معاون برونمرزی صداوسیما در گفتگو با رضوی:
امام رضا(ع) خود هم رسانه و هم محتوا است/ محصور کردن معارف رضوی در مشهد و ایران ظلم است
خبرگزاری رضوی. بهمن دهستانی. دکتر پیمان جبلی معاون برونمرزی سازمان صدا و سیما و مدیر شبکه انگلیسی زبان پرس تی وی در حاشیه شرکت در جشنواره بین المللی فرهنگی هنری امام رضا علیه السلام در گفتگویی، درباره ظرفیت های موجود در معارف حضرت امام علی بن موسی الرضا(ع) و حرم رضوی و نیز خدمات رسانه های برون مرزی برای نشر آموزه های رضوی در سطح بین المللی سخن گفت. اشتیاق او به شناساندن مشهدالرضا در تراز جهانی از رفتار و تأکید او در این گفتگو برای ما جالب توجه بود.
تلاش های زیادی برای عرضه معارف و آموزه های اسلامِ اهل بیت(ع) به جهان اسلام در ایران و جهان تشیع صورت می گیرد که بخشی موفق و برخی با دستاوردهای کمی همراه است. پیشنهاد شما برای این که معارف درون شیعی و ایرانی که دارای ارزشهای جهانی است برای مخاطبان متنوع در جهان قابلفهم و قابلتحسین باشد، چیست؟
ابتدا به شخصیت حضرت ثامنالحجج اشاره میکنم که شخصیت، منش و مدیریت افکار عمومی ایشان ما را به اینجا میرساند که امام رضا (ع) هم رسانه و هم محتوا بودهاند. یعنی در سیره رضوی با روشهای ترویجی دین که ایشان به عنوان عالم آل محمد در نظر داشتند و بکار گرفتند، الگوی راهگشایی وجود دارد.
امام با مناظرههای بسیار عمیقی که با اصحاب فکر، اندیشه و مذاهب و ادیان دیگر داشتند، این الگو را به ما میدهد که حضرت رضا (ع) هم نقش رسانه و هم محتوای رسانه را ایجاد و ایقاء کرده اند.
متأسفانه ما از اقیانوس معارف و سیره رضوی برداشت زیادی نداشتهایم. تعبیر زیبایی از یکی از عزیزان دیدم که گفت، سالهای سال فکر میکردم که امام رضا (ع) میهمان و ما میزبان او هستیم، ولی الآن متوجه شدهام که ما میهمان و ایشان میزبان ما هستند.
در واقع معارفی که ایشان ترویج کردهاند به قدری گسترده و متنوع است که ما خیلی از این داشتهها را هنوز درک و احساس نکرده ایم و کاری که میخواهیم انجام دهیم در مقابل بزرگی آنچه حضرت به ما ارزانی داشته اند کم است. شخصیت امام رضا (ع) شخصیتی بینالمللی بوده؛ مقامی که منحصر به خویش و محیط اطرافشان نبوده است.
تلاش های زیادی برای عرضه معارف و آموزه های اسلامِ اهل بیت(ع) به جهان اسلام در ایران و جهان تشیع صورت می گیرد که بخشی موفق و برخی با دستاوردهای کمی همراه است. پیشنهاد شما برای این که معارف درون شیعی و ایرانی که دارای ارزشهای جهانی است برای مخاطبان متنوع در جهان قابلفهم و قابلتحسین باشد، چیست؟
ابتدا به شخصیت حضرت ثامنالحجج اشاره میکنم که شخصیت، منش و مدیریت افکار عمومی ایشان ما را به اینجا میرساند که امام رضا (ع) هم رسانه و هم محتوا بودهاند. یعنی در سیره رضوی با روشهای ترویجی دین که ایشان به عنوان عالم آل محمد در نظر داشتند و بکار گرفتند، الگوی راهگشایی وجود دارد.
