عضو نخبگانی حوزه علمیه خراسان:
مشکل جدی برخی مداحی ها، ضعف در انتقال معرفت است
خبرگزاری رضوی- مرضیه وحدت؛ روضه خان، مداح، ذاکر، سینه زنی ها و لباسهای مشکی که بر تن کوچک و بزرگ می بینی، پر شدن پرچم های سیاه بر در و دیوار کوچه و بازار و... همه و همه برای ما یادآور ماه محرم و عزاداری برای مظلومیت امام حسین (ع) و خانواده اوست. بیش از ۱۴۰۰ سال از واقعه عاشورا می گذرد و هر سال مردم در این ایام عزاداری می کنند و سفارش شده که همیشه باید حوادث عاشورا توسط مادحین و ذاکرین با شور و شعور و با حزن بیان شود تا تاریخ بداند که با امام حسین (ع) و خانواده او چه کردند. حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن باقریه یزدی، عضو نخبگانی حوزه علیمه خراسان در خصوص نقش مادحین در بصیرت افزایی جامعه و آسیب های مداحی با این خبرگزاری گفتگویی داشته که در ادامه تقدیم خوانندگان می شود:
رسالت مداحان چیست و چطور می توانند جامعه را به تعالی برسانند؟
در ابتدا باید بگویم نکاتی که مطرح می شود شاید سخنان انتقادی و تندی باشد، اما همان طور که می دانید تا آسیب ها شناسایی و بیان نشود رشد صورت نمی گیرد. اکنون فضای جامعه ما به گونه ای است که همگی خود را محب اهل بیت (ع) و محق می دانند و این استحقاق حق یک روی سکه و ایجابی است، اما آن روی سکه آسیب هاست و به نوعی افراد با هم درگیری پیدا می کنند و این در فضاهای دینی و ارزشی ما اتفاق بدی است.
نگاه بنده به جایگاه مادحین و ذاکرین اهل بیت (ع) به عنوان مبلغ دینی و کارشناسی که حدود سه دهه در خدمت خادمین به نشر معارف اهل بیت (ع) کار می کنم و نه از حیث جایگاهی که دارم و نه حتی از حیث حوزه و استادی حوزه، این است که مداحان نقش بسیار مهم و اثرگذاری در نشر معارف برای انتشار کلمات نورانی مکتب اهل بیت (ع) دارند بطوری که جایگاه آنها در انجام این وظیفه نسبت به منبری ها ، صاحبان سخن و وعاظ ، رسانه های جمعی و فضاهای مجازی بالاتر است.
مداح با مداحی خود همه چیز را می تواند تحت الشعاع قرار دهد و با پیام غلط و درست جامعه را دچار تنش و یا بصیرت افزایی کند، در واقع یک مداحی 10 دقیقه ای می تواند نام مذهب را به اوج ببرد و یک مداحی 5 دقیقه ای می تواند تمام معارف ما را بر زمین بزند، کاری که تمام منبرها، کتب و تالیفات نویسندگان به این سرعت نمی توانند انجام دهند.
به نظر بنده رسالت بر مبنای انتقال معارف اهل البیت علیهم السلام بالاترین، حساس ترین و با اهمیت ترین نکته است ، امام صادق (ع) خطاب به یکی از مداحان نسبت به جایگاه والای مادحین و ذاکرین و شعراء اهل البیت (ع) بیانات بسیار ارزشمندی دارند که نشان از اهمیت موضوع است. مرحوم آیت الله شیخ جعفر شوشتری که از علمای صاحب مبنای علمی، فقیه و مرجعیت علمی تشیع بود ، خود را منبری به معنای روضه خوان می‌دانست و به تعبیری مادح و ذاکر بود. ایشان در عالم مکاشفه و یا رویای صادقه صحنه قیامت را با حضور مردم بسیار که در مواقف متعدد در صف های طولانی ایستاده اند را می بیند. گویا یک صف سریعتر پیش می رود وقتی جلو می رود و می پرسد می گویند: این صف نوکران ابی عبدالله الحسین (ع) است. آقا جلو ایستاده اند و یک به یک شفاعت می کنند ، شیخ جعفر در همان عالم رویا عمامه را از سر برداشته و لباس خود را زیر بغل خود گذاشت و وارد آن صف شد و گفت من نوکر امام حسین (ع) هستم.
