حجت‌الاسلام زندقزوینی در گفت وگو با خبرگزاری رضوی:
خداوند در شب قدر بنده‌های خود را سوا نمی‌کند/ پرونده یک‌ساله انسان‌ها در شب قدر بسته می‌شود/ بهتر از قرآن سرگرفتن جلوی تلویزیون، حضور در مراسمات جمعی است
حجت‌الاسلام والمسلمین شیخ علی زند قزوینی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری رضوی در قم، به ویژگی‌های مهم شب قدر، اعمال سفارش شده برای این شب، نحوه احیاء گرفتن و اماکنی که بهتر است مسلمانان و شیعیان در این شب مبارک در آن حضور پیدا کنند، اشاره کرد.
مشروح گفت وگو با حجت الاسلام و المسلمین علی زندقزوینی استاد حوزه علمیه قم و منبری محبوب جوانان شهر قم را در ادامه بخوانید:
* در کدام آیات از قرآن کریم به طور دقیق صحبت از شب قدر شده است؟
خداوند در قرآن کریم و در دو سوره متفاوت با آیات «إنّا انزلناه في ليلة القدر»، «إنا أنزلناه في ليلة مباركة» از مسئله شب مهمی در حیات زندگی بشر صحبت کرده که دو تعبیر مختلف هم درباره این شب واحد از طرف قرآن کریم استعمال شده است؛ یکی کلمه «قدر» است که در سوره مبارکه قدر نازل شده و دومی تعبیر «مبارک» است که در سوره مبارکه دُخان مشاهده می‌شود.
مفسرین می‌فرمایند «ليلة مبارکه» و «ليلة قدر» هر دو سخن از یک حقیقت و یک شب واحد هستند و اینطور نیست که دو شب مجزا باشند؛ یک شب واحد که قرآن کریم در چنین شبی(قدر) نازل شده و برکت این شب و قدر بودن آن، جهات و ابعادی دارد که قابل توجه است.
* شب قدر چه ویژگی‌های مهمی دارد؟
نکته مهم از ویژگی‌های شب قدر، شب نزول دفعی قرآن است؛ قرآن کریم به دو شکل نزول تدریجی و نزول دفعی از آسمان به زمین نازل شده که نزول تدریجی، یعنی آیات قرآن در طول ۲۳ سال و در مکان‌ها، حوادث، جریانات مختلف و ... به صورت پراکنده و خُرد خُرد به پیامبر گرامی اسلام ناز شده است؛ برای مثال حادثه‌ای پیش می‌آمد، جنگی رخ می‌داد، صلح می‌شد، صحابی از پیامبر سوال می‌پرسید و یا ... آیه‌ای نازل می‌شد که این مهم، نزول تدریجی قرآن بود ولی نزول دفعی قرآن، نزولی است که به یک باره و در دل یک شب صورت می‌گیرد و ظرف زمان این نزول، «شب قدر» است.
«ليلة قدر» و «ليلة مبارکه» که نخستین شاخصه آن نزول قرآن در یک شب است، به شب قدر ارتباط دارد؛ حتی اگر اگر واقعا شب قدر هیچ عظمت دیگری جز همین مورد اول و نزول قرآن در شب قدر نداشت، کافی بود تا شب قدر را با عظمت ویژه نگاه کنیم چون این ظرف زمان به قدری عظمت، پاکی و تهارت دارد که قرآن کریم در مثل چنین شبی نازل می‌شود.
* چه تقدیری برای شیعیان و مسلمانان در شب قدر در نظر گرفته شده است؟
یکی از شاخصه‌ها و خصوصیات مهم دیگر شب قدر، طبق آیات و روایات، تقدیر امور سال آینده است؛ به عبارت دیگر، ما برنامه زندگی‌مان سالیانه بسته می‌شود.
