دینداری در سیما صبغه احساسی و مداح‌‌گونه دارد

 

وی افزود: نکته جالب توجه در این بحث اینجاست که وزارتخانه‌ها و تلویزیون به جای استفاده از بدنه پژوهشی کشور، خود مؤسسه مستقل تحقیقاتی و پژوهشی راه انداخته‌اند! دلیل چنین رویکردی این است که می‌خواهند اطلاعات سازمانشان در دسترس دیگران قرار نگیرد، زیرا اگر قرار باشد پژوهشگران مستقل پیرامون این موضوعات بحث و تحقیق کنند، شاید میزان بودجه‌هایی که به این سازمان‌ها اختصاص داده می‌شود برملا شود. با این توضیح چون پژوهشگاه‌های این‌چنینی خود ذی‌نفع هستند، ممکن است آمارشان مصلحت عمومی و منافع ملی را در نظر نگیرد.

این کارشناس رسانه ادامه داد: در سازمان صداوسیما هم چنین اتفاقی در حال رخ دادن است. آن‌ها با راه‌اندازی پژوهشگاه‌های شخصی منافع و سیاست‌های خود را دنبال می‌کنند. برای همین در سال‌های اخیر شدیدترین انتقادات را از صداوسیما شاهد هستیم، زیرا آن‌ها نیز پژوهشگاه‌های شخصی خود را دارند، ولیکن این اعتراض‌ها تأثیری ندارد، زیرا سیاست‌ها هیچ‌‎گاه تغییر نمی‌کند. این مسئله همان‌گونه که گفتم تنها به صداوسیما نیز خلاصه نمی‌شود، بلکه همه سازمان‌های دولتی و حکومتی را دربرمی‌گیرد. نمود دیگر این مسئله را در مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌توان مشاهده کرد. این مجمع پژوهشگاهی دارد که همانند قلعه از آن نگهداری می‌شود، درصورتی که وقتی قرار است مصلحت نظام بررسی شود باید مصلحت عمومی جامعه مدنظر باشد.

 

هیچ گاه پژوهش ضروری نبوده است

این استاد دانشگاه تأکید کرد: با توجه به توضیحات بیان شده، باور من این است که پژوهش در کشورمان هنوز جایگاه ویژه خود را پیدا نکرده است، درصورتی‌که در بسیاری از کشور‌ها پژوهش اساسی‌ترین رکن در تصمیم‌گیری‌هاست؛ سؤال بعدی اسن است که وقتی قرار نیست پژوهش در سیاست‌گذاری‌ها تأثیری داشته باشد، پس فایده انجام آن چیست؟ جواب این است که ساختار اقتصادی و فرهنگی کشورمان به دلیل سیاسی بودن و همچنین اتکا به نفت و گاز باعث شده نیازی به پژوهش احساس نشود.

 

میری در پاسخ به این سؤال که در تولیدات دینی و انقلابی سیما، نبود پژوهش تا حدی در پایین بودن کیفیت آثار دخیل است، بیان کرد: برنامه‌های دین و انقلابی در تلویزیون کم نیستند، اما اینکه دینداری‌ای که نشان داده می‌شود تا چه حد از داشته‌های علمی بهره برده است، خود بحثی مفصل را طلب می‌کند؛ برای مثال حافظ وقتی حرف از دینداری می‌زند، دینداری عارفانه را از کلامش استنباط می‌کنیم، ولی در اشعارش به دینداری رندانه یا ریاکارانه هم اشاره دارد. وی حتی به آفات اجتماعی دینداری ریاکارانه هم اشاره می‌کند.

 

دینداری سیما شکلی مداح‌گونه دارد

وی ادامه داد: وقتی به برنامه‌های دینی تلویزیون می‌نگریم، بیش از هر چیز به صبغه مداحانه این برنامه‌ها پی می‌بریم. این شکل دینداری را اصطلاحاً دینداری احساسی می‌گویند. برای مثال به برنامه‌هایی که عید غدیر از تلویزیون پخش شد، اشاره می‌کنم. در مداحی‌ها و ملودی‌ها، اشعار بر پایه دو امر بود. ابتدا این‌که هیچ یک از اشعار بنیان عاطفی و عقلی نداشت و تنها فوران احساس را مدنظر قرار می‌داد و تلاش می‌شد تا خود را در برابری دیگری قرار دهد. مطلب دیگر به نحوه انتخاب روحانیون مربوط می‌شود؛ برای مثال مباحثی که بیشتر شکل تاریخی داشت بر مبنای کلیشه‌هایی بود که بار‌ها تکرار شده است.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: تصور کنید حضرت رسول(ص) یا حضرت علی(ع) اگر در قرن ۲۱ می‌زیستند، پیامشان را بر چه مبنایی استوار می‌کردند؟ آیا بحث‌هایی که از طرف آن‌ها مطرح می‌شد نظیر آنچه بود که این روز‌ها در تلویزیون از زبان مداحان مطرح می‌شود یا اینکه شکل دیگری را پیش می‌گرفت؟ به باور من در تولیدات دینی تلویزیون عدل و قسط به شکل مناسبی مورد نظر قرار نگرفته است؛ زیرا در این صورت باید بسیاری از آحاد جامعه مورد توجه قرار می‌گرفت. در همین رابطه حضرت رسول(ص) بیان کردند که آمده‌ام تا اخلاق را برپا کنم. پس اگر صداوسیما واقعاً در پی برپایی قسط و عدل در جامعه است، باید بینش جامعه‌شناختی داشته باشد تا بتواند نظریه طبقاتی را مورد توجه قرار دهد.

 

وی در پایان این گفت‌وگو تصریح کرد: متأسفم‌ این را می‌گویم، ولی برداشت شخصی من این است که صداوسیما به جای توجه به عدل، در پی استعمار توده‌هاست تا بتواند آن‌ها را مدیریت روانی کند و مخاطبش به وضع موجود نه در حالت اعتراض بلکه در حالت انقیاد باشد. در صورتی‌ که یکی از شاخصه‌های انسانی دینی، داشتن روحیه اعتراضی در مورد وضعیت نامطلوب جامعه است.