در سالروز ورود مسلم بن عقیل به کوفه؛
چرا کوفیان فرستاده امام حسین (ع) را تنها گذاشتند؟
به گزارش خبرگزاری رضوی دکتر سعید طاووسی مسرور، عضو هیئت علمی گروه شیعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی در تبیین بیعت شکنی کوفیان در ابتدا با بیان اینکه نخستین اقدام امام حسین(ع) در پاسخ به نامه‌های کوفیان، فرستادن مسلم بن عقیل به کوفه بود، می‌گوید: امام(ع) او را مورد خطاب قرار داد و فرمود «وَ إِنْ رَأَیْتَ النَّاسَ مُجْتَمِعِینَ عَلَی بِیْعَتِی فَالْعَجَلُ لِی بِالْخَبَرِ حَتَّی أَعْمَلَ عَلَی حَسَبِ ذَلِکَ» اگر مشاهده کردی مردم یکپارچه متمایل به بیعت با من هستند، به سرعت خبر آن را به من برسان تا بر حسب آن عمل کنم. اما شرایط زمانی که کوفیان به امام حسین(ع) نامه نوشتند و مسلم بن عقیل عازم کوفه شد با زمانی که مسلم در کوفه به شهادت رسید کاملاً متفاوت بود.
او در توضیح این شرایط بیان می‌کند: هنگام ارسال نامه‌ها و رفتن جناب مسلم به سمت کوفه، امیر کوفه نعمان بن بشير بود. شیعیان کوفه نماز جمعه و جماعت او را تحریم کرده و حتی تصمیم گرفته بودند در نماز عید فطر هم حاضر نشوند. نعمان بن بشير در برابر اعتراض شیعیان کوفه واکنش تندی نشان نداد و برخوردی نکرد، از این رو آن‌ها هم به همین رویه ادامه دادند و وقتی مسلم به سمت کوفه می‌آمد همه منتظر او بودند. اما با ورود جناب مسلم به کوفه در پنج شوال سال ۶۰، ابن‌زیاد که حاکم بصره بود از طرف یزید با حفظ سمت به عنوان حاکم کوفه نیز منصوب شد. حاکم کوفه در واقع حاکم کل عراق بود. چون ابن‌زیاد سابقه مخالفت با جانشینی یزید را داشت، احتمال اینکه ابن‌زیاد بخواهد حاکم کوفه شود خیلی پایین بود.
تهدید و تطمیع کوفیان
این تاریخ‌پژوه در توضیح علت اینکه یزید، ابن‌زیاد را مأمور شهر کوفه و اداره عراق کرد، بیان می‌کند: سرجون بن منصور، مشاور رومی یزید به او توصیه کرد اگر عراق برای تو مهم است، آن کسی که از عهده عراق برمی‌آید ابن‌زیاد است و نعمان با دست دست کردن و نداشتن واکنش مناسب، فرصت غلبه را به مسلم و شیعیان کوفه خواهد داد. به همین دلیل ابن‌زیاد مأمور شد و جالب اینکه او در ششم شوال، یک روز پس از مسلم وارد شهر کوفه شد و پس از آن، شرایط تغییر کرد.
دکتر طاووسی مسرور در ادامه می‌گوید: ابن‌زیاد با شیعیان کوفه آشنا بود و روش خشنی داشت اما چیزی که سبب شد مردم را از مسلم جدا کرده و در کوفه، جو را به نفع خودش عوض کند، تهدید و تطمیع بود. او به مردم کوفه گفت سپاهی از شام خواهد آمد و دمار از روزگار شما درخواهد آورد و با تطمیع، وعده افزایش عطا به مردم کوفه داد که اگر با یزید بیعت کرده و ناسازگار نباشند به عطای آن‌ها اضافه می‌کند و از این طریق سعی کرد سران قبایل را با خود همراه کند.