برای مثال در مجلس و پارلمان ابتدای سال، بودجه را برای یک سال می‌بندند تا در طول سال، دولت این بودجه را در چه مکان، چه شکل و نحوی هزینه کند؛ شب قدر، شبی است که بلاتشبیه مثل آن برنامه‌ریزی پارلمان است تا در طول سال، زندگی، رفت و آمد، حیات و ممات، خیر و شر و ... بشر در آن خواهد بود و تمام امور ما در شب قدر رقم خواهد خورد.
پس بنابر این، اهمیت دوم شب قدر بعد از نزول قرآن این است که قرار شده در این شب، زندگی سال آینده‌مان رقم بخورد و مدیریت شود تا بدانیم در یک سال آینده چه کاره هستیم.
* قرآن کریم هم به این مهم اشاره‌ای داشته است؟
در روایات داریم که آمده سعی داشته باشید شب قدر را احیا کنید؛ مردم در این فرصت، شب زنده داری، دعا و طلب عافیت از خداوند کنند؛ عافیت نه فقط سلامت جسم، بلکه سلامت روح هم است و مفهوم بسیار گسترده‌ای دارد؛ اگر عافیت بخواهیم، تمام مصالح ما تا سال آینده در آن نهفته است؛ لذا به ما دستور دادند در این شب مبارک بیدار باشید، احیاء بگیرید، شب زنده داری کنید، قرآن را بالای سر بگذارید، دستی به دامان ائمه معصومین(س) داشته باشید و از آنها طلب خیر کنید تا اگر در برنامه سال جاری شما، نکته و نقطه شر و منفی‌ای وجود دارد، این عزیزان و بزرگواران به کرم و لطف خود به خیر تبدیل کنند به شقاوت و سعادت تبدیل شود.
بنابر این، مسئله دومی که در شب قدر اهمیت دارد، بسته شدن اعمال و آینده بشر است؛ لذا در قرآن کریم و در سوره قدر می‌خوانیم: « تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ» که در این آیه شریفه «من کل امر» یعنی همه چیز را تا سال آینده در شب قدر رقم می‌زنند.
* چه ارتباطی بین شب قدر و امام زمان(عج) وجود دارد؟
یکی از مسائل مهمی که شب قدر باید به آن اشاره کرد، شب ولایت و امامت است؛ قرآن کریم می‌فرماید روح، ملائکه و قرآن را در این شب نازل می‌کنیم که این نازل شدن قرآن، همه امور و به ویژه ملکه روح که بزرگتر از ملکه جبرئیل است، جایگاه و مکانی می‌خواهند؛ آن کسی که قرآن و ملائکه به ایشان نازل می‌شود، خاتم الانبیاء(ص) است و در زمان نبود ایشان، به وصی او نازل خواهد شد و اعتقاد و باور ما بر این است که امروز رسالت تامه پیامبر اسلام به وجود اقدس امام عصر(عج) می‌رسد.
در زمان ما ملائکه، روح و قرآن در هر شب قدر و هر سال بر وجود مقدس حضرت مهدی(عج) نازل می‌شود؛ بنابر این، شب قدر پیوندی با ولایت و امامت امیرالمؤمنین(ع) و فرزندان طاهرین و معصومین ایشان، خصوصا در این دوران، پیوندی با امام زمان است؛ پس سزاوار است هر مسلمان در چنین شبی توجه ویژه‌ای به مقام حضرت ولی‌عصر(عج) داشته باشد و از آن حضرت طلب کمک کند.
* آیا تمام مسلمانان می‌توانند درک درستی از برخی ویژگی‌های مهم شب قدر داشته باشند؟
در روایات آمده شما شیعیان از مخالفان مذهب خود سوال کنید و بپرسید در شرایط کنونی و زمان حاضر قرآن کریم در شب قدر بر چه کسی نازل می‌شود؟ مطمئنا پاسخی نخواهند داشت و با سکوت از کنار آن می‌گذرند، اما تنها کسانی که برای این سوال پاسخ دارد و منزلی را برای قرآن در شب قدر می‌داند، شیعیان و محبان امیرالمومنین(ع) هستند که می‌گویند قرآن بر امام زمان(عج) نازل خواهد شد.