امام با مناظرههای بسیار عمیقی که با اصحاب فکر، اندیشه و مذاهب و ادیان دیگر داشتند، این الگو را به ما میدهد که حضرت رضا (ع) هم نقش رسانه و هم محتوای رسانه را ایجاد و ایقاء کرده اند.
متأسفانه ما از اقیانوس معارف و سیره رضوی برداشت زیادی نداشتهایم. تعبیر زیبایی از یکی از عزیزان دیدم که گفت، سالهای سال فکر میکردم که امام رضا (ع) میهمان و ما میزبان او هستیم، ولی الآن متوجه شدهام که ما میهمان و ایشان میزبان ما هستند.
در واقع معارفی که ایشان ترویج کردهاند به قدری گسترده و متنوع است که ما خیلی از این داشتهها را هنوز درک و احساس نکرده ایم و کاری که میخواهیم انجام دهیم در مقابل بزرگی آنچه حضرت به ما ارزانی داشته اند کم است. شخصیت امام رضا (ع) شخصیتی بینالمللی بوده؛ مقامی که منحصر به خویش و محیط اطرافشان نبوده است.
بنابراین اگر ما سیره، اخلاق و روش های حضرت را عرصه سیاسی و بینالمللی متناسب با درک، فهم و سلیقه مخاطبین مختلف چنانچه به درستی تطبیق نداده و ترویج نکنیم در حقیقت کاری که امام رضا (ع) از ما خواستهاند، نتوانستهایم انجام داده و برآورده سازیم. ما در حوزههای برونمرزی و در تعامل با مخاطبین متنوعی که داریم باید برای هر جامعه و هر مخاطب، سیاست و برنامه جامعی برای نشر معارف رضوی تعریف کرده و داشته باشیم.
14 شبکه تلویزیونی و 34 شبکه رادیویی بین المللی در خدمت فرهنگ رضوی
ما 14 شبکه تلویزیونی و 34 شبکه رادیویی به زبانهای مختلف و همین تعداد وبسایتهای مختلف داریم که مجموعه اینها مأموریت برونمرزی رسانههای جمهوری اسلامی ایران را تشکیل میدهند.
برای برخی از شبکهها وظیفه فرهنگی عمومی معارفی تعریفشده است، مثل شبکه الکوثر، مثل شبکه سحر. برخی شبکهها بنا بر تعریف آن بیشتر شکل سیاسی، تحلیلی و خبری پیدا کردهاند، مثل شبکه پرس تی وی، شبکه العالم شبکه هیسپان تی وی که به زبان اسپانیولی است.
بعضی از شبکههای دیگر هم هستند که اساساً فقط و فقط باهدف نشر معارف دینی برای جامعه غیر متدین بهویژه برای نسل جوان جامعه غربی که مخاطب دو پیام مقام معظم رهبری هم بودند، طراحیشده که کیو فورتی یکی از اینهاست که جدیداً راهاندازی شده است.
این شبکه فقط پخش اینترنتی دارد و در فضا و بستر شبکههای اجتماعی فعالیت میکند. البته این رویکرد و راهاندازی های تازه دلیل نمیشود که ما از شبکههای قبلی و سنتی خودمان استفاده نکنیم. شبکه هیسپان تی وی مخاطب آن جامعه سکولار آمریکای لاتین است که اگر بخواهیم مخاطبان مسلمان آن را بشماریم شاید صد هزار نفر هم نشوند.
اما در آنجا با شیوهای متفاوت برنامههای ویژهای داریم و مثلا برخی از سریالهای ایرانی را که دارای مفاهیم دینی هستند را نمایش می دهیم اما هیچکدام از اینها جای آن کاری را که باید برای معارف و فرهنگ رضوی انجام شود و می تواند با تکیه و بهره گیری از آنها رقم زند، نمیگیرد.