مسلم بن عقیل(ع)، شهید غریب کوفه
عضو هیئت علمی گروه شیعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی یادآور می‌شود: ابن‌زیاد فضای رعب و وحشت‌آوری در شهر حاکم کرد و پس از شهادت جناب مسلم؛ شهادت میثم تمار و یا زندانی شدن مختار نیز در این مقطع انجام شد. ابن‌زیاد برای خنثی کردن فعالیت‌های مسلم و شکست دادن او، علاوه بر تهدید سران شهر و چهره‌های بانفوذ و سخت‌گیری به آن‌ها، به جست‌وجو و تعقیب مسلم و طرفدارانش پرداخت و برای رساندن اخبار نهضت مسلم به حکومت از یک جاسوس به نام معقل استفاده کرد. معقل از غلامان ابن‌زياد بود كه به دستور او، در كوفه، منافقانه خود را شيعه و طرفدار امام حسين(ع) و مسلم بن عقیل جلوه داد و در مسجد جامع كوفه از طريق مسلم بن عوسجه، از مكان اختفاى مسلم آگاه شد. ابن‌زیاد ۳هزار درهم به معقل داد و گفت با این پول در پی مسلم بن عقیل برو. اگر یاران او را یافتی این پول را به آن‌ها بده و بگو این پول را در جنگ با دشمن خرج کنند. چنان وانمود کن که گویا یکی از آن‌ها هستی و چون این پول را به آن‌ها دادی مورد اعتماد آن‌ها قرار می‌‌گیری و چیزی را از تو مخفی نمی‌کنند و هر روز صبح و عصر نزد آن‌ها برو. او به مسجد اعظم کوفه آمد و توانست با مسلم بن عوسجه ارتباط برقرار و خود را به عنوان یکی از دوستداران اهل‌بیت(ع) قلمداد کند. عاقبت، مسلم بن عوسجه او را نزد مسلم در خانه هانی برد. معقل پول را پرداخت و با مسلم بیعت کرد. او پس از آن همچون یکی از یاران مسلم به محل استقرار او رفت و آمد مى‌كرد و مخفيانه اخبار و گزارش‌هاى نهضت را به ابن‌زياد مى‌رساند. جاسوسى او ضربه سختى به نهضت مسلم در كوفه زد و به دستگيرى و شهادت هانى که پیشوا و بزرگ قبیله مذحج بود و سپس مسلم بن عقيل انجاميد.
دکتر طاووسی مسرور در پایان تصریح می‌کند: علت همراهی نکردن کوفیان با فرستاده امام حسین(ع) تهدید و جو سنگینی بود که بر اثر رعب و وحشت پیش آمد و دیگری تطمیع و اینکه برخی از سران قبایل، خود را به دنیا فروختند و قبیله خود را نیز همراه کرده و از مسلم جدا شدند. اگر چنین فضایی نبود، آن‌ها نمی‌توانستند شخصی مانند هانی را اعدام کنند. در این دوره خاص، از نعمان بن بشیر تا دوره ابن‌زیاد با تغییر فضای شدیدی روبه‌رو هستیم و جامعه از جو همراهی به عدم همراهی رسید.
منبع: روزنامه قدس
او در توضیح این شرایط بیان می‌کند: هنگام ارسال نامه‌ها و رفتن جناب مسلم به سمت کوفه، امیر کوفه نعمان بن بشير بود. شیعیان کوفه نماز جمعه و جماعت او را تحریم کرده و حتی تصمیم گرفته بودند در نماز عید فطر هم حاضر نشوند. نعمان بن بشير در برابر اعتراض شیعیان کوفه واکنش تندی نشان نداد و برخوردی نکرد، از این رو آن‌ها هم به همین رویه ادامه دادند و وقتی مسلم به سمت کوفه می‌آمد همه منتظر او بودند. اما با ورود جناب مسلم به کوفه در پنج شوال سال ۶۰، ابن‌زیاد که حاکم بصره بود از طرف یزید با حفظ سمت به عنوان حاکم کوفه نیز منصوب شد. حاکم کوفه در واقع حاکم کل عراق بود. چون ابن‌زیاد سابقه مخالفت با جانشینی یزید را داشت، احتمال اینکه ابن‌زیاد بخواهد حاکم کوفه شود خیلی پایین بود.
