آشنایی با قرائت، هنر خوشنویسی قرآنی را غنا می‌بخشد
به گزارش خبرگزاری رضوی، محمدمهدی میرزایی، قاری و خوشنویس قرآنی متولد ۱۳۵۳ در استان غزنی افغانستان است، وی در خانواده‌ای مذهبی بزرگ شده و چند تن از برادرانش حافظ کل قرآن بوده‌اند و یکی از برادرانش از رزمندگان جنگ تحمیلی ایران و عراق است.
او ۱۸ سال است که در حوزه خوشنویسی قرآن کریم فعالیت می‌کند و به قرائت قرآن مشغول است، برای آشنایی بیشتر با این هنرمند افغانستانی مقیم ایران و ویژگی‌های هنرش با او گفت‌و‌گویی انجام دادیم، وی ابتدا اظهار کرد: زیر نظر اساتیدی همچون منصور قصری‌زاده، به یادگیری قرائت قرآن و مطالعه معانی آیات و تفاسیر قرآن روی آوردم.در کنار جلسات آموزش قرآن، در مساجد و محافل قرآنی که برگزار می‌شد حضور پیدا می‌کردم تا تجربه‌ام در این زمینه افزایش پیدا کند و همین موضوع را نیز به کسانی که در اطرافم حضور داشتند و علاقه‌مند به یادگیری قرائت قرآن بودند، توصیه می‌کردم.
تلاوت زمینه‌ساز کتابت شد
میرزایی با یادآوری این نکته که مردم افغانستان مسلمان هستند و ریشه اسلامی و دینی داشته و با قرآن کریم عجین‌اند، ادامه داد: در طول سال‌هایی که فعالیت قرآنی داشتم تلاش می‌کردم که با آیات این کتاب آسمانی آشنا شوم و همین موضوع باعث انس گرفتنم با کلام وحی شد و در نهایت توانستم آیات الهی را بر صفحه کاغذ خوشنویسی و نمایشگاه‌هایی در همین حوزه برپا کنم.
این قاری افغانستانی با اشاره به اینکه تعداد بسیاری از آثارش را خوشنویسی کلام وحی تشکیل می‌دهد، افزود: برای مثال آیه ۶ سوره هود «وَمَا مِن دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا: و هيچ جنبندهاى در زمين نيست مگر [اينكه] روزيش بر عهده خداست» یکی از آیاتی است که برای من آرامش‌بخش و تکان‌دهنده است و بارها آن را خوشنویسی کرده‌ام. این آیه تسکین‌دهنده و امیدوارکننده نیز هست.
خوشنویسی آیات کاربردی
وی با اشاره به اینکه قرائت قرآن زمینه آشنایی بیشتر با آیات و تدبر در آنها را برایش فراهم کرده است، ادامه داد: آیات پایانی سوره آل‌عمران و برخی آیات سوره یوسف که صفات زیبای خداوند را برای انسان بازگو می‌کند، را نیز خوشنویسی کرده‌ام. این آیات دستورات محکم و کاربردی را برای مردم بیان می‌کند و به همین دلیل سعی کردم به زیبایی آنها را خوشنویسی کنم و در این مسیر هدفم این بوده است که بتوانم دَین خود را به قرآن کریم ادا کنم.
میرزایی درباره پیشینه خوشنویسی قرآنی در خانواده‌اش بیان کرد: این هنر در خانواده ما ریشه دارد و از قدیم، میرزا ابراهیم (پدربزرگم) به کتابت قرآن می‌پرداخت و در این حوزه فعالیت‌های مختلفی انجام می‌داد. در ادامه این فعالیت، برادرم، محمدجواد نیز به فعالیت در این حوزه پرداخت و از قاریان و خوشنویسان بسیار خوب قرآنی است که مدرسه‌ای در پاکستان را مدیریت می‌کند.
وی افزود: احمد میرزایی برادر دیگرم است که معلم و قاری قرآن است و کتابت آیات الهی را نیز در کارنامه دارد. حبیب میرزایی از دیگر برادرانم است که از قاریان افغانستانی به شمار می‌آید و به تحصیل زبان و ادبیات فارسی با بورسیه افغانستان در دانشگاه یزد ایران مشغول است. خانواده من آشنایی و علاقه بسیاری به قرآن کریم دارند و پدرم نیز از این موضوع فارغ نبود و ما همگی وی و پدربزرگ‌مان را الگو قرار دادیم.