ما با بنیاد فرهنگی هنری امام رضا(ع) و یا آستان قدس رضوی فعالیتهای متنوع و همکاریهای مشترک زیادی داریم. درخواستهایی را از طرف آنان داشتهایم. آستان قدس مرکزی به نام مرکز بینالملل دارند و مرکز رسانهای و یک تعامل تعریفشده برونمرزی از قبل با آنان وجود دارد.
اما برای جشنواره بزرگ بین المللی امام رضا (ع) و برنامه های دهه کرامت با وجود فعالیتها و تولیدات و ژانرهای مختلف فرهنگی هنری که در داخل و خارج از کشور برای آنها صورت میگیرد؛ تاکنون هیچ تماس مفید، سازنده و تعریفشده ای بین ما این جشنواره مهم انجام نپذیرفته نشده است.
ما حتی پیشنهاد دادیم لااقل برنامه اختتامیه شما را پوشش دهیم اما دوستان روابط عمومی بنیاد امام رضا(ع) گفتند نه اصلاً نیازی نداریم و تنها مدیر شبکه تشریف بیاورند و فقط میهمان ما باشند کافی است! اتفاقاً برای اینکه مطمئن شوم، از شبکههای خودمان مانند العالم و الکوثر جداگانه سؤال کردم و از روابط عمومیهای آنها پرسیدم ما چه کار تعریفشده منسجم و منظمی با دوستان جشنواره امام رضا(ع) داشتهایم؟ گفتند آنها نه چیزی خواستهاند و نه کار مشترکی را تعریف کردهاند. تا به حال هر کاری انجام شده بر اساس مأموریت ذاتی ما بوده است ولی تاکنون کار مشترکی انجام نشده است.
من هم مثل شما خیلی تعجب کردم مگر امکان دارد جشنوارهای در مورد امام رضا (ع) و آن هم در سطح بینالمللی تعریف شود و با میزبانی یک بنیاد بینالمللی برگزار شود اما بخش رسانهای برونمرزی جمهوری اسلامی در آن شریک نباشد؟!
حالا از این فرصت میخواهم استفاده کنم و بگویم که ماهی را هر موقع از آب بگیرید تازه است. فرهنگ رضوی آنقدر جای کار دارد که ما هر وقت شروع کنیم، سالهای سال جای تحقیق و پژوهش دارد؛ من این پیشنهاد را مطرح میکنم و خواهش میکنم جدی گرفته شود.
ظرفیتهای رسانه های برونمرزی جمهوری اسلامی درست است که در مقابل رقبا و دشمنان خیلی راه داریم تا به موقعیت آنها برسیم اما در حد امکانات رسانهای موجودمان، کارهای بسیار ارزشمند و فاخری را در مقایسه با سایر رسانههای داخلی و خارجی انجام میدهیم که تأثیرگذار بوده و ضریب نفوذ بالایی هم داشته است.
ببینید ما الآن در حال راهاندازی شبکه تلویزیونی برای آفریقا هستیم به زبان هوسا به نام هوسا تی وی که کل منطقه غرب و شرق آفریقا را پوشش خوبی میدهد، الآن در مرحله پخش اینترنتی آن هستیم تا إن شاءالله در اواخر سال پخش رسمی آن نیز شروع شود.
ظرفیتهای ما بهویژه در منطقه شبهقاره نمونه دیگری است؛ آنجا با یک جمعیت بالقوه 400 میلیونی دوستداران پروپاقرص اهلبیت(ع) روبرو هستیم که هر چه ما آنان را تغذیه میکنیم بازهم نیاز و احتیاج دارند که برای آنان محتوا تولید شود. یا حتی در اروپا و آمریکای لاتین که شاید فکر میکنیم مخاطب معارفی نداریم اما این مطالب برایشان جذاب است چون تاکنون نشنیدهاند.
من درخواستم این است که از این ظرفیت ها استفاده شود، این امکانات و ظرفیت ها به خوبی دیده شود و مورد اعتناء باشد؛ یک کارگروه مشترک تعریف شود از طریق رسانههای برونمرزی جمهوری اسلامی برای فعالیت های بابرکتی که سالهای سال حول امام رضا(ع) ادامه دارد.
