آدرس‌هایی که تخریب سینمای دینی را رقم می‌زند؛
سیاهنمایی از جنگ، زیاده‌گویی، اغراق و تصویرسازی اشتباه از مناسک دینی
به گزارش خبرگزاری رضوی، حمید بهمنی، کارگردان سینما و تلویزیون، تصویرسازی از عاشورا را فراتر از دسته‌بندی‌های رایج در هنر توصیف کرد و گفت: مفهوم عاشورا بالاتر از هر قالب و ظرفی است، برای همین نباید تصور کرد یک ژانر سینمایی می‌تواند به تنهایی تمام معنای نهفته در عاشورا را تصویر کند، اما می‌توان ادعا کرد سینمای دفاع مقدس اولین و شاخصه‌ترین حوزه‌ای است که موضوع عاشورا در آن به شکلی زیبا می‌تواند نشان داده شود.
وی افزود: وقتی از سینمای دفاع مقدس حرف می‌زنیم باید آن را جدای از سینمای جنگ بدانیم، چون دفاع مقدس با تکیه بر فرهنگ مقاومت شکل گرفته، اما در سینمای جنگ، نبرد‌های رایج در این سبک، حرف اول را می‌زند. در دفاع مقدس؛ حق الناس، عدالت‌طلبی، ایثار، دین مداری اصل است، ولی در ژانر جنگ، نهایت اخلاقیات به رفتار‌های انسان‌دوستانه خلاصه می‌شود.
وی در پایان تأکید کرد: برای این‌که سینمایی عاشورایی داشته باشیم حتما نباید توقعات به فیلمسازان مختص شود، چون سینماگر نیمی از راه است، اما نیمی دیگر مسئولان هستند که سال‌هاست این رسالت را فراموش کرده‌اند، زیرا آنچه مشاهده می‌شود نشان دهنده نبود دغدغه مدیران نسبت به موضوعات عاشورایی است و ترجیح آن‌ها به فیلم‌هایی است که در جشنوار‌ه‌های خارجی به موفقیت می‌رسند؛ پس در انتهای سخنم تأکید می‌کنم که آینده روشن متناسب با آرمان‌های عاشورا برای هنر هفتم متصور نیستم.
وی افزود: وقتی از سینمای دفاع مقدس حرف می‌زنیم باید آن را جدای از سینمای جنگ بدانیم، چون دفاع مقدس با تکیه بر فرهنگ مقاومت شکل گرفته، اما در سینمای جنگ، نبرد‌های رایج در این سبک، حرف اول را می‌زند. در دفاع مقدس؛ حق الناس، عدالت‌طلبی، ایثار، دین مداری اصل است، ولی در ژانر جنگ، نهایت اخلاقیات به رفتار‌های انسان‌دوستانه خلاصه می‌شود.
جریانسازی، مهمترین ویژگی فیلم عاشورایی باشد
کارگردان فیلم «گلوگاه شیطان» با تاکید بر این‌که عاشورا در بسیاری از جوامع تاثیرات شگرفی داشته، تاکید کرد: گاندی بار‌ها در سخنان خود از امام حسین(ع) و تاثیری که این امام بر او گذاشته حرف زده است، البته تنها گاندی از امام حسین(ع) الگو نگرفته است بلکه بسیاری از مفاخر دنیا نیز معطوف عظمت این امام شهید هستند. این نکته را بیان کردم تا تاکید کنم فیلم عاشورایی باید جریانسازی داشته باشد و مخاطبش پس از تماشای اثر جذب معنا و مفهوم شده و از آن الگوبرداری کند.
بهمنی ترویج روح سلحشوری را یکی دیگر از تبعات مثبت فیلم عاشورایی دانست و گفت: فیلمی که می‌خواهد عاشورا را چه در قالب مستقیم و چه غیر مستقیم مد نظر قرار دهد حتماً باید ویژگی سلحشوری نیز را دارا باشد. سلحشوری تنها به قدرت بدنی خلاصه نمی‌شود، بلکه احقاق حق مظلوم از ظالم یکی از اقسام این خصلت مثبت است. در همین راستا امام حسین(ع) تنها فردی است که در طول تاریخ به صورت کامل خود و خانواده‌اش را فدای احقاق حق مظلوم کرده است. لازم به ذکر است قهرمانان بسیاری در جهان وجود دارند که به نوعی برای یاری مردم به پا خواسته‌اند، اما قیامی که در عاشورا می‌بینیم قابل قیاس با هیچ حرکتی در تاریخ نیست، به همین دلیل بعد از ۱۴۰۰ سال عاشورا هنوز هم زنده است.
وی با تاکید بر این‌که همخوان کردن مفاهیم عاشورا با دفاع مقدس باید توسط اهلش صورت گیرد، تصریح کرد: زمانی که می‌خواستم پایان‌نامه کارگردانی خود را بگیرم موضوع پروپوزالم تاثیرات عاشورا بر دفاع مقدس بود در این مسیر با فیلمسازانی، چون حاتمی کیا، حمید نژاد، ملاقلی‌پور و... ملاقات کردم. در تمام این گفتگو‌ها یک امر مشترک وجود داشت آنهم این‌که فیلمسازان که با آن‌ها صحبت می‌کردم تاکید داشتند، آرمان‌هایشان از عاشورا وام گرفته شده است.
