نیم نگاهی به آیین‌های سنتی مردم تربت حیدریه در دهه اول محرم
به گزارش خبرگزاری رضوی، محمود تیموری کارشناس میراث فرهنگی در قالب یادداشتی به بررسی آداب و رسوم مردم روستاهای مختلف در تربت حیدریه در دهه اول محرم پرداخته است که در ادامه می‌خوانید.
مردم تربت حیدریه همزمان با آغاز دهه اول محرم مراسم عزاداری و آیین سنتی مختلفی را برگزار می‌کنند که علم‌گردانی، زنجیرزنی، سینه‌زنی و پخت حلیم از جمله برخی از این آیین‌ها محسوب می‌شود.
علم‌گردانی از جمله رسومی است که در بیشتر شهرستان‌های خراسان رضوی همزمان با آغاز محرم و صفر برگزار می‌شود و شاید در ظاهر برگزاری این مراسم مشابه یکدیگر باشد، اما جالب است بدانید مردم روستایی به نام منظر از توابع تربت حیدریه علم‌گردانی را رسمی با قدمت طولانی می‌دانند، مردم این روستا در شب اول ماه محرم علم‌های عزای حسینی را در حسینیه‌های این روستا برپا می‌کنند، آنها را در ابتدای درب ورودی حسینیه‌ها قرار می‌دهند، علم‌ها برای اهالی روستا از ارج و قرب بالایی برخوردار است، به‌گونه‌ای که تمام اهالی روستا و حتی کودکان نیز برای این علم‌ها احترام خاصی قائل هستند.
همزمان با دهه اول محرم هر شب مراسم عزاداری در حسینیه‌های روستا برپا بوده، اما اوج عزاداری‌ها به شب و روز تاسوعا و عاشورای حسینی برمی‌گردد.
پیش از غروب آفتاب روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی عده‌ای از مردهای روستا علم‌ها را به طرف قبرستان روستا می‌برند و از هر حسینیه‌ای نیز یک نفر که از نظر نیروی جسمانی توانایی بالایی دارد، علم را بلند می‌کند، در آنجا علم را به روی شانه‌های مردم قرار می‌دهند و در مزار شهدای روستا عزاداری می‌کنند.
در مسیر بازگشت عزادران زنان روستا با اسپند، نقل، نبات و خرما به استقبال عزاداران می‌آیند، مردان نیز مقابل حسینیه علم را به صورت ایستاده قرار داده، به دور علم حلقه می‌زنند و ذکر «حیدر ـ علی» را تکرار می‌کنند، همچنین، از شب هفتم محرم هیأت زنجیرزنی و سینه‌زنی از اهالی همه محله‌های در روستا به راه افتاده و عزاداری می‌کنند.
از دیگر مراسم سنتی عزاداری سالار شهیدان در روستا منظر طبخ و توزیع حلیم است، مواد غذایی این غذای نذری از سوی خود مردم این روستا تامین می‌شود و هر فرد به تناسب زمین زراعی وقفی و به اندازه توان خود مواد غذایی متشکل این غذا را در اختیار حسینه قرار می‌دهد، عزاداری‌های بعد از نماز مغرب و عشاء معمولا با سخنرانی، عزاداری و مداحی همراه است که در پایان از مهمانان با حلیم پذیرایی می‌شود.
روز تاسوعا و عاشورا هیأت‌های زنجیرزنی و سینه‌زنی از تمام روستاهای تربت حیدریه به راه افتاده و در مقابل مسجد جامع این شهرستان جمع می‌شوند و عزاداری می‌کنند، بعد از پایان این مراسم هیات عزاداری روستای منظر نیز به روستا بازگشته و در حسینیه‌ای برای صرف ناهار که باز هم حلیم است، دعوت می‌شود.
علم‌گردانی از جمله رسومی است که در بیشتر شهرستان‌های خراسان رضوی همزمان با آغاز محرم و صفر برگزار می‌شود و شاید در ظاهر برگزاری این مراسم مشابه یکدیگر باشد، اما جالب است بدانید مردم روستایی به نام منظر از توابع تربت حیدریه علم‌گردانی را رسمی با قدمت طولانی می‌دانند، مردم این روستا در شب اول ماه محرم علم‌های عزای حسینی را در حسینیه‌های این روستا برپا می‌کنند، آنها را در ابتدای درب ورودی حسینیه‌ها قرار می‌دهند، علم‌ها برای اهالی روستا از ارج و قرب بالایی برخوردار است، به‌گونه‌ای که تمام اهالی روستا و حتی کودکان نیز برای این علم‌ها احترام خاصی قائل هستند.
همزمان با دهه اول محرم هر شب مراسم عزاداری در حسینیه‌های روستا برپا بوده، اما اوج عزاداری‌ها به شب و روز تاسوعا و عاشورای حسینی برمی‌گردد.
پیش از غروب آفتاب روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی عده‌ای از مردهای روستا علم‌ها را به طرف قبرستان روستا می‌برند و از هر حسینیه‌ای نیز یک نفر که از نظر نیروی جسمانی توانایی بالایی دارد، علم را بلند می‌کند، در آنجا علم را به روی شانه‌های مردم قرار می‌دهند و در مزار شهدای روستا عزاداری می‌کنند.
در مسیر بازگشت عزادران زنان روستا با اسپند، نقل، نبات و خرما به استقبال عزاداران می‌آیند، مردان نیز مقابل حسینیه علم را به صورت ایستاده قرار داده، به دور علم حلقه می‌زنند و ذکر «حیدر ـ علی» را تکرار می‌کنند، همچنین، از شب هفتم محرم هیأت زنجیرزنی و سینه‌زنی از اهالی همه محله‌های در روستا به راه افتاده و عزاداری می‌کنند.
از دیگر مراسم سنتی عزاداری سالار شهیدان در روستا منظر طبخ و توزیع حلیم است، مواد غذایی این غذای نذری از سوی خود مردم این روستا تامین می‌شود و هر فرد به تناسب زمین زراعی وقفی و به اندازه توان خود مواد غذایی متشکل این غذا را در اختیار حسینه قرار می‌دهد، عزاداری‌های بعد از نماز مغرب و عشاء معمولا با سخنرانی، عزاداری و مداحی همراه است که در پایان از مهمانان با حلیم پذیرایی می‌شود.
روز تاسوعا و عاشورا هیأت‌های زنجیرزنی و سینه‌زنی از تمام روستاهای تربت حیدریه به راه افتاده و در مقابل مسجد جامع این شهرستان جمع می‌شوند و عزاداری می‌کنند، بعد از پایان این مراسم هیات عزاداری روستای منظر نیز به روستا بازگشته و در حسینیه‌ای برای صرف ناهار که باز هم حلیم است، دعوت می‌شود.