ما بزرگترین ظلمی که میتوانیم در حق امام رضا (ع) بکنیم این است که امام رضا (ع) را در ایران و در مشهد نگه داریم و محصور کنیم. شخصیت امام رضا (ع) شخصیتی و منزلتی بینالمللی و جهانی است، حتی فراتر از شیعه و اسلام است.
اگر پنجرههای کار بینالمللی و مدیریت افکار عمومی جهانی را در خدمت امام رضا (ع) قرار ندهیم در حق ایشان ظلم کردهایم. ما هرچه داریم در اختیار شما دوستان و همکاران عزیز برای معرفی سیره و روش حضرت رضا (ع) است.
ما حتی به این دوستان پیشنهاد دادیم اگر میخواهید مراسم اختتامیه جشنواره امام رضا(ع) را در شبکههای بینالمللی و عربی پوشش بدهیم که گفتند نه ضرورتی ندارد و ما نیاز نداریم و فقط شما حضور پیدا کنید!
ببینید در خارج از کشور خیلی بیشتر از داخل، رسانه های برون مرزی ما را میشناسند. جشنواره امام رضا (ع) مجموعهای است که سابقه درخشانی هم دارد و ضرورت هم دارد انعکاس بینالمللی پیدا کند اما متأسفانه از پیشنهاد ما استقبال نکردند که فکر میکنم بخاطر کم اطلاعی از رسانه های برون مرزی باشد.
چرا شبکه هایی مانند العالم یا الکوثر که شروع موفقی را تجربه کرده و مدتی در اوج قرار گرفتند و در سطح منطقه مطرح شدند دیگر شکوه و تأثیر سابق را ندارند؟ به هر حال این شبکه ها زمینه بیشتری برای مباحث فکری و معرفتی داشتند؟
این درخواست یاری ما به شما و دیگر صاحبنظران و دوستان در آستان قدس و بنیاد امام رضا(ع) و این دست مجموعه ها است که در این حوزه ها ورود و تولید و همکاری کنند. یکی از دلایل متوقف شدن آن حرکت و برنامههای کیفی و ممتاز و تأثیرگذار ناشی از فضای محیطی و منطقه ای ما بود، به هر حال تنشهایی که در ارتباط با مسائل سیاسی ایران پیش آمد، دیگر دسترسی به آن شخصیتهایی که در طرف مقابل میآمدند از بین برد و فراهم نکرد. یک مقدار مسئولان جمهوری اسلامی به صلاح نمیدانستند که آن افراد بیایند و مطرح بشوند که البته غلط بود و من هم لزوما موافق نبودم.
اما من همچنان معتقدم آن رویکردها و نمونه های موفقی که شما از آن یاد کردید جزو وظایف ذاتی ماست که به سمت آنها برویم و همچنان باید این کار انجام شود. البته از طرف دیگر برخی چهرههایی که در الکوثر مطرح میشدند و نام بردید، جوری احساس استقلال رأی کرده و خود را بالا کشیدند که حتی بالاتر از سیاستهای الکوثر و نظام خود را می دانستند و طبعا برنامههای آنان متوقف شد.
حالا از این فرصت میخواهم استفاده کنم و بگویم که ماهی را هر موقع از آب بگیرید تازه است. فرهنگ رضوی آنقدر جای کار دارد که ما هر وقت شروع کنیم، سالهای سال جای تحقیق و پژوهش دارد؛ من این پیشنهاد را مطرح میکنم و خواهش میکنم جدی گرفته شود.
ظرفیتهای رسانه های برونمرزی جمهوری اسلامی درست است که در مقابل رقبا و دشمنان خیلی راه داریم تا به موقعیت آنها برسیم اما در حد امکانات رسانهای موجودمان، کارهای بسیار ارزشمند و فاخری را در مقایسه با سایر رسانههای داخلی و خارجی انجام میدهیم که تأثیرگذار بوده و ضریب نفوذ بالایی هم داشته است.
