در گفتوگو با خبرگزاري رضوي عنوان شد:
كودكان را چگونه با آداب زيارت آشنا كنيم؟/ مولفههاي زیارت مقبول
برقراری ارتباط صحیح و دوسویه با امام رضا علیهالسلام، ارتباطی که به معرفتافزایی منجر شود، از مسائلی است که از همان کودکی باید به کودکان آموزش داده شود تا در دوران نوجوانی، جوانی و بزرگسالی به معرفت عمیقی به ساحت نورانی امام تبدیل شود.
گفتگوی پیش رو، نظری بر چگونگی آشنایی فرزندان در ردههای سنی مختلف با موضوع زیارت و افزایش توجه آنها به آشنایی و ساحت ارزشمند معصومین به ویژه امام رضا علیهالسلام است که حجتالاسلام دکتر مسعود آذربایجانی دانشیار گروه روانشناسی پژوهشگاه حوزه ودانشگاه درباره آن توضیح داده است.
زیارت قلبی عملی آرامشبخش است
دکتر مسعود آذربایجانی استاد حوزه و دانشگاه و روانشناس با بیان اینکه زیارت تلفیقی از حس ارادت و محبت در زائر است، گفت: زیارت از جمله اعمالی است که در زمره مناسک دینی به شار میرود و تنها مختص دین مبین اسلام نیست، چرا که پیروان ادیان ابراهیمی وغیرابراهیمی با مقوله زیارت آشنا هستند. زیارت به معنای حضور زائر در نزد زیارت شونده با حالتی توام با قداست و احترام خاص است.
وي افزود: همانگونه که در ایام خاص و مناسبتها به دیدار افراد فامیل و اعضای برجسته خانواده بخصوص بزرگترها میرویم و این کار را با علاقه انجام میدهیم زیارت معصومین نیز تلفیقی از عشق، ارادت و محبت به وجود نازنین آنهاست. در حقیقت زیارت ابعاد و مولفههای مختلفی دارد که در صورت رعایت آنها میتوان گفت زیارت با حضور قلب و به صورت روحانی و عمیق انجام شده است.
عشق و محبت به امام شرط توفیق زیارت
حجتالاسلام مسعود آذربایجانی با اشاره به اینکه زیارت مقبول دارای مولفههای مختلفی است، با بیان آنها ادامه داد: حضور جسمی و روحی توامان با یکدیگر نزد مشاهر مشرفه اعم از بارگاه معصومین یا حرم پیامبر اکرم صلوات الله علیه یا خانه خدا پیش شرط انجام یک زیارت مقبول است. مولفه دوم توفیق در زیارت، توجه به احترام به ساحت معصوم و نشان دادن قداست آن حریم نورانی با رفتارهایی است که انجام میدهیم.
وي افزود: مولفه سوم، شوق و محبت به توجه امام است یعنی زائر با این امید وارد بارگاه میشود که غبار از جان بشوید و با ضمانت امام معصوم، خداوند او را مشمول بخشش و رحمت واسعه خود قرار دهد.
زیارت توام با توجه مقبول است
این استاد حوزه و دانشگاه با انتقاد از اینکه برخی خود را تنها درگیر قرائت زیارتنامه خواندن کرده و از سایر ابعاد معنوی زیارت غافل میشوند، تصریح كرد: در این بین ابراز محبت به امام با جاری شدن اشک در بارگاه آن امام خود را نشان میدهد؛ اشک شوقی که از بودن در محضر امام جاری میشود، اولین حلقه وصل برای رسیدن به محبت امام است.
وي در تشريح مولفه ديگر توجه به آداب خاص زیارت امام رضا(ع) به عنوان برگزیده خداوند و امام حی و حاضری که بر ما احاطه دارد، گفت: غسل کردن، طهارت گرفتن و قرائت زیارتنامه از اصول ابتدایی ورود به حریم بزرگی چون امام رضا(ع) است اما نباید از این موضوع غفلت کنیم یا خود را چنان درگیر آداب زیارت کنیم که اصل زیارت یعنی همان حضور عارفانه و توام با محبت را فراموش کنیم.
حجتالاسلام آذربایجانی خاطرنشان كرد: نباید تصور کنیم در محضر امام تنها باید زیارتنامه بخوانیم، این اشتباهی است که برخی از مردم مرتکب میشوند که زیارت امام معصوم را مساوی با خواندن زیارتنامه میدانند در حالی که زیارت به معنای ابراز علاقه و گفتگو با امام معصوم