این خوشنویس قرآنی در ادامه اظهار کرد: در این حوزه با بهترین هنرمندان ایران در تعامل و شاگرد استادان این حوزه بوده‌ام که می‌توانم به اساتیدی چون حمید عجمی، محمدعلی قربانی (از اساتید مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران)، محمدعلی سبزه‌کار، رسول مرادی و اسفندیار (عبدالله) ستارپور اشاره کنم، به ویژه استاد قربانی که در حوزه نستعلیق کمک بسیاری به من کرد.
وی با بیان اینکه زمینه آموزش قرائت و خوشنویسی قرآنی در ایران بیش از افغانستان فراهم است، ادامه داد: با اساتید بزرگ خوشنویسی در ایران ارتباط دارم و نمایشگاه‌هایی را در داخل ایران برپا کرده‌ام؛ البته شرایط خوشنویسی قرآنی در افغانستان رو به بهبود است و جوانان با استعدادی هم اکنون در این عرصه فعالیت می‌کنند، ولی شرایط مشابه ایران در افغانستان کمتر وجود دارد.
مهارت اساتید افغانستان در خوشنویسی
این قاری قرآن از اساتیدی چون غلامحسین امیرخانی و محمد حیدری که ماه‌ها از وقت خود را در افغانستان برای آموزش خوشنویسان افغانستانی صرف کرده‌اند، یاد و اظهار کرد: این اساتید به آموزش، تبلیغ و تبیین این هنر قرآنی پرداخته‌اند و شاگردان بسیاری را در افغانستان تربیت کرده‌اند.
میرزایی ادامه داد: هنرمندان زبده‌ای در کابل، هرات، غزنی، بلخ و دیگر شهرستان‌های دورافتاده افغانستان که علاقه‌مند به خوشنویسی و کتابت قرآن هستند و در حوزه ادبیات دست به قلم بوده‌اند، هم اکنون به صورت خودجوش در این حوزه فعالیت می‌کنند و از خشونت و جنگ به دامان این هنر متعالی پناه می‌برند.
وی از فعالیتش در عرصه خط نستعلیق یاد و بیان کرد: قرائت قرآن را از تلاوت سوره حجر و با تقلید از قاریان شاخص آغاز کردم؛ قرآن، کتابی است که وقتی آن را به دست می‌گیری، انسان را به سمت خود می‌کشاند و همین موضوع زمینه ساز علاقه‌مندی من به قرائت قرآن و پیگیری آموزش تلاوت‌ها، صوت‌ها، نغمه‌ها و معانی قرآن کریم شد، زیرا هر نغمه‌ای معنی خود را می‌طلبد و این موضوع کمک می‌کند که به درک آنچه قاریان بزرگ بر آن تأکید داشته‌اند، نائل شویم.
مطالعه تفاسیر قرآن
میرزایی در ادامه درباره اثرات مثبت نشستن پای رحل قرآن و شنیدن آیات وحی گفت: وقتی به تلاوت قرآن گوش می‌کنی و سخنان استاد را می‌شنوی، تجربیات بسیاری را به دست می‌آوری و با شنیدن این مطلب از درون آماده می‌شوی که آنچه را بزرگان گفته‌اند، بشنوی و بپذیری. من، ۱۰۰ لوح فشرده سخنرانی آیت‌الله جوادی آملی درباره تفسیر قرآن را گوش کرده و تفاسیر المیزان علامه طباطبایی و نور(تألیف حجت الاسلام محسن قرائتی) را مطالعه کرده‌ام و به سراغ تفاسیر دیگر نیز رفته‌ام تا به این درک برسم که چرا نگاه قرآن در موضوعاتی، ویژه و خاص است.
