفتار نیکو
گفتار نیک، کلامِ همراه با ادب و احترام، راستگویی است و سخنِ خوب گفتن کلام آموزنده و مفید بیان کردن است.
- معیشت و مسائل اقتصادیدر جریان یک زیست جمعی، افراد مسئول پاسخ به نیازهای یکدیگراند، پس می توان گفت ابراز محبت و مهربانی ، یک وظیفه است. این وظیفه نیز همچون سایر وظایف اجتماعی هر نقش می بایست آموخته شده تا در بستری درست به کارگرفته شود و اختلالی در نظم اجتماعی ایجاد نکند.
اولین جایی که فرد آموزه های اخلاقی را فرا می گیرد خانواده است. لاکن در جامعه ما پدرها و مادرها مقابل فرزندانشان از ابراز محبت به یکدیگر امتناع می کنند و بروز محبت به یکدیگر را در حضورفرزندان زشت می دانند. در واقع سئوالی که مطرح است این است که کودک و نوجوان ایرانی باید از کجا مهرورزی را بیاموزند؟ مهرورزی در رسانه ها ممنوع است. در مدرسه ممنوع است. در خانواده ممنوع است و… .
درواقع ریشه بروز برخی خشونت ها و عدم بروز مهرورزی ها بین ایرانیان را باید در شکل گیری شخصیت کودکان و نوجوانان شناسایی کرد. فرهنگ رضوی نیز ریشه های "مهربانی" را در خانواده می جوید. امام رضا(ع) حتی در آخرین لحظات زندگی در حالی که در بستر شهادت قرار دارد؛ از ابراز محبت به فرزندش دریغ نمی ورزد، به احترام او بلند شده و دست بر گزدن فرزند نوجوان او انداخته و به آغوش کشیده و بین چشمانش را می بوسد.
عوامل موثر بر محبت در خانواده:
روش های ابراز علاقه و عوامل موثر بر محبت با توجه به جایگاه طرف مقابل متفاوت خواهد بود؛ اما به طور کلی فرهنگ دینی و آموزه های رضوی دستوارت مهمی را تجویز می کند.
-حسن خلق
در سنت اسلامی حسن خلق در معنای عمومی آن مجموعه رفتارهای نیکو و اخلاق پسندیده است. از امام رضا(ع)در باب حسن خلق اینگونه نقل شده است که:«شما که نمی توانید با دادن مال(هدیه و انفاق) دل همه مردم را بدست آورید؛ پس با اخلاق نیکو و خوش رویی این کار را انجام دهید.» یا ایشان در جای دیگری می گویند: «اخلاقت را نیکو کن که خیر دنیا و آخرت را به دنبال دارد. »
-هدیه دادن
هدیه دادن نوعی احترام و نیکی به طرف مقابل محسوب می شود و انسانی که هدیه را می گیرد بی اختیار و از روی فطرت خدادادی خویش، مهرو محبت هدیه دهنده را در دل خود جای می دهد. این نکته به ویژه در روابط زناشویی از اهمیت خاص برخورداد است و عاملی مهم در ایجاد ارتباط صحیح و همگرایی بین زوجین به شمار می رود. امام رضا(ع) در این زمینه می فرماید: «هدیه چه چیز خوبی است ، آن کلید نیازهای روحی و مادی است.» و یا در جای دیگری می گویند: «هدیه دادن کینه ها را از دل می زداید.»
-گشاده رویی
امام رضا رضا(ع) فرمودند: «کسی که به صورت برادر مومن خود لبخند بزند خدا برای او حسنه می نویسد.» امام صادق(ع) نیز خوشرویی را یکی از ویژگی های مومن برمی شمارند. و در احادیث دیگری گشاده رویی ریسمان محبت معرفی شده است.
-گفتار نیکو
گفتار نیک، کلامِ همراه با ادب و احترام، راستگویی است و سخنِ خوب گفتن کلام آموزنده و مفید بیان کردن است.
معیشت از جمله مسائلی است که درایجاد و تقویت محبت در خانواده تاثیر بسزایی دارد. اگر اعضای خانواده، شرایط مالی سرپرست را درک کنند؛ محبت او را یافت خواهند کرد. ولی هرگاه خارج از توان مالی بر او فشار بیاورند؛ گرفتار خشم و کینه ی او خواهند شد. علی ابن موسی الرضا در همین زمینه توصیه می کنند:« هر کس به روزی اندکی که خداوند به او می دهد راضی باشد پروردگار همان عمل اندک را از وی می پذیرد.»
-نرم خویی
امام علی(ع) می فرمایند:« هرکس نرم خو و مهربان باشد، محبت اش واجب می گردد. گذشت و مدارا، را می توان از مصادیق نرم خویی محسوب کرد. امام رضا(ع) گذشت را یکی از ویژگی پیامبران و از عومال تکمیل کننده ایمان مومنان دانسته است.»
همچنین عوامل دیگری بر طبق احادیث در امر محبت و مهربانی موثرند. عواملی همچون انصاف در معاشرت، همدردی با دیگران در سختی ها، و بازگشت به قلبی پاک، خیرخواهی، خوش گمانی، قرض داد، فروتنی و بخشش را می توان در احادیث ائمه اطهار مشاهده کرد. امام جواد(ع) نیز می فرمایند: «با سه خصلت محبت دیگران به دست می آید: انصاف در معاشرت، همدردی با دیگران در سختیها و بازگشت به قلبی پاک.»
امام علی(ع) نیز می فرمایند:« هرکس به مردم خوش گمان باشد، محبت آنان را بدست می آورد. »در حدیث دیگری از امام صادق نیز نقل شده است: «سه چیز است که محبت می آورد: قرض دادن، فروتنی و بخشش.»
در اسلام، محبتی ارزشمند است که در آن رضای خداوند متعال لحاظ شده باشد. یعنی برادر مومن را به خاطر ایمان به خدا و پایبندی به آموزه های دینی، دوست بداریم، نه بخاطر موقعیت های مادی و دنیوی.
اسلام معیار و ملاک محبت به مسلمانان را، میزان پایبندی آنان را به آموزه های دینی(تقوا) امی داند.(حجرات13) مردی به امام رضا(ع) گفت به خدا سوگند، در روی زمین کسی از نظر پدر، به شرافت تو نمی رسد، حضرت فرمودند: «تقوا به آنان شرافت بخشیده و طاعت خدا آنان را بالابرده است.» پیامبر اکرم(ص) نیز در همین رابطه می فرمایند: «بهترین کارها نزد خدا دوستی و دشمنی در راه اوست.» امام باقر(ع) نیز در ضمن حدیثی می گویند: «دین جز محبت نیست.»