کارگردان فیلم «گلوگاه شیطان» با تاکید بر این‌که عاشورا در بسیاری از جوامع تاثیرات شگرفی داشته، تاکید کرد: گاندی بار‌ها در سخنان خود از امام حسین(ع) و تاثیری که این امام بر او گذاشته حرف زده است، البته تنها گاندی از امام حسین(ع) الگو نگرفته است بلکه بسیاری از مفاخر دنیا نیز معطوف عظمت این امام شهید هستند. این نکته را بیان کردم تا تاکید کنم فیلم عاشورایی باید جریانسازی داشته باشد و مخاطبش پس از تماشای اثر جذب معنا و مفهوم شده و از آن الگوبرداری کند.
بهمنی ترویج روح سلحشوری را یکی دیگر از تبعات مثبت فیلم عاشورایی دانست و گفت: فیلمی که می‌خواهد عاشورا را چه در قالب مستقیم و چه غیر مستقیم مد نظر قرار دهد حتماً باید ویژگی سلحشوری نیز را دارا باشد. سلحشوری تنها به قدرت بدنی خلاصه نمی‌شود، بلکه احقاق حق مظلوم از ظالم یکی از اقسام این خصلت مثبت است. در همین راستا امام حسین(ع) تنها فردی است که در طول تاریخ به صورت کامل خود و خانواده‌اش را فدای احقاق حق مظلوم کرده است. لازم به ذکر است قهرمانان بسیاری در جهان وجود دارند که به نوعی برای یاری مردم به پا خواسته‌اند، اما قیامی که در عاشورا می‌بینیم قابل قیاس با هیچ حرکتی در تاریخ نیست، به همین دلیل بعد از ۱۴۰۰ سال عاشورا هنوز هم زنده است.
وی با تاکید بر این‌که همخوان کردن مفاهیم عاشورا با دفاع مقدس باید توسط اهلش صورت گیرد، تصریح کرد: زمانی که می‌خواستم پایان‌نامه کارگردانی خود را بگیرم موضوع پروپوزالم تاثیرات عاشورا بر دفاع مقدس بود در این مسیر با فیلمسازانی، چون حاتمی کیا، حمید نژاد، ملاقلی‌پور و... ملاقات کردم. در تمام این گفتگو‌ها یک امر مشترک وجود داشت آنهم این‌که فیلمسازان که با آن‌ها صحبت می‌کردم تاکید داشتند، آرمان‌هایشان از عاشورا وام گرفته شده است.
فیلم دینی نیازی به اغراق ندارد
کارگردان فیلم «آن مرد آمد» با بیان این‌که اغراق بزرگترین آسیب برای فیلم‌های دینی و دفاع مقدسی است، بیان کرد: اگر می‌خواهیم به عاشورا یا دیگر رخداد‌های اسلامی بپردازیم باید از زیاده‌گویی فاصله بگیریم، چون نیازی به این امر نیست. اغراق تنها یک امر را سبب می‌شود و آنهم فاصله گرفتن مخاطب از اثر است، چون تماشاگر وقتی حس نکند به او واقعیات گفته می‌شود مضمون را نخواهد پذیرفت. این آسیب متاسفانه سینمای دفاع مقدس را به شدت آزار داده، چون در بیشتر فیلم‌هایی که تولید می‌شود قالب حاجی و سید‌ها را می‌بینیم که دائما تکرار می‌شوند؛ همچنین نادان فرض کردن دشمن اتفاق دیگری است که به سینمای دفاع مقدس ضربه‌هایی جدی زده است.
بهمنی متذکر شد: برخی مواقع در مباحث سینمایی می‌شنویم که از فیلم‌های هالیوودی به عنوان الگو در حوزه سینمای دفاع مقدس حرف زده می‌شود. برای مثال فیلمی نظیر «نجات سرباز رایان» به عنوان الگو معرفی شده است و به فیلمسازان توصیه می‌شود فیلم دفاع مقدسی خود را بدین شکل بسازند. البته این فیلم یکی از مفاخر سینمای جهان است، ولی مناسباتش به هیچ وجه ارتباطی با هشت سال جنگ تحمیلی ندارد.
کارگردان فیلم «آن مرد آمد» با بیان این‌که اغراق بزرگترین آسیب برای فیلم‌های دینی و دفاع مقدسی است، بیان کرد: اگر می‌خواهیم به عاشورا یا دیگر رخداد‌های اسلامی بپردازیم باید از زیاده‌گویی فاصله بگیریم، چون نیازی به این امر نیست. اغراق تنها یک امر را سبب می‌شود و آنهم فاصله گرفتن مخاطب از اثر است، چون تماشاگر وقتی حس نکند به او واقعیات گفته می‌شود مضمون را نخواهد پذیرفت. این آسیب متاسفانه سینمای دفاع مقدس را به شدت آزار داده، چون در بیشتر فیلم‌هایی که تولید می‌شود قالب حاجی و سید‌ها را می‌بینیم که دائما تکرار می‌شوند؛ همچنین نادان فرض کردن دشمن اتفاق دیگری است که به سینمای دفاع مقدس ضربه‌هایی جدی زده است.