آسیب های مداحی از نظر شما چیست؟
با توجه به حساسیت رسالت مداحان و هدف غایی آنها که انتقال معارف است، اولین و مهمترین آسیب ، انتقال پیامی از سمت مداح است که در آن معرفت نباشد! یعنی من یک شعری بخوانم، یک دمی بدهم و یک شوری ایجاد کنم که نه از این دم ، نه از این شعر و نه از آن شور هیچکدام معرفتی حاصل نباشد.
این قسم اول که گاهی آسیب در خود معارف است و پیام معرفت ندارد.
اما گاهی به ظاهر دارای معرفت است ، مثلا مداح وصف اهل بیت (ع) می کند اما به نوعی منتقل می کند که برای مخاطب هیچ اثری ندارد و به تعبیر دیگر خروجی آن یک نوع تفکر منفعل، حاشیه محافظه کاری است و صرفا موجب گریه و اشک ریختن مخاطب می شود و چیزی به مردم منتقل نمی کند.
نقل می کنند در حمله قزاقها به تبریز ، روس ها انقلابیون تبریزی را در حالی به دار می زدند که چند خیابان آن طرف تر مردم برای امام حسین (ع) عزاداری می کردند و فرمانده قزاق در خاطرات خود می نویسد: «اگر مردمی که برای امام حسین (ع) عزاداری می کردند به کمک انقلابیون می آمدند ما نمی دانستیم چه کاری باید انجام دهیم». این اتفاق نشان می دهد که مردم از عاشورا تنها عزاداری آن را فراگرفته بودند ولی بصیرت پیدا نکرده بودند و بی بصیرتی موجب شد که نسبت به سرنوشت جامعه خود و هجمه قزاق ها بی تفاوت باشند.
امروز همه ما با این واژه بسیار آشنا هستیم که تا می خواهیم حرفی بزنیم می گویند یک مجلس بگیریم «قال الباقر (ع) و قال الصاق (ع) » باشد! خب مگر «قال الباقر (ع) و قال الصاق (ع) » غیر از معرفت و بصیرت ما چیز دیگری است ؟ مداحی که اوج آزادگی علی اکبر سلام الله علیه را نسبت به پدرش ترسیم می کند، اما هیچ برداشت مطلوبی برای جوان امروز ما نداشته باشد ، این یعنی در انتقال معارف مشکل دارد و یک آسیب جدی برای مجالس اهل البیت (ع)و مداحی است.
بنابراین مشکل جدی مداحی ما ضعف در انتقال معرفت است ، متاسفانه شوری می گیرند سبک، شعری می خوانند نازل و مطالبی به کار می برند که نباید به کار برند و از طرفی گاهی شعر و شور بسیار خوب است اما مداح نمی تواند به خوبی آن حقیقت را منتقل کند و خروجی مجلس و محفل که چند ساعت بر سر و سینه می زنند معرفت و بصیرت افزایی نیست و فقط حالی خوب را نصیب مخاطب می کند.
البته این حال خوب است ، اما فردی که در مجلس امام حسین (ع) شرکت کرده است باید بر معرفت او افزوده شود و مطلبی فرا گرفته باشد . این همان جایگاه و ابزار مهمی است که خداوند به مداح داده است.
چرا آسیب های مداحی در محرم بیشتر احساس می شود؟
حقیقتا من این تلقی را ندارم! شاید این تعبیر به این بیان دیگر درست باشد که معمولا هر چیزی یک زمان رشد و فراگیری دارد مثلا ایام عید نوروز مردم به شادی و نشاط بیشتر می پردازند در عین اینکه در طول سال این شادی را دارند. شاید یک تلقی آن این باشد که چون ماه محرم و صفر ماه عزا و مصیبت و ایام حزن است ، طبعا ، مجالس اهل بیت (ع) زیاد می شود که نیازمند مراسمات و مداح های بسیار است. مداحانی که با مطالعه منبر می روند و با تجربه هستند جوابگوی این مجالس نیستند، از اینرو کسانی مداحی می کنند که تجربه کافی ندارند و تازه کار هستند. این افراد فضایی را ایجاد می کنند که مطلوب نیست و موجب ایجاد آسیب می شوند.