وی با تأکید بر اینکه چنین روندی بر هنر انسان خوشنویس نیز اثر می‌گذارد، اظهار کرد: با خوشنویسی قرآن می‌توانی آیات، نغمه‌ها و زیبایی‌های قرآن را به نوشتار درآوری. یک خطاط قرآنی می‌تواند بهترین ترکیب‌ها از آیات قرآن را فرا بگیرد و بر صفحه کاغذ به نگارش درآورد و با معنی و مفهومی که دارد به مخاطب و جامعه ارائه کند.
ضبط صوت‌هایی که مستهلک شد
میرزایی در پاسخ به اینکه در چه قسمی از قرائت قرآن ورود پیدا کرده است، گفت: در صوت و لحن ورود کردم و از سال ۱۳۷۸ تاکنون در این حوزه فعالیت می‌کنم. گاه شاید در طول روز پس از ساعت کاری به محافل قرآنی متعددی می‌رفتم. چند ضبط صوت را به دلیل استفاده مکرر مستهلک کردم تا بارها بتوانم تلاوت‌ها را گوش کنم. نغمات را ضبط می‌کردم و بارها گوش می‌دادم. این کار به من آرامش می‌داد.
وی تلاوت قرآن را برتر از نوای موسیقی برشمرد و افزود: آیات قرآن بر همه موسیقی‌ها برتری دارد و وقتی انسان گوش جان به این کلام الهی می‌سپارد، دیگر خواهان شنیدن صدای هیچ سازی نیست. فعالیت و نحوه تلاش من در این حوزه سبب شد که افراد دیگری که در اطراف من بودند نیز به قرآن علاقه‌مند شده و به این کتاب آسمانی نزدیک شوند.
میرزایی درباره وضعیت آموزش قرآن در افغانستان گفت: قرآن از گذشته همانند ایران در شهرهای بزرگی همچون کابل آموزش داده می‌شد و هم اکنون قاریان بسیار بزرگی در سطح بین‌الملل داریم که در مسابقات بین‌المللی قرآن ایران نیز شرکت می‌کنند.
جلسات قرآنی کابل
وی بیان کرد: جلسات قرآنی به صورت مکرر در کابل برگزار می‌شود. با پایگاهی برای اتباع خارجی در ایران به نام محفل قرآن «محمد امین» نیز ارتباط داریم که هر سال گردهمایی‌های خوبی برگزار و نفرات برگزیده را معرفی می‌کند. این محفل شعبه‌های مختلفی برای مهاجران دیگر کشورها دارد و کلاس‌های خوبی برگزار می‌کند.
میرزایی درباره مشکلات قاریان در افغانستان نیز گفت: مشکلات زیاد است، اما حتی گروه تروریستی طالبان هم با آموزش قرآن و تلاوت کلام وحی مخالفت نمی‌کند. مردم احترام بسیاری برای قرآن و قاریان قائل هستند، ولی با این حال، جنگ و خونریزی مانع از آن می‌شود که آرامش در کشور برقرار شود.
وی درباره اینکه آیا تاکنون کتابت کل قرآن را انجام داده است یا خیر، اظهار کرد: علاقه‌مند هستم که کلام وحی را با نگاهی متفاوت کتابت کنم، ولی هنوز چنین تجربه‌ای نداشته‌ام. قطعاً کتابت برای نخستین بار تجربه‌ای در اختیار انسان قرار می‌دهد که می‌تواند در آینده چراغ راه کاتب باشد و تجربیات جدیدتری را به او هدیه دهد.
نمی‌توان از کنار آیات ساده گذشت
این قاری قرآن افزود: نمی‌توان از کنار آیات قرآن ساده گذشت، به معانی هر آیه که فکر می‌کنم و هر کدام از آیات را که می‌نویسم، می‌بینم اثر خود را دارد. «بسم‌الله الرحمن الرحیم»، «ایاک نعبد و ایاک نستعین» و چهار قل را بسیار نوشته‌ام و برخی از آیات سوره بقره را نیز خطاطی کرده‌ام.
میرزایی گفت: آیات بسیاری هستند که برای استفاده روزمره افراد مناسب هستند که از آن جمله می‌توان به سوره قاف و انسان اشاره کرد که انسان را به فضای دیگری می‌برد. معانی والای آیات سوره حجرات نیز بسیار حائز اهمیت و جالب هستند که به عقیده من اگر یک خوشنویس قرآنی آنها را ننویسد، کفران نعمت کرده و اگر صدای معنوی این آیات را نشنود و درک نکند، جفا کرده است.