شب قدر، شب با معنویت و عظمتی است که ما از خداوند متعال تمنا و درخواست داریم که این شب را برای ما شب مبارکی قرار دهد و ان‌شاالله امور ملت ایران و تمام مسلمین جهان و در راس، شیعیان امیرالمومنین(ع) را به خیر و خوشی رقم بزنید و سال آتی را سال ظهور حضرت مهدی(عج) قرار دهد.
* حضور در اماکن متبرکه برای احیاء گرفتن در شب قدر چقدر حائز اهمیت است؟
یکی از دستوراتی که در شب قدر طبق رسم و سنت دیرین مردم و مؤمنین شاهد آن صحنه بسیار زیبا هستیم، این است که مردم با همه تفکرات مختلف سیاسی، اجتماعی و حتی رسوم و آداب مختلف فرهنگی، اما همه آنها با این اختلافات، شب مبارک قدر را در کنار هم در مساجد، تکایا، حسینیه‌ها، حرم‌های ائمه معصومین(ع) و فرزندان طاهرین‌شان، امامزاده های محترم، هیئات و جلسات منازل و ... جمع می‌شوند و این دعا و نیایش آداب شب قدر را با هم انجام می‌دهند و اگر دعای جوشن کبیر، سوره‌هایی از قرآن، قرآن سر گرفتن، توسل به ائمه معصومین(س) و ... است، این اعمال را دور هم انجام می‌دهند و تا می‌توانند به صورت متفرق کاری نمی‌کنند که البته چنین اتفاقی، نعمت بزرگی است.
در روایات آمده یکی از مسائلی که موجب استجابت دعا می‌شود، یعنی شرایط را برای استجابت دعا فراهم‌تر و هموارتر خواهد کرد، دعای دسته جمعی است؛ بسیار عنوان شده که به صورت متفرق دعایی نداشته باشید و تا می‌توانید به طور جمعی چنین کاری انجام دهید چراکه بسیار اهمیت دارد ولی متاسفانه ما در مورد این یک مقدار کوتاهی می‌کنیم.
* خواندن ادعیه و اجرای اعمال شب قدر از طریق رسانه ملی را توصیه می‌کنید؟
اخیرا باب شده برنامه احیای شب قدر از طریق رسانه پخش می‌شود و هر فردی در منزل می‌نشیند و قرآن به سر می‌گیرد؛ خواهش بنده این است به چنین روایتی عمل کنید و رسم و سیره مؤمنین را زیر پا نگذارید چراکه آنها همیشه مراسم نیایش و قرآن سر گرفتن در شب قدر را دور هم برگزار می‌کردند.
گرچه خدای ما، همان خدایی است که در جلسات جمعی هم اگر نظر کند، به تک تک افراد که در گوشه‌ای هم توسل و دعا داشته باشند نیز نگاه خواهد داشت ولی سعی کنیم این دعا را به صورت دسته جمعی بخوانیم تا به هدف اجابت نزدیک‌تر باشد؛ علاوه بر اینکه قلوب مردم به هم مهربان‌تر خواهد شد و در این دوران که مردم نیاز به اتحاد و همدلی بیشتری دارند، خداوند هم به این جمع‌ها نظر می‌کند.
* توضیح دقیق‌تری راجع به این موضوع می‌دهید؟
در روایات متعددی آمده دعاهای‌تان را دسته جمعی انجام دهید چون خداوند متعال بنده‌های خود را سوا نمی‌کند؛ برای مثال وقتی ما به در مغازه میوه فروشی می‌رویم، می‌خواهیم میوه‌های خوب را جدا کنیم و بدها را برنمی‌داریم، اما در روایات آمده که خداوند بنده‌هایش را سوا نمی‌کند و اگر پروردگار بخاطر یک نفر که رابطه درست و خوبی با او دارد، به جمعی نگاه کند، فقط آن یک نفر را نمی‌پذیرد و دعای همه آن حضار را قبول خواهد کرد، نگاه ویژه‌ای می‌کند و پاسخ همه را می‌دهد.