البته در کشورهای دیگر برای مناسبت های مهم خود برنامه ریزی می کنند اما در کشور ما تنها نهاد متولی این بخش فقط سازمان تبلیغات اسلامی است که آن هم با یک واحد کانون هیئات مذهبی فعال است! کانون هیئات مذهبی مجموعه بزرگی است در حالی که یک رکن هیئت، مداح است. سازمان تبلیغات اسلامی فقط هماهنگی ها را انجام می دهد و تذکر و ابلاغ می دهد و به نظر میرسد برنامه ریزی برای ارتقا و رشد هیئات مذهبی ، پرورش و تربیت ذاکران و مادحین ، تغذیه فکری، علمی، روحی، اخلاقی، ارتباطات بین نسل جدید مداحان با نسل قدیم مداحان و هدف گذاری درستی ندارد. این مسئله موجب شده که در محرم و صفر با افزایش مجالس مداحی ، مداحان کم تجربه ظهور و حضور پیدا کنند که زمینه ساز آسیب ها میتواند باشد.
مشکل مداحی امروز ما چیست؟
اولا انقطاع نسل نوکری اباعبدالله الحسین علیه السلام بین پیرغلامان صاحب نفس با جوانان و نوجوانان علاقمند به نوکری اهل البیت(ع) که متاسفانه وجود ندارد.
ثانیا در کشور ما علی رغم وجود حاکمیت دینی شیعی نتوانستیم نهادی را به عنوان متولی حوزه مداحی داشته باشیم که با مدیریت بخشی از این نهاد توسط مداحان، کانون هایی را برای مداحان در جهت ارتقا و رشد آنها ایجاد کند و در کنار آن، اتصال بین نسل قدیم و جدید مداحان ، به عنوان مهمترین و اساسی ترین کار نهاد برقرار کند.
با توجه به شرایط کرونا برخی می گویند مردم نباید در مجلس عزای امام حسین (ع) شرکت کنند. نظر شما در مورد برپایی و یاد عدم برپایی مجالس اهل بیت (ع) و به صورت ویژه عزای امام حسین (ع) چیست؟
مقام معظم رهبری بعنوان فصل الختام همه نظرات کرارا و البته در چند روز گذشته فرمودند: «ما هر چه داریم از مجالس امام حسین (ع) است و مجالس حسینی ضریب بقای ما است و باید با رعایت تمامی دستورالعمل ها برپا باشد» مرحوم امام (ره) نیز فرمودند: «محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است». در این عالم وانفسا که همه جوره به دین و مذهب هجمه می کنند و مردم را از درون تهی می کنند و این تفکرات را در بحث های اخلاق، فرهنگ و اقتصاد نفوذ می دهند ، قطعا تنها چیزی که به عنوان یک حقیقت می تواند مردم ما را حفظ کند مجالس اهل بیت (ع) است.
البته نکته ای که وجود دارد این است که آقا فرمودند: «در مجالس امام حسین (ع) مراعات کنید و دستور العمل ها رعایت شود»، بحث شور بدون بصیرت که در ابتدا مطرح شد، همین است. یقینا تمام علما، مراجع و بزرگان ما و بویژه مقام معظم رهبری بر برپایی مجالس اهل بیت (ع) طبق رعایت دستور العمل ها تاکید دارند.
من نیز معتقدم این مجالس که به نام نامی امام حسین (ع) می‌باشد، در این ایام ابتلای مردم عزیزمان به بیماری کرونا که یک بلا و آسیب اپیدمی والبته فراگیر شده، به جهت بالابردن روحیه آرامش روانی، توکل و امید مردم، باید مجالس توسل به اهل بیت و بخصوص امام حسین (ع) البته با رعایت همه موازین و دستورالعملها برپا شود.
البته میدانید که این حوادث سابقه داشته و طبق نقل تاریخ در زمانی که در ایران و به طبع آن مشهدالرضا علیه السلام بیماری وبا شیوع پیدا کرده بود، مجالس امام حسین (ع) برپا می شده و کانون اتصال و ارتباط و تضرع مردم و مومنین بلکه همگان بوده است. در حالی که آن زمان سطح بهداشت بسیار پایین بوده است.
اکنون باید کج سلیقگی ها کنار گذاشته شود و تفکر اعتدالی شیعی در برپایی مجالس اهل بیت علیهم السلام حاکم باشد. به این معنا که نه تعطیلی مطلق مجالس و هیئات، و نه برپایی بی قید و بند آنان، بلکه شیوه اعتدالی که مبتنی بر عقل و منطق است و شناسه تشیع است و پیروان شیعه.