وی در پایان تأکید کرد: هر چه انسان معنای آیات را بهتر بفهمد، اثر آن ماندگارتر خواهد بود، باید در این حوزه عمیق شد. می‌توان تلاوتی از استاد مصطفی اسماعیل، عبدالباسط و محمدصدیق منشاوی را شنید و بعد به تلاوت و کتابت قرآن پرداخت. اگر انسان خالصانه به کلام خداوند در قرآن گوش بسپارد، با قرآن کریم مأنوس می‌شود.
تلاوت زمینه‌ساز کتابت شد
میرزایی با یادآوری این نکته که مردم افغانستان مسلمان هستند و ریشه اسلامی و دینی داشته و با قرآن کریم عجین‌اند، ادامه داد: در طول سال‌هایی که فعالیت قرآنی داشتم تلاش می‌کردم که با آیات این کتاب آسمانی آشنا شوم و همین موضوع باعث انس گرفتنم با کلام وحی شد و در نهایت توانستم آیات الهی را بر صفحه کاغذ خوشنویسی و نمایشگاه‌هایی در همین حوزه برپا کنم.
این قاری افغانستانی با اشاره به اینکه تعداد بسیاری از آثارش را خوشنویسی کلام وحی تشکیل می‌دهد، افزود: برای مثال آیه ۶ سوره هود «وَمَا مِن دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُهَا: و هيچ جنبندهاى در زمين نيست مگر [اينكه] روزيش بر عهده خداست» یکی از آیاتی است که برای من آرامش‌بخش و تکان‌دهنده است و بارها آن را خوشنویسی کرده‌ام. این آیه تسکین‌دهنده و امیدوارکننده نیز هست.
خوشنویسی آیات کاربردی
وی با اشاره به اینکه قرائت قرآن زمینه آشنایی بیشتر با آیات و تدبر در آنها را برایش فراهم کرده است، ادامه داد: آیات پایانی سوره آل‌عمران و برخی آیات سوره یوسف که صفات زیبای خداوند را برای انسان بازگو می‌کند، را نیز خوشنویسی کرده‌ام. این آیات دستورات محکم و کاربردی را برای مردم بیان می‌کند و به همین دلیل سعی کردم به زیبایی آنها را خوشنویسی کنم و در این مسیر هدفم این بوده است که بتوانم دَین خود را به قرآن کریم ادا کنم.
میرزایی درباره پیشینه خوشنویسی قرآنی در خانواده‌اش بیان کرد: این هنر در خانواده ما ریشه دارد و از قدیم، میرزا ابراهیم (پدربزرگم) به کتابت قرآن می‌پرداخت و در این حوزه فعالیت‌های مختلفی انجام می‌داد. در ادامه این فعالیت، برادرم، محمدجواد نیز به فعالیت در این حوزه پرداخت و از قاریان و خوشنویسان بسیار خوب قرآنی است که مدرسه‌ای در پاکستان را مدیریت می‌کند.
وی افزود: احمد میرزایی برادر دیگرم است که معلم و قاری قرآن است و کتابت آیات الهی را نیز در کارنامه دارد. حبیب میرزایی از دیگر برادرانم است که از قاریان افغانستانی به شمار می‌آید و به تحصیل زبان و ادبیات فارسی با بورسیه افغانستان در دانشگاه یزد ایران مشغول است. خانواده من آشنایی و علاقه بسیاری به قرآن کریم دارند و پدرم نیز از این موضوع فارغ نبود و ما همگی وی و پدربزرگ‌مان را الگو قرار دادیم.
این خوشنویس قرآنی در ادامه اظهار کرد: در این حوزه با بهترین هنرمندان ایران در تعامل و شاگرد استادان این حوزه بوده‌ام که می‌توانم به اساتیدی چون حمید عجمی، محمدعلی قربانی (از اساتید مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی ایران)، محمدعلی سبزه‌کار، رسول مرادی و اسفندیار (عبدالله) ستارپور اشاره کنم، به ویژه استاد قربانی که در حوزه نستعلیق کمک بسیاری به من کرد.
