پژوهشگر برگزیده همایش گفتگو و مناظرات رضوی:
عصر حضرت امام رضا (ع)، عصر جریان‌ها و گفتمان‌هاست
دکتر سیدمحمد سید کلان در گفتگو با خبرگزاری رضوی در استان اردبیل با بیان اینکه عصر حضرت رضا (ع) صحنه برآمدن جریان‌ها و گفتمان‌های بسیاری در جهان اسلام بوده است، اظهار داشت: این گفتمان‌ها در دو سطح درون گفتمانی و برون گفتمانی قابل‌تشخیص و توجه هستند.
وی با اعلام اینکه حضرت امام رضا(ع) به‌واسطه مواجهه با موج گسترده فرقه‌ها و (خرده) گفتمان‌ها و لزوم روشن کردن افکار مسلمانان، مناظرات و مقابله‌های فراوانی داشته است، افزود: گرچه، این مباحثات از ناحیۀ جریانات گوناگون فکری به‌سرعت روبه رشد و توسعه گذاشته و در هر زمینه اختلاف‌نظر پدید آمده بود، اما از زمینه‌های اصلی پیدایش این بحث‌ها و گرایش‌های کلامی، می‌توان به گسترش نهضت ترجمه، وسعت سرزمین‌های اسلامی که منجر به تضارب آراء و افکار می‌شد، آشفتگی‌ها و نابسامانی‌های فکری و عقیدتی و اقدامات خلافت عباسی در ایجاد بحث‌های کلامی اشاره کرد.
این محقق و پژوهشگر حوزه فرهنگ و معارف اهل بیتی بیان کرد: در چنین فضایی، برخوردهای منطقی حضرت امام رضا(ع) در فضاهای باز گفتگو که هرگز از سوی امام محدودیتی برای ابراز عقیده ایجاد نمی‌شد، سعۀ صدر ایشان و توجه و تأکید امام بر علم و تفکر،نشان دهندة مقام علمی والای امام به مردم بود که منجر به افزایش شهرت علمی آن حضرت نیز شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان و برگزیده بخش مقالات پژوهشی همایش بین المللی گفتگو و مناظرات رضوی گفت: شخصیت علمی آن امام همام آن‌چنان بود که حتی افرادی که قائل به امامت ایشان نبودند نیز، ایشان را به‌عنوان عالم و دانشمند می‌پذیرفتند.
سید کلان با تاکید بر اینکه دوران حضرت امام رضا(ع)، دوران تبلور فرهنگ و معارف شیعی در شکل کامل و گسترده‌ای در میان شیعه بوده است و انحرافات جزئی، تأثیر در اصل تشیّع نداشت، اظهار داشت: مناظرات حضرت امام رضا(ع)، مسئله ای تاریخی و متعلق به گذشته نیست.
وی با اعلام اینکه مناظرات امام رضا(ع)، از نظر پاسداری از اسلام و خط مکتب، سرمشق پر اهمیت بسیار جامعی برای امروز و هر زمان دیگر است، افزود: می‌توان گفت که این مناظرات به ما کمک می‌کند شناخت درستی از جو و جریانات فکری و نوع تفکرات مطرح‌شده در آن دوران، با مواضع امام رضا (ع) در رویارویی با جریان انحرافی و زمینه‌های بروز دیدگاه‌ها و اندیشه‌های تابناک آن حضرت در این عصر آشنا شویم.
این محقق و پژوهشگر برگزیده برنامه موضوعی جشنواره بین المللی امام رضا(ع)، تصریح کرد: بحث‌های کلامی، مناظرات، سؤالات و گفتگوهای اعتقادی از ائمه اطهار است که حقانیت دین اسلام را روزبه‌روز نمایان‌تر خواهد کرد.
وی با بیان اینکه مأمون پس از آوردن امام رضا(ع) به مرو، جلسات علمی متعددي با حضور آن حضرت و دانشمندان گوناگون تشکیل داد و گفت:در این جلسات، مذاکرات بسیاري میان آن حضرت و دیگران صورت می‌گرفت که به‌طور عمده حول‌وحوش مسائل اعتقادي و فقهی بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان با اعلام اینکه مناظره گفتمانی براي ایجاد فهم مشترك و درك متقابل است که ائمه معصومین(ع) باهدف هدایت‌گری، در جایگاه تعلیمی خویش، شیوه‌های گفت‌وگو و مناظره را نیز به شیعیان خویش می‌آموختند، اظهار داشت: اگرچه مناظرات امام علی بن موسی الرضا(ع) فراوان است، ولی از میان آن ها، مناظرات هفتگانۀ مناظره با جاثلیق(دانشمند بزرگ مسیحی)، مناظره با رأس الجالوت(بزرگ یهودی)، مناظره با بزرگ هیربدان یا هربز اکبر، مناظره با عمران صابی (دانشمند شبه مادّی)، مناظره با سلیمان مروزی(دانشمند کلامی)، مناظره با علی بن محمّد بن جهم دربارۀ عصمیت انبیا (ع)، مناظره با پیروان مکاتب مختلف در بصره از اهمیت خاصی برخورداراست.