در واقع مجالس امام حسین (ع) ضریب آرامش، اعتماد به نفس و تزکیه روح است، جامعه در این التهاباتی که اخیرا به دلیل کرونا بیشتر شده، فضای آرامش می خواهد و تنها جایی که آرامش را به انسان تزریق می کند مجالس اهل بیت (ع) است.
اما باید گفت: برخی کرونا دارند و برای شفا در مجالس شرکت می کنند و یا افرادی بدون ماسک در مجالس امام حسین (ع) شرکت می کنند در حالی که اگر ناقل باشند و دیگری را مبتلا کنند حق الناس برگردنشان است.
رسالت مداحان چیست و چطور می توانند جامعه را به تعالی برسانند؟
در ابتدا باید بگویم نکاتی که مطرح می شود شاید سخنان انتقادی و تندی باشد، اما همان طور که می دانید تا آسیب ها شناسایی و بیان نشود رشد صورت نمی گیرد. اکنون فضای جامعه ما به گونه ای است که همگی خود را محب اهل بیت (ع) و محق می دانند و این استحقاق حق یک روی سکه و ایجابی است، اما آن روی سکه آسیب هاست و به نوعی افراد با هم درگیری پیدا می کنند و این در فضاهای دینی و ارزشی ما اتفاق بدی است.
نگاه بنده به جایگاه مادحین و ذاکرین اهل بیت (ع) به عنوان مبلغ دینی و کارشناسی که حدود سه دهه در خدمت خادمین به نشر معارف اهل بیت (ع) کار می کنم و نه از حیث جایگاهی که دارم و نه حتی از حیث حوزه و استادی حوزه، این است که مداحان نقش بسیار مهم و اثرگذاری در نشر معارف برای انتشار کلمات نورانی مکتب اهل بیت (ع) دارند بطوری که جایگاه آنها در انجام این وظیفه نسبت به منبری ها ، صاحبان سخن و وعاظ ، رسانه های جمعی و فضاهای مجازی بالاتر است.
مداح با مداحی خود همه چیز را می تواند تحت الشعاع قرار دهد و با پیام غلط و درست جامعه را دچار تنش و یا بصیرت افزایی کند، در واقع یک مداحی 10 دقیقه ای می تواند نام مذهب را به اوج ببرد و یک مداحی 5 دقیقه ای می تواند تمام معارف ما را بر زمین بزند، کاری که تمام منبرها، کتب و تالیفات نویسندگان به این سرعت نمی توانند انجام دهند.
به نظر بنده رسالت بر مبنای انتقال معارف اهل البیت علیهم السلام بالاترین، حساس ترین و با اهمیت ترین نکته است ، امام صادق (ع) خطاب به یکی از مداحان نسبت به جایگاه والای مادحین و ذاکرین و شعراء اهل البیت (ع) بیانات بسیار ارزشمندی دارند که نشان از اهمیت موضوع است. مرحوم آیت الله شیخ جعفر شوشتری که از علمای صاحب مبنای علمی، فقیه و مرجعیت علمی تشیع بود ، خود را منبری به معنای روضه خوان می‌دانست و به تعبیری مادح و ذاکر بود. ایشان در عالم مکاشفه و یا رویای صادقه صحنه قیامت را با حضور مردم بسیار که در مواقف متعدد در صف های طولانی ایستاده اند را می بیند. گویا یک صف سریعتر پیش می رود وقتی جلو می رود و می پرسد می گویند: این صف نوکران ابی عبدالله الحسین (ع) است. آقا جلو ایستاده اند و یک به یک شفاعت می کنند ، شیخ جعفر در همان عالم رویا عمامه را از سر برداشته و لباس خود را زیر بغل خود گذاشت و وارد آن صف شد و گفت من نوکر امام حسین (ع) هستم.
آسیب های مداحی از نظر شما چیست؟
با توجه به حساسیت رسالت مداحان و هدف غایی آنها که انتقال معارف است، اولین و مهمترین آسیب ، انتقال پیامی از سمت مداح است که در آن معرفت نباشد! یعنی من یک شعری بخوانم، یک دمی بدهم و یک شوری ایجاد کنم که نه از این دم ، نه از این شعر و نه از آن شور هیچکدام معرفتی حاصل نباشد.
این قسم اول که گاهی آسیب در خود معارف است و پیام معرفت ندارد.