امیدوارم این جمع‌های دینی و اجتماعات مذهبی بیش از پیش مورد توجه مردم قرار بگیرد که قطعا اگر مردم در این اجتماعات تجمع کند، خدا هم دست و حمایتش با جماعت است و ان‌شاالله مردم را کمک خواهد کرد.
مشروح گفت وگو با حجت الاسلام و المسلمین علی زندقزوینی استاد حوزه علمیه قم و منبری محبوب جوانان شهر قم را در ادامه بخوانید:
* در کدام آیات از قرآن کریم به طور دقیق صحبت از شب قدر شده است؟
خداوند در قرآن کریم و در دو سوره متفاوت با آیات «إنّا انزلناه في ليلة القدر»، «إنا أنزلناه في ليلة مباركة» از مسئله شب مهمی در حیات زندگی بشر صحبت کرده که دو تعبیر مختلف هم درباره این شب واحد از طرف قرآن کریم استعمال شده است؛ یکی کلمه «قدر» است که در سوره مبارکه قدر نازل شده و دومی تعبیر «مبارک» است که در سوره مبارکه دُخان مشاهده می‌شود.
مفسرین می‌فرمایند «ليلة مبارکه» و «ليلة قدر» هر دو سخن از یک حقیقت و یک شب واحد هستند و اینطور نیست که دو شب مجزا باشند؛ یک شب واحد که قرآن کریم در چنین شبی(قدر) نازل شده و برکت این شب و قدر بودن آن، جهات و ابعادی دارد که قابل توجه است.
* شب قدر چه ویژگی‌های مهمی دارد؟
نکته مهم از ویژگی‌های شب قدر، شب نزول دفعی قرآن است؛ قرآن کریم به دو شکل نزول تدریجی و نزول دفعی از آسمان به زمین نازل شده که نزول تدریجی، یعنی آیات قرآن در طول ۲۳ سال و در مکان‌ها، حوادث، جریانات مختلف و ... به صورت پراکنده و خُرد خُرد به پیامبر گرامی اسلام ناز شده است؛ برای مثال حادثه‌ای پیش می‌آمد، جنگی رخ می‌داد، صلح می‌شد، صحابی از پیامبر سوال می‌پرسید و یا ... آیه‌ای نازل می‌شد که این مهم، نزول تدریجی قرآن بود ولی نزول دفعی قرآن، نزولی است که به یک باره و در دل یک شب صورت می‌گیرد و ظرف زمان این نزول، «شب قدر» است.
«ليلة قدر» و «ليلة مبارکه» که نخستین شاخصه آن نزول قرآن در یک شب است، به شب قدر ارتباط دارد؛ حتی اگر اگر واقعا شب قدر هیچ عظمت دیگری جز همین مورد اول و نزول قرآن در شب قدر نداشت، کافی بود تا شب قدر را با عظمت ویژه نگاه کنیم چون این ظرف زمان به قدری عظمت، پاکی و تهارت دارد که قرآن کریم در مثل چنین شبی نازل می‌شود.
* چه تقدیری برای شیعیان و مسلمانان در شب قدر در نظر گرفته شده است؟
یکی از شاخصه‌ها و خصوصیات مهم دیگر شب قدر، طبق آیات و روایات، تقدیر امور سال آینده است؛ به عبارت دیگر، ما برنامه زندگی‌مان سالیانه بسته می‌شود.
برای مثال در مجلس و پارلمان ابتدای سال، بودجه را برای یک سال می‌بندند تا در طول سال، دولت این بودجه را در چه مکان، چه شکل و نحوی هزینه کند؛ شب قدر، شبی است که بلاتشبیه مثل آن برنامه‌ریزی پارلمان است تا در طول سال، زندگی، رفت و آمد، حیات و ممات، خیر و شر و ... بشر در آن خواهد بود و تمام امور ما در شب قدر رقم خواهد خورد.