ببینید ما الآن در حال راهاندازی شبکه تلویزیونی برای آفریقا هستیم به زبان هوسا به نام هوسا تی وی که کل منطقه غرب و شرق آفریقا را پوشش خوبی میدهد، الآن در مرحله پخش اینترنتی آن هستیم تا إن شاءالله در اواخر سال پخش رسمی آن نیز شروع شود.
ظرفیتهای ما بهویژه در منطقه شبهقاره نمونه دیگری است؛ آنجا با یک جمعیت بالقوه 400 میلیونی دوستداران پروپاقرص اهلبیت(ع) روبرو هستیم که هر چه ما آنان را تغذیه میکنیم بازهم نیاز و احتیاج دارند که برای آنان محتوا تولید شود. یا حتی در اروپا و آمریکای لاتین که شاید فکر میکنیم مخاطب معارفی نداریم اما این مطالب برایشان جذاب است چون تاکنون نشنیدهاند.
من درخواستم این است که از این ظرفیت ها استفاده شود، این امکانات و ظرفیت ها به خوبی دیده شود و مورد اعتناء باشد؛ یک کارگروه مشترک تعریف شود از طریق رسانههای برونمرزی جمهوری اسلامی برای فعالیت های بابرکتی که سالهای سال حول امام رضا(ع) ادامه دارد.
ما بزرگترین ظلمی که میتوانیم در حق امام رضا (ع) بکنیم این است که امام رضا (ع) را در ایران و در مشهد نگه داریم و محصور کنیم. شخصیت امام رضا (ع) شخصیتی و منزلتی بینالمللی و جهانی است، حتی فراتر از شیعه و اسلام است.
اگر پنجرههای کار بینالمللی و مدیریت افکار عمومی جهانی را در خدمت امام رضا (ع) قرار ندهیم در حق ایشان ظلم کردهایم. ما هرچه داریم در اختیار شما دوستان و همکاران عزیز برای معرفی سیره و روش حضرت رضا (ع) است.
ما حتی به این دوستان پیشنهاد دادیم اگر میخواهید مراسم اختتامیه جشنواره امام رضا(ع) را در شبکههای بینالمللی و عربی پوشش بدهیم که گفتند نه ضرورتی ندارد و ما نیاز نداریم و فقط شما حضور پیدا کنید!
ببینید در خارج از کشور خیلی بیشتر از داخل، رسانه های برون مرزی ما را میشناسند. جشنواره امام رضا (ع) مجموعهای است که سابقه درخشانی هم دارد و ضرورت هم دارد انعکاس بینالمللی پیدا کند اما متأسفانه از پیشنهاد ما استقبال نکردند که فکر میکنم بخاطر کم اطلاعی از رسانه های برون مرزی باشد.
چرا شبکه هایی مانند العالم یا الکوثر که شروع موفقی را تجربه کرده و مدتی در اوج قرار گرفتند و در سطح منطقه مطرح شدند دیگر شکوه و تأثیر سابق را ندارند؟ به هر حال این شبکه ها زمینه بیشتری برای مباحث فکری و معرفتی داشتند؟
این درخواست یاری ما به شما و دیگر صاحبنظران و دوستان در آستان قدس و بنیاد امام رضا(ع) و این دست مجموعه ها است که در این حوزه ها ورود و تولید و همکاری کنند. یکی از دلایل متوقف شدن آن حرکت و برنامههای کیفی و ممتاز و تأثیرگذار ناشی از فضای محیطی و منطقه ای ما بود، به هر حال تنشهایی که در ارتباط با مسائل سیاسی ایران پیش آمد، دیگر دسترسی به آن شخصیتهایی که در طرف مقابل میآمدند از بین برد و فراهم نکرد. یک مقدار مسئولان جمهوری اسلامی به صلاح نمیدانستند که آن افراد بیایند و مطرح بشوند که البته غلط بود و من هم لزوما موافق نبودم.