اما گاهی به ظاهر دارای معرفت است ، مثلا مداح وصف اهل بیت (ع) می کند اما به نوعی منتقل می کند که برای مخاطب هیچ اثری ندارد و به تعبیر دیگر خروجی آن یک نوع تفکر منفعل، حاشیه محافظه کاری است و صرفا موجب گریه و اشک ریختن مخاطب می شود و چیزی به مردم منتقل نمی کند.
نقل می کنند در حمله قزاقها به تبریز ، روس ها انقلابیون تبریزی را در حالی به دار می زدند که چند خیابان آن طرف تر مردم برای امام حسین (ع) عزاداری می کردند و فرمانده قزاق در خاطرات خود می نویسد: «اگر مردمی که برای امام حسین (ع) عزاداری می کردند به کمک انقلابیون می آمدند ما نمی دانستیم چه کاری باید انجام دهیم». این اتفاق نشان می دهد که مردم از عاشورا تنها عزاداری آن را فراگرفته بودند ولی بصیرت پیدا نکرده بودند و بی بصیرتی موجب شد که نسبت به سرنوشت جامعه خود و هجمه قزاق ها بی تفاوت باشند.
امروز همه ما با این واژه بسیار آشنا هستیم که تا می خواهیم حرفی بزنیم می گویند یک مجلس بگیریم «قال الباقر (ع) و قال الصاق (ع) » باشد! خب مگر «قال الباقر (ع) و قال الصاق (ع) » غیر از معرفت و بصیرت ما چیز دیگری است ؟ مداحی که اوج آزادگی علی اکبر سلام الله علیه را نسبت به پدرش ترسیم می کند، اما هیچ برداشت مطلوبی برای جوان امروز ما نداشته باشد ، این یعنی در انتقال معارف مشکل دارد و یک آسیب جدی برای مجالس اهل البیت (ع)و مداحی است.
بنابراین مشکل جدی مداحی ما ضعف در انتقال معرفت است ، متاسفانه شوری می گیرند سبک، شعری می خوانند نازل و مطالبی به کار می برند که نباید به کار برند و از طرفی گاهی شعر و شور بسیار خوب است اما مداح نمی تواند به خوبی آن حقیقت را منتقل کند و خروجی مجلس و محفل که چند ساعت بر سر و سینه می زنند معرفت و بصیرت افزایی نیست و فقط حالی خوب را نصیب مخاطب می کند.
البته این حال خوب است ، اما فردی که در مجلس امام حسین (ع) شرکت کرده است باید بر معرفت او افزوده شود و مطلبی فرا گرفته باشد . این همان جایگاه و ابزار مهمی است که خداوند به مداح داده است.
چرا آسیب های مداحی در محرم بیشتر احساس می شود؟
حقیقتا من این تلقی را ندارم! شاید این تعبیر به این بیان دیگر درست باشد که معمولا هر چیزی یک زمان رشد و فراگیری دارد مثلا ایام عید نوروز مردم به شادی و نشاط بیشتر می پردازند در عین اینکه در طول سال این شادی را دارند. شاید یک تلقی آن این باشد که چون ماه محرم و صفر ماه عزا و مصیبت و ایام حزن است ، طبعا ، مجالس اهل بیت (ع) زیاد می شود که نیازمند مراسمات و مداح های بسیار است. مداحانی که با مطالعه منبر می روند و با تجربه هستند جوابگوی این مجالس نیستند، از اینرو کسانی مداحی می کنند که تجربه کافی ندارند و تازه کار هستند. این افراد فضایی را ایجاد می کنند که مطلوب نیست و موجب ایجاد آسیب می شوند.
البته در کشورهای دیگر برای مناسبت های مهم خود برنامه ریزی می کنند اما در کشور ما تنها نهاد متولی این بخش فقط سازمان تبلیغات اسلامی است که آن هم با یک واحد کانون هیئات مذهبی فعال است! کانون هیئات مذهبی مجموعه بزرگی است در حالی که یک رکن هیئت، مداح است. سازمان تبلیغات اسلامی فقط هماهنگی ها را انجام می دهد و تذکر و ابلاغ می دهد و به نظر میرسد برنامه ریزی برای ارتقا و رشد هیئات مذهبی ، پرورش و تربیت ذاکران و مادحین ، تغذیه فکری، علمی، روحی، اخلاقی، ارتباطات بین نسل جدید مداحان با نسل قدیم مداحان و هدف گذاری درستی ندارد. این مسئله موجب شده که در محرم و صفر با افزایش مجالس مداحی ، مداحان کم تجربه ظهور و حضور پیدا کنند که زمینه ساز آسیب ها میتواند باشد.