پس بنابر این، اهمیت دوم شب قدر بعد از نزول قرآن این است که قرار شده در این شب، زندگی سال آینده‌مان رقم بخورد و مدیریت شود تا بدانیم در یک سال آینده چه کاره هستیم.
* قرآن کریم هم به این مهم اشاره‌ای داشته است؟
در روایات داریم که آمده سعی داشته باشید شب قدر را احیا کنید؛ مردم در این فرصت، شب زنده داری، دعا و طلب عافیت از خداوند کنند؛ عافیت نه فقط سلامت جسم، بلکه سلامت روح هم است و مفهوم بسیار گسترده‌ای دارد؛ اگر عافیت بخواهیم، تمام مصالح ما تا سال آینده در آن نهفته است؛ لذا به ما دستور دادند در این شب مبارک بیدار باشید، احیاء بگیرید، شب زنده داری کنید، قرآن را بالای سر بگذارید، دستی به دامان ائمه معصومین(س) داشته باشید و از آنها طلب خیر کنید تا اگر در برنامه سال جاری شما، نکته و نقطه شر و منفی‌ای وجود دارد، این عزیزان و بزرگواران به کرم و لطف خود به خیر تبدیل کنند به شقاوت و سعادت تبدیل شود.
بنابر این، مسئله دومی که در شب قدر اهمیت دارد، بسته شدن اعمال و آینده بشر است؛ لذا در قرآن کریم و در سوره قدر می‌خوانیم: « تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ» که در این آیه شریفه «من کل امر» یعنی همه چیز را تا سال آینده در شب قدر رقم می‌زنند.
* چه ارتباطی بین شب قدر و امام زمان(عج) وجود دارد؟
یکی از مسائل مهمی که شب قدر باید به آن اشاره کرد، شب ولایت و امامت است؛ قرآن کریم می‌فرماید روح، ملائکه و قرآن را در این شب نازل می‌کنیم که این نازل شدن قرآن، همه امور و به ویژه ملکه روح که بزرگتر از ملکه جبرئیل است، جایگاه و مکانی می‌خواهند؛ آن کسی که قرآن و ملائکه به ایشان نازل می‌شود، خاتم الانبیاء(ص) است و در زمان نبود ایشان، به وصی او نازل خواهد شد و اعتقاد و باور ما بر این است که امروز رسالت تامه پیامبر اسلام به وجود اقدس امام عصر(عج) می‌رسد.
در زمان ما ملائکه، روح و قرآن در هر شب قدر و هر سال بر وجود مقدس حضرت مهدی(عج) نازل می‌شود؛ بنابر این، شب قدر پیوندی با ولایت و امامت امیرالمؤمنین(ع) و فرزندان طاهرین و معصومین ایشان، خصوصا در این دوران، پیوندی با امام زمان است؛ پس سزاوار است هر مسلمان در چنین شبی توجه ویژه‌ای به مقام حضرت ولی‌عصر(عج) داشته باشد و از آن حضرت طلب کمک کند.
* آیا تمام مسلمانان می‌توانند درک درستی از برخی ویژگی‌های مهم شب قدر داشته باشند؟
در روایات آمده شما شیعیان از مخالفان مذهب خود سوال کنید و بپرسید در شرایط کنونی و زمان حاضر قرآن کریم در شب قدر بر چه کسی نازل می‌شود؟ مطمئنا پاسخی نخواهند داشت و با سکوت از کنار آن می‌گذرند، اما تنها کسانی که برای این سوال پاسخ دارد و منزلی را برای قرآن در شب قدر می‌داند، شیعیان و محبان امیرالمومنین(ع) هستند که می‌گویند قرآن بر امام زمان(عج) نازل خواهد شد.
شب قدر، شب با معنویت و عظمتی است که ما از خداوند متعال تمنا و درخواست داریم که این شب را برای ما شب مبارکی قرار دهد و ان‌شاالله امور ملت ایران و تمام مسلمین جهان و در راس، شیعیان امیرالمومنین(ع) را به خیر و خوشی رقم بزنید و سال آتی را سال ظهور حضرت مهدی(عج) قرار دهد.