بهمنی متذکر شد: برخی مواقع در مباحث سینمایی می‌شنویم که از فیلم‌های هالیوودی به عنوان الگو در حوزه سینمای دفاع مقدس حرف زده می‌شود. برای مثال فیلمی نظیر «نجات سرباز رایان» به عنوان الگو معرفی شده است و به فیلمسازان توصیه می‌شود فیلم دفاع مقدسی خود را بدین شکل بسازند. البته این فیلم یکی از مفاخر سینمای جهان است، ولی مناسباتش به هیچ وجه ارتباطی با هشت سال جنگ تحمیلی ندارد.
نشان دادن نمازخواندن یک رزمنده شکل عرفانی به اثر می‌دهد؟
وی ادامه داد: ارزش‌های نهفته در نجات سرباز رایان منبعث از اندیشه‌های اومانیستی است که فداکاری را برای رضایت انسان مطلوب می‌داند، اما در هشت سال دفاع مقدس فداکاری برای خشنودی خدا صورت می‌گرفت، چون اگر چنین نبود هیچ گاه یک جوان ۱۳ ساله حاضر نمی‌شد خود را فدای همرزمانش کند. همینطور وقتی از معنویات حاکم بر سینمای دفاع مقدس حرف می‌زنیم منظور نشان دادن یا تصویر سازی از مناسک دینی نیست، چون این گونه باب شده با نشان دادن نماز خواندن یک رزمنده، شکل عرفانی به کار بدهیم.
مدیر عامل سابق موسسه شهید آوینی اضافه کرد: فیلم مهاجر یک اثر کاملاً عاشورایی است بدون این‌که از تصاویر خارق‌العاده بهره برده باشد، اما در مقابل این کار فیلمی، چون «تنگه ابوقریب» نیز وجود دارد که با تمام داشته‌های فنی‌اش به نظرم عاری از ارزش‌های دفاع مقدس است. این کار صرفاً تکنیک است و به نوعی الگوبرداری شده از سینمای غرب است برای همین تاکید دارم سینمای جنگ ایران باید اول به معنا، سپس به فرم توجه کند.
مدیر عامل سابق موسسه شهید آوینی اضافه کرد: فیلم مهاجر یک اثر کاملاً عاشورایی است بدون این‌که از تصاویر خارق‌العاده بهره برده باشد، اما در مقابل این کار فیلمی، چون «تنگه ابوقریب» نیز وجود دارد که با تمام داشته‌های فنی‌اش به نظرم عاری از ارزش‌های دفاع مقدس است. این کار صرفاً تکنیک است و به نوعی الگوبرداری شده از سینمای غرب است برای همین تاکید دارم سینمای جنگ ایران باید اول به معنا، سپس به فرم توجه کند.
سیاهنمایی از جنگ، نابود کردن دفاع مقدس است
بهمنی درباره سیاه‌نما‌یی‌های رایج در این ژانر نیز چنین توضیح داد: بیش از یک دهه است که در سینمای ایران سیاهنمایی از جنگ باب شده است در حالی‌که در هیچ کجای دنیا، به ایثارگرانشان نگاه منفی ندارند. برای نمونه فیلم‌هایی که هم اکنون در رابطه با جنگ جهانی دوم ساخته می‌شود گواه بارز این امر است. من نگاه سیاه به جنگ را نشئت گرفته از فضای حاکم بر سینما می‌دانم، والا در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ سینمای دفاع مقدس آرمانی‌ترین شکل فیلم سازی ما بود.
بهمنی درباره سیاه‌نما‌یی‌های رایج در این ژانر نیز چنین توضیح داد: بیش از یک دهه است که در سینمای ایران سیاهنمایی از جنگ باب شده است در حالی‌که در هیچ کجای دنیا، به ایثارگرانشان نگاه منفی ندارند. برای نمونه فیلم‌هایی که هم اکنون در رابطه با جنگ جهانی دوم ساخته می‌شود گواه بارز این امر است. من نگاه سیاه به جنگ را نشئت گرفته از فضای حاکم بر سینما می‌دانم، والا در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ سینمای دفاع مقدس آرمانی‌ترین شکل فیلم سازی ما بود.
وی در پایان تأکید کرد: برای این‌که سینمایی عاشورایی داشته باشیم حتما نباید توقعات به فیلمسازان مختص شود، چون سینماگر نیمی از راه است، اما نیمی دیگر مسئولان هستند که سال‌هاست این رسالت را فراموش کرده‌اند، زیرا آنچه مشاهده می‌شود نشان دهنده نبود دغدغه مدیران نسبت به موضوعات عاشورایی است و ترجیح آن‌ها به فیلم‌هایی است که در جشنوار‌ه‌های خارجی به موفقیت می‌رسند؛ پس در انتهای سخنم تأکید می‌کنم که آینده روشن متناسب با آرمان‌های عاشورا برای هنر هفتم متصور نیستم.