وی با بیان اینکه مناظرات امام رضا(ع)، همچون انبیاء الهی و دیگر معصومین علیهم السلام از نوع جدل احسن است و برخلاف مجادله‌های بشري از حسن فعلی و فاعلی و غایی برخوردار است، افزود: ایشان در نوع برخورد با مخاطب باهدف روشنگری و حق مداری در درجه نخست اسکات مخاطب و حتی اقناع او نیست بلکه ایشان سرچشمه فیاضی هدایت و ارشاد است؛ همواره در پی روشن شدن حقیقت و هدایت است.
سید کلان با اعلام اینکه مناظرات امام رضا(ع)، علاوه بر هدایت و روشنگری، از نظر رعایت آداب مناظره نیز زبان زد عام و خاص بوده است، گفت: شرح صدر، انصاف و دوري از تعصب از شاخص های سیره آن حضرت در این مناظره ها ست.
وی با بیان اینکه دوران امامت امام رضا ازنظر جریان شناسی کلامی چه در میان اهل سنت و چه در میان جریان‌های مختلف شیعی از اهمیت فراوانی برخوردار است، اظهار داشت: نگاهی جامع بر مناظرات آن حضرت نشان می‌دهد که بیانات امام رضا(ع) همانند پدران بزرگوار ایشان در دو جنبه روش و محتوا می‌تواند مورداستفاده در پاسخ‌گویی به سؤالات و شبهات قرار گیرند. چراکه روش‌های آن امام همچون دیگر ائمه معصومین علیهم السلام به‌صورت عقلانی ارائه و بر شعور انسان‌ها تأثیرگذار بوده است.
این محقق و پژوهشگر اظهار داشت: در همه مناظرات آن حضرت، بحث انسان شناسی تبلور خاصی داشته است که به نظر می رسد معرفت انسانی و عقول هر انسانی با فطرت خویش می تواند از این مناظرات نهایت استفاده را ببرد.
وی تاکید کرد: جامعه علمی و دانشگاهی با بهره‌گیری از مناظرات علمی آن حضرت(روش، اصول و چگونگی فرآیند مناظره‌ای) مناظره را به‌عنوان یکی از روش‌های مهم در موضوعات پرچالش علمی باید موردتوجه قرار دهند.
وی با اعلام اینکه حضرت امام رضا(ع) به‌واسطه مواجهه با موج گسترده فرقه‌ها و (خرده) گفتمان‌ها و لزوم روشن کردن افکار مسلمانان، مناظرات و مقابله‌های فراوانی داشته است، افزود: گرچه، این مباحثات از ناحیۀ جریانات گوناگون فکری به‌سرعت روبه رشد و توسعه گذاشته و در هر زمینه اختلاف‌نظر پدید آمده بود، اما از زمینه‌های اصلی پیدایش این بحث‌ها و گرایش‌های کلامی، می‌توان به گسترش نهضت ترجمه، وسعت سرزمین‌های اسلامی که منجر به تضارب آراء و افکار می‌شد، آشفتگی‌ها و نابسامانی‌های فکری و عقیدتی و اقدامات خلافت عباسی در ایجاد بحث‌های کلامی اشاره کرد.
این محقق و پژوهشگر حوزه فرهنگ و معارف اهل بیتی بیان کرد: در چنین فضایی، برخوردهای منطقی حضرت امام رضا(ع) در فضاهای باز گفتگو که هرگز از سوی امام محدودیتی برای ابراز عقیده ایجاد نمی‌شد، سعۀ صدر ایشان و توجه و تأکید امام بر علم و تفکر،نشان دهندة مقام علمی والای امام به مردم بود که منجر به افزایش شهرت علمی آن حضرت نیز شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان و برگزیده بخش مقالات پژوهشی همایش بین المللی گفتگو و مناظرات رضوی گفت: شخصیت علمی آن امام همام آن‌چنان بود که حتی افرادی که قائل به امامت ایشان نبودند نیز، ایشان را به‌عنوان عالم و دانشمند می‌پذیرفتند.
سید کلان با تاکید بر اینکه دوران حضرت امام رضا(ع)، دوران تبلور فرهنگ و معارف شیعی در شکل کامل و گسترده‌ای در میان شیعه بوده است و انحرافات جزئی، تأثیر در اصل تشیّع نداشت، اظهار داشت: مناظرات حضرت امام رضا(ع)، مسئله ای تاریخی و متعلق به گذشته نیست.