* حضور در اماکن متبرکه برای احیاء گرفتن در شب قدر چقدر حائز اهمیت است؟
یکی از دستوراتی که در شب قدر طبق رسم و سنت دیرین مردم و مؤمنین شاهد آن صحنه بسیار زیبا هستیم، این است که مردم با همه تفکرات مختلف سیاسی، اجتماعی و حتی رسوم و آداب مختلف فرهنگی، اما همه آنها با این اختلافات، شب مبارک قدر را در کنار هم در مساجد، تکایا، حسینیه‌ها، حرم‌های ائمه معصومین(ع) و فرزندان طاهرین‌شان، امامزاده های محترم، هیئات و جلسات منازل و ... جمع می‌شوند و این دعا و نیایش آداب شب قدر را با هم انجام می‌دهند و اگر دعای جوشن کبیر، سوره‌هایی از قرآن، قرآن سر گرفتن، توسل به ائمه معصومین(س) و ... است، این اعمال را دور هم انجام می‌دهند و تا می‌توانند به صورت متفرق کاری نمی‌کنند که البته چنین اتفاقی، نعمت بزرگی است.
در روایات آمده یکی از مسائلی که موجب استجابت دعا می‌شود، یعنی شرایط را برای استجابت دعا فراهم‌تر و هموارتر خواهد کرد، دعای دسته جمعی است؛ بسیار عنوان شده که به صورت متفرق دعایی نداشته باشید و تا می‌توانید به طور جمعی چنین کاری انجام دهید چراکه بسیار اهمیت دارد ولی متاسفانه ما در مورد این یک مقدار کوتاهی می‌کنیم.
* خواندن ادعیه و اجرای اعمال شب قدر از طریق رسانه ملی را توصیه می‌کنید؟
اخیرا باب شده برنامه احیای شب قدر از طریق رسانه پخش می‌شود و هر فردی در منزل می‌نشیند و قرآن به سر می‌گیرد؛ خواهش بنده این است به چنین روایتی عمل کنید و رسم و سیره مؤمنین را زیر پا نگذارید چراکه آنها همیشه مراسم نیایش و قرآن سر گرفتن در شب قدر را دور هم برگزار می‌کردند.
گرچه خدای ما، همان خدایی است که در جلسات جمعی هم اگر نظر کند، به تک تک افراد که در گوشه‌ای هم توسل و دعا داشته باشند نیز نگاه خواهد داشت ولی سعی کنیم این دعا را به صورت دسته جمعی بخوانیم تا به هدف اجابت نزدیک‌تر باشد؛ علاوه بر اینکه قلوب مردم به هم مهربان‌تر خواهد شد و در این دوران که مردم نیاز به اتحاد و همدلی بیشتری دارند، خداوند هم به این جمع‌ها نظر می‌کند.
* توضیح دقیق‌تری راجع به این موضوع می‌دهید؟
در روایات متعددی آمده دعاهای‌تان را دسته جمعی انجام دهید چون خداوند متعال بنده‌های خود را سوا نمی‌کند؛ برای مثال وقتی ما به در مغازه میوه فروشی می‌رویم، می‌خواهیم میوه‌های خوب را جدا کنیم و بدها را برنمی‌داریم، اما در روایات آمده که خداوند بنده‌هایش را سوا نمی‌کند و اگر پروردگار بخاطر یک نفر که رابطه درست و خوبی با او دارد، به جمعی نگاه کند، فقط آن یک نفر را نمی‌پذیرد و دعای همه آن حضار را قبول خواهد کرد، نگاه ویژه‌ای می‌کند و پاسخ همه را می‌دهد.
امیدوارم این جمع‌های دینی و اجتماعات مذهبی بیش از پیش مورد توجه مردم قرار بگیرد که قطعا اگر مردم در این اجتماعات تجمع کند، خدا هم دست و حمایتش با جماعت است و ان‌شاالله مردم را کمک خواهد کرد.