وی با بیان اینکه زمینه آموزش قرائت و خوشنویسی قرآنی در ایران بیش از افغانستان فراهم است، ادامه داد: با اساتید بزرگ خوشنویسی در ایران ارتباط دارم و نمایشگاه‌هایی را در داخل ایران برپا کرده‌ام؛ البته شرایط خوشنویسی قرآنی در افغانستان رو به بهبود است و جوانان با استعدادی هم اکنون در این عرصه فعالیت می‌کنند، ولی شرایط مشابه ایران در افغانستان کمتر وجود دارد.
مهارت اساتید افغانستان در خوشنویسی
این قاری قرآن از اساتیدی چون غلامحسین امیرخانی و محمد حیدری که ماه‌ها از وقت خود را در افغانستان برای آموزش خوشنویسان افغانستانی صرف کرده‌اند، یاد و اظهار کرد: این اساتید به آموزش، تبلیغ و تبیین این هنر قرآنی پرداخته‌اند و شاگردان بسیاری را در افغانستان تربیت کرده‌اند.
میرزایی ادامه داد: هنرمندان زبده‌ای در کابل، هرات، غزنی، بلخ و دیگر شهرستان‌های دورافتاده افغانستان که علاقه‌مند به خوشنویسی و کتابت قرآن هستند و در حوزه ادبیات دست به قلم بوده‌اند، هم اکنون به صورت خودجوش در این حوزه فعالیت می‌کنند و از خشونت و جنگ به دامان این هنر متعالی پناه می‌برند.
وی از فعالیتش در عرصه خط نستعلیق یاد و بیان کرد: قرائت قرآن را از تلاوت سوره حجر و با تقلید از قاریان شاخص آغاز کردم؛ قرآن، کتابی است که وقتی آن را به دست می‌گیری، انسان را به سمت خود می‌کشاند و همین موضوع زمینه ساز علاقه‌مندی من به قرائت قرآن و پیگیری آموزش تلاوت‌ها، صوت‌ها، نغمه‌ها و معانی قرآن کریم شد، زیرا هر نغمه‌ای معنی خود را می‌طلبد و این موضوع کمک می‌کند که به درک آنچه قاریان بزرگ بر آن تأکید داشته‌اند، نائل شویم.
مطالعه تفاسیر قرآن
میرزایی در ادامه درباره اثرات مثبت نشستن پای رحل قرآن و شنیدن آیات وحی گفت: وقتی به تلاوت قرآن گوش می‌کنی و سخنان استاد را می‌شنوی، تجربیات بسیاری را به دست می‌آوری و با شنیدن این مطلب از درون آماده می‌شوی که آنچه را بزرگان گفته‌اند، بشنوی و بپذیری. من، ۱۰۰ لوح فشرده سخنرانی آیت‌الله جوادی آملی درباره تفسیر قرآن را گوش کرده و تفاسیر المیزان علامه طباطبایی و نور(تألیف حجت الاسلام محسن قرائتی) را مطالعه کرده‌ام و به سراغ تفاسیر دیگر نیز رفته‌ام تا به این درک برسم که چرا نگاه قرآن در موضوعاتی، ویژه و خاص است.
وی با تأکید بر اینکه چنین روندی بر هنر انسان خوشنویس نیز اثر می‌گذارد، اظهار کرد: با خوشنویسی قرآن می‌توانی آیات، نغمه‌ها و زیبایی‌های قرآن را به نوشتار درآوری. یک خطاط قرآنی می‌تواند بهترین ترکیب‌ها از آیات قرآن را فرا بگیرد و بر صفحه کاغذ به نگارش درآورد و با معنی و مفهومی که دارد به مخاطب و جامعه ارائه کند.
ضبط صوت‌هایی که مستهلک شد
میرزایی در پاسخ به اینکه در چه قسمی از قرائت قرآن ورود پیدا کرده است، گفت: در صوت و لحن ورود کردم و از سال ۱۳۷۸ تاکنون در این حوزه فعالیت می‌کنم. گاه شاید در طول روز پس از ساعت کاری به محافل قرآنی متعددی می‌رفتم. چند ضبط صوت را به دلیل استفاده مکرر مستهلک کردم تا بارها بتوانم تلاوت‌ها را گوش کنم. نغمات را ضبط می‌کردم و بارها گوش می‌دادم. این کار به من آرامش می‌داد.