وی با اعلام اینکه مناظرات امام رضا(ع)، از نظر پاسداری از اسلام و خط مکتب، سرمشق پر اهمیت بسیار جامعی برای امروز و هر زمان دیگر است، افزود: می‌توان گفت که این مناظرات به ما کمک می‌کند شناخت درستی از جو و جریانات فکری و نوع تفکرات مطرح‌شده در آن دوران، با مواضع امام رضا (ع) در رویارویی با جریان انحرافی و زمینه‌های بروز دیدگاه‌ها و اندیشه‌های تابناک آن حضرت در این عصر آشنا شویم.
این محقق و پژوهشگر برگزیده برنامه موضوعی جشنواره بین المللی امام رضا(ع)، تصریح کرد: بحث‌های کلامی، مناظرات، سؤالات و گفتگوهای اعتقادی از ائمه اطهار است که حقانیت دین اسلام را روزبه‌روز نمایان‌تر خواهد کرد.
وی با بیان اینکه مأمون پس از آوردن امام رضا(ع) به مرو، جلسات علمی متعددي با حضور آن حضرت و دانشمندان گوناگون تشکیل داد و گفت:در این جلسات، مذاکرات بسیاري میان آن حضرت و دیگران صورت می‌گرفت که به‌طور عمده حول‌وحوش مسائل اعتقادي و فقهی بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان با اعلام اینکه مناظره گفتمانی براي ایجاد فهم مشترك و درك متقابل است که ائمه معصومین(ع) باهدف هدایت‌گری، در جایگاه تعلیمی خویش، شیوه‌های گفت‌وگو و مناظره را نیز به شیعیان خویش می‌آموختند، اظهار داشت: اگرچه مناظرات امام علی بن موسی الرضا(ع) فراوان است، ولی از میان آن ها، مناظرات هفتگانۀ مناظره با جاثلیق(دانشمند بزرگ مسیحی)، مناظره با رأس الجالوت(بزرگ یهودی)، مناظره با بزرگ هیربدان یا هربز اکبر، مناظره با عمران صابی (دانشمند شبه مادّی)، مناظره با سلیمان مروزی(دانشمند کلامی)، مناظره با علی بن محمّد بن جهم دربارۀ عصمیت انبیا (ع)، مناظره با پیروان مکاتب مختلف در بصره از اهمیت خاصی برخورداراست.
وی با بیان اینکه مناظرات امام رضا(ع)، همچون انبیاء الهی و دیگر معصومین علیهم السلام از نوع جدل احسن است و برخلاف مجادله‌های بشري از حسن فعلی و فاعلی و غایی برخوردار است، افزود: ایشان در نوع برخورد با مخاطب باهدف روشنگری و حق مداری در درجه نخست اسکات مخاطب و حتی اقناع او نیست بلکه ایشان سرچشمه فیاضی هدایت و ارشاد است؛ همواره در پی روشن شدن حقیقت و هدایت است.
سید کلان با اعلام اینکه مناظرات امام رضا(ع)، علاوه بر هدایت و روشنگری، از نظر رعایت آداب مناظره نیز زبان زد عام و خاص بوده است، گفت: شرح صدر، انصاف و دوري از تعصب از شاخص های سیره آن حضرت در این مناظره ها ست.
وی با بیان اینکه دوران امامت امام رضا ازنظر جریان شناسی کلامی چه در میان اهل سنت و چه در میان جریان‌های مختلف شیعی از اهمیت فراوانی برخوردار است، اظهار داشت: نگاهی جامع بر مناظرات آن حضرت نشان می‌دهد که بیانات امام رضا(ع) همانند پدران بزرگوار ایشان در دو جنبه روش و محتوا می‌تواند مورداستفاده در پاسخ‌گویی به سؤالات و شبهات قرار گیرند. چراکه روش‌های آن امام همچون دیگر ائمه معصومین علیهم السلام به‌صورت عقلانی ارائه و بر شعور انسان‌ها تأثیرگذار بوده است.
این محقق و پژوهشگر اظهار داشت: در همه مناظرات آن حضرت، بحث انسان شناسی تبلور خاصی داشته است که به نظر می رسد معرفت انسانی و عقول هر انسانی با فطرت خویش می تواند از این مناظرات نهایت استفاده را ببرد.
وی تاکید کرد: جامعه علمی و دانشگاهی با بهره‌گیری از مناظرات علمی آن حضرت(روش، اصول و چگونگی فرآیند مناظره‌ای) مناظره را به‌عنوان یکی از روش‌های مهم در موضوعات پرچالش علمی باید موردتوجه قرار دهند.