اما من همچنان معتقدم آن رویکردها و نمونه های موفقی که شما از آن یاد کردید جزو وظایف ذاتی ماست که به سمت آنها برویم و همچنان باید این کار انجام شود. البته از طرف دیگر برخی چهرههایی که در الکوثر مطرح میشدند و نام بردید، جوری احساس استقلال رأی کرده و خود را بالا کشیدند که حتی بالاتر از سیاستهای الکوثر و نظام خود را می دانستند و طبعا برنامههای آنان متوقف شد.
موافقم که این موضوع باید آسیبشناسی شود که چرا برخی شبکه های ما به این سرنوشت دچار شدند؟ بطور مثال اگر بخواهیم در قالب برنامهای گفتگو محور یا مناظرهای فرهنگ رضوی و سیره امام رضا (ع) و عناصر اعتقادی را عرضه و معرفی کنیم، خود این مسئله از عوامل محدودکننده و موجب نگرانی بود.
اما مثلا آنچه در اطراف و پیرامون دستگاه و حرم امام رضا (ع) ایجادشده است، مانند هنر، فن، تاریخ، معماری، شعر و ادب و این گونه موارد، موضوعاتی که خیلی میتوان روی آنها کارکرد. الآن ما هر سریالی که در صداوسیما برای ائمه(ع) میسازیم، نظر درست آن است که مستقیماً به سراغ آن امام نرویم بلکه یک داستانی را در حاشیهاش بگیریم که به بهانه آن مثل داستان مختار و مسافر ری و بر اساس آن بتوان امام و سیره ائمه(ع) را معرفی کنیم.
خصوصیات و مقام معصومین آنقدر برجسته است که ما کوچکتر از آن هستیم که آنان را سوژه برنامهها بکنیم. اما این کار را میتوانیم انجام دهیم که در حواشی آن معصوم و افرادی که مرتبط با معصوم هستند شخصیت بزرگ و مطهر آنان را دنبال کنیم.
آثار تمدنی فرهنگ اهل بیت(ع) محتوای مناسب برای خارج از مرزها
ما میتوانیم به خوبی و مستقیم آن چیزی را که از فرهنگ، هنر، ادب و آثار تمدنی که اطراف و پیرامون شخصیت معصوم مثل امام رضا (ع) وجود دارد و به برکت ایشان ایجاد شده است یا مثلاً معماری آستان قدس رضوی و ادبیات و اشعاری که در وصف امام رضا (ع) سروده شده است، داستانها و اسطورههایی که در باورهای مردم وجود دارد به دنیا معرفی و پخش کنیم.
همینکه مردم میآیند دخیل میبندند و شفا میگیرند، اینها مواردی است که ممکن است به زندگی و شخص امام رضا (ع) مربوط نباشد، اما حول شخصیت ایشان در طول این صدها سال شکلگرفته است. به نظر میرسد در این رابطهها باید کارکرد. برنامههایی هم که شما نام بردید در شبکه پرس تی وی که با مخاطبان غربی سروکار دارد بیشتر بصورت غیر مستقیم به این مفاهیم میپردازد.
ما بیش از ده برنامه فاخر در مورد ایران تولید و در سایر شبکههای برون مرزی نیز زبان گردانی و پخش کرده ایم که دارای چنین رویکردی یعنی پردازش آثار تمدنی فرهنگ اهل بیت(ع) بوده و روی این مسئله متمرکز بوده است. یعنی فرهنگ، هنر و تمدنی که در حاشیه شخصیت امام رضا (ع) قابل بررسی است این به نظر میرسد یکی از کارهایی است که باید انجام شود.
من درخواست دارم اهمیت و ظرفیت شبکههای برونمرزی را دوستان جدی بگیرند و وظیفه دینی، شرعی و انقلابی ما این است که در خدمت معارف و سیره حضرت رضا (ع) باشیم.