تهدید و تطمیع کوفیان
این تاریخ‌پژوه در توضیح علت اینکه یزید، ابن‌زیاد را مأمور شهر کوفه و اداره عراق کرد، بیان می‌کند: سرجون بن منصور، مشاور رومی یزید به او توصیه کرد اگر عراق برای تو مهم است، آن کسی که از عهده عراق برمی‌آید ابن‌زیاد است و نعمان با دست دست کردن و نداشتن واکنش مناسب، فرصت غلبه را به مسلم و شیعیان کوفه خواهد داد. به همین دلیل ابن‌زیاد مأمور شد و جالب اینکه او در ششم شوال، یک روز پس از مسلم وارد شهر کوفه شد و پس از آن، شرایط تغییر کرد.
دکتر طاووسی مسرور در ادامه می‌گوید: ابن‌زیاد با شیعیان کوفه آشنا بود و روش خشنی داشت اما چیزی که سبب شد مردم را از مسلم جدا کرده و در کوفه، جو را به نفع خودش عوض کند، تهدید و تطمیع بود. او به مردم کوفه گفت سپاهی از شام خواهد آمد و دمار از روزگار شما درخواهد آورد و با تطمیع، وعده افزایش عطا به مردم کوفه داد که اگر با یزید بیعت کرده و ناسازگار نباشند به عطای آن‌ها اضافه می‌کند و از این طریق سعی کرد سران قبایل را با خود همراه کند.
مسلم بن عقیل(ع)، شهید غریب کوفه
عضو هیئت علمی گروه شیعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی یادآور می‌شود: ابن‌زیاد فضای رعب و وحشت‌آوری در شهر حاکم کرد و پس از شهادت جناب مسلم؛ شهادت میثم تمار و یا زندانی شدن مختار نیز در این مقطع انجام شد. ابن‌زیاد برای خنثی کردن فعالیت‌های مسلم و شکست دادن او، علاوه بر تهدید سران شهر و چهره‌های بانفوذ و سخت‌گیری به آن‌ها، به جست‌وجو و تعقیب مسلم و طرفدارانش پرداخت و برای رساندن اخبار نهضت مسلم به حکومت از یک جاسوس به نام معقل استفاده کرد. معقل از غلامان ابن‌زياد بود كه به دستور او، در كوفه، منافقانه خود را شيعه و طرفدار امام حسين(ع) و مسلم بن عقیل جلوه داد و در مسجد جامع كوفه از طريق مسلم بن عوسجه، از مكان اختفاى مسلم آگاه شد. ابن‌زیاد ۳هزار درهم به معقل داد و گفت با این پول در پی مسلم بن عقیل برو. اگر یاران او را یافتی این پول را به آن‌ها بده و بگو این پول را در جنگ با دشمن خرج کنند. چنان وانمود کن که گویا یکی از آن‌ها هستی و چون این پول را به آن‌ها دادی مورد اعتماد آن‌ها قرار می‌‌گیری و چیزی را از تو مخفی نمی‌کنند و هر روز صبح و عصر نزد آن‌ها برو. او به مسجد اعظم کوفه آمد و توانست با مسلم بن عوسجه ارتباط برقرار و خود را به عنوان یکی از دوستداران اهل‌بیت(ع) قلمداد کند. عاقبت، مسلم بن عوسجه او را نزد مسلم در خانه هانی برد. معقل پول را پرداخت و با مسلم بیعت کرد. او پس از آن همچون یکی از یاران مسلم به محل استقرار او رفت و آمد مى‌كرد و مخفيانه اخبار و گزارش‌هاى نهضت را به ابن‌زياد مى‌رساند. جاسوسى او ضربه سختى به نهضت مسلم در كوفه زد و به دستگيرى و شهادت هانى که پیشوا و بزرگ قبیله مذحج بود و سپس مسلم بن عقيل انجاميد.
دکتر طاووسی مسرور در پایان تصریح می‌کند: علت همراهی نکردن کوفیان با فرستاده امام حسین(ع) تهدید و جو سنگینی بود که بر اثر رعب و وحشت پیش آمد و دیگری تطمیع و اینکه برخی از سران قبایل، خود را به دنیا فروختند و قبیله خود را نیز همراه کرده و از مسلم جدا شدند. اگر چنین فضایی نبود، آن‌ها نمی‌توانستند شخصی مانند هانی را اعدام کنند. در این دوره خاص، از نعمان بن بشیر تا دوره ابن‌زیاد با تغییر فضای شدیدی روبه‌رو هستیم و جامعه از جو همراهی به عدم همراهی رسید.
منبع: روزنامه قدس