وی تلاوت قرآن را برتر از نوای موسیقی برشمرد و افزود: آیات قرآن بر همه موسیقی‌ها برتری دارد و وقتی انسان گوش جان به این کلام الهی می‌سپارد، دیگر خواهان شنیدن صدای هیچ سازی نیست. فعالیت و نحوه تلاش من در این حوزه سبب شد که افراد دیگری که در اطراف من بودند نیز به قرآن علاقه‌مند شده و به این کتاب آسمانی نزدیک شوند.
میرزایی درباره وضعیت آموزش قرآن در افغانستان گفت: قرآن از گذشته همانند ایران در شهرهای بزرگی همچون کابل آموزش داده می‌شد و هم اکنون قاریان بسیار بزرگی در سطح بین‌الملل داریم که در مسابقات بین‌المللی قرآن ایران نیز شرکت می‌کنند.
جلسات قرآنی کابل
وی بیان کرد: جلسات قرآنی به صورت مکرر در کابل برگزار می‌شود. با پایگاهی برای اتباع خارجی در ایران به نام محفل قرآن «محمد امین» نیز ارتباط داریم که هر سال گردهمایی‌های خوبی برگزار و نفرات برگزیده را معرفی می‌کند. این محفل شعبه‌های مختلفی برای مهاجران دیگر کشورها دارد و کلاس‌های خوبی برگزار می‌کند.
میرزایی درباره مشکلات قاریان در افغانستان نیز گفت: مشکلات زیاد است، اما حتی گروه تروریستی طالبان هم با آموزش قرآن و تلاوت کلام وحی مخالفت نمی‌کند. مردم احترام بسیاری برای قرآن و قاریان قائل هستند، ولی با این حال، جنگ و خونریزی مانع از آن می‌شود که آرامش در کشور برقرار شود.
وی درباره اینکه آیا تاکنون کتابت کل قرآن را انجام داده است یا خیر، اظهار کرد: علاقه‌مند هستم که کلام وحی را با نگاهی متفاوت کتابت کنم، ولی هنوز چنین تجربه‌ای نداشته‌ام. قطعاً کتابت برای نخستین بار تجربه‌ای در اختیار انسان قرار می‌دهد که می‌تواند در آینده چراغ راه کاتب باشد و تجربیات جدیدتری را به او هدیه دهد.
نمی‌توان از کنار آیات ساده گذشت
این قاری قرآن افزود: نمی‌توان از کنار آیات قرآن ساده گذشت، به معانی هر آیه که فکر می‌کنم و هر کدام از آیات را که می‌نویسم، می‌بینم اثر خود را دارد. «بسم‌الله الرحمن الرحیم»، «ایاک نعبد و ایاک نستعین» و چهار قل را بسیار نوشته‌ام و برخی از آیات سوره بقره را نیز خطاطی کرده‌ام.
میرزایی گفت: آیات بسیاری هستند که برای استفاده روزمره افراد مناسب هستند که از آن جمله می‌توان به سوره قاف و انسان اشاره کرد که انسان را به فضای دیگری می‌برد. معانی والای آیات سوره حجرات نیز بسیار حائز اهمیت و جالب هستند که به عقیده من اگر یک خوشنویس قرآنی آنها را ننویسد، کفران نعمت کرده و اگر صدای معنوی این آیات را نشنود و درک نکند، جفا کرده است.
وی در پایان تأکید کرد: هر چه انسان معنای آیات را بهتر بفهمد، اثر آن ماندگارتر خواهد بود، باید در این حوزه عمیق شد. می‌توان تلاوتی از استاد مصطفی اسماعیل، عبدالباسط و محمدصدیق منشاوی را شنید و بعد به تلاوت و کتابت قرآن پرداخت. اگر انسان خالصانه به کلام خداوند در قرآن گوش بسپارد، با قرآن کریم مأنوس می‌شود.