مشکل مداحی امروز ما چیست؟
اولا انقطاع نسل نوکری اباعبدالله الحسین علیه السلام بین پیرغلامان صاحب نفس با جوانان و نوجوانان علاقمند به نوکری اهل البیت(ع) که متاسفانه وجود ندارد.
ثانیا در کشور ما علی رغم وجود حاکمیت دینی شیعی نتوانستیم نهادی را به عنوان متولی حوزه مداحی داشته باشیم که با مدیریت بخشی از این نهاد توسط مداحان، کانون هایی را برای مداحان در جهت ارتقا و رشد آنها ایجاد کند و در کنار آن، اتصال بین نسل قدیم و جدید مداحان ، به عنوان مهمترین و اساسی ترین کار نهاد برقرار کند.
با توجه به شرایط کرونا برخی می گویند مردم نباید در مجلس عزای امام حسین (ع) شرکت کنند. نظر شما در مورد برپایی و یاد عدم برپایی مجالس اهل بیت (ع) و به صورت ویژه عزای امام حسین (ع) چیست؟
مقام معظم رهبری بعنوان فصل الختام همه نظرات کرارا و البته در چند روز گذشته فرمودند: «ما هر چه داریم از مجالس امام حسین (ع) است و مجالس حسینی ضریب بقای ما است و باید با رعایت تمامی دستورالعمل ها برپا باشد» مرحوم امام (ره) نیز فرمودند: «محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است». در این عالم وانفسا که همه جوره به دین و مذهب هجمه می کنند و مردم را از درون تهی می کنند و این تفکرات را در بحث های اخلاق، فرهنگ و اقتصاد نفوذ می دهند ، قطعا تنها چیزی که به عنوان یک حقیقت می تواند مردم ما را حفظ کند مجالس اهل بیت (ع) است.
البته نکته ای که وجود دارد این است که آقا فرمودند: «در مجالس امام حسین (ع) مراعات کنید و دستور العمل ها رعایت شود»، بحث شور بدون بصیرت که در ابتدا مطرح شد، همین است. یقینا تمام علما، مراجع و بزرگان ما و بویژه مقام معظم رهبری بر برپایی مجالس اهل بیت (ع) طبق رعایت دستور العمل ها تاکید دارند.
من نیز معتقدم این مجالس که به نام نامی امام حسین (ع) می‌باشد، در این ایام ابتلای مردم عزیزمان به بیماری کرونا که یک بلا و آسیب اپیدمی والبته فراگیر شده، به جهت بالابردن روحیه آرامش روانی، توکل و امید مردم، باید مجالس توسل به اهل بیت و بخصوص امام حسین (ع) البته با رعایت همه موازین و دستورالعملها برپا شود.
البته میدانید که این حوادث سابقه داشته و طبق نقل تاریخ در زمانی که در ایران و به طبع آن مشهدالرضا علیه السلام بیماری وبا شیوع پیدا کرده بود، مجالس امام حسین (ع) برپا می شده و کانون اتصال و ارتباط و تضرع مردم و مومنین بلکه همگان بوده است. در حالی که آن زمان سطح بهداشت بسیار پایین بوده است.
اکنون باید کج سلیقگی ها کنار گذاشته شود و تفکر اعتدالی شیعی در برپایی مجالس اهل بیت علیهم السلام حاکم باشد. به این معنا که نه تعطیلی مطلق مجالس و هیئات، و نه برپایی بی قید و بند آنان، بلکه شیوه اعتدالی که مبتنی بر عقل و منطق است و شناسه تشیع است و پیروان شیعه.
در واقع مجالس امام حسین (ع) ضریب آرامش، اعتماد به نفس و تزکیه روح است، جامعه در این التهاباتی که اخیرا به دلیل کرونا بیشتر شده، فضای آرامش می خواهد و تنها جایی که آرامش را به انسان تزریق می کند مجالس اهل بیت (ع) است.
اما باید گفت: برخی کرونا دارند و برای شفا در مجالس شرکت می کنند و یا افرادی بدون ماسک در مجالس امام حسین (ع) شرکت می کنند در حالی که اگر ناقل باشند و دیگری را مبتلا کنند حق الناس برگردنشان است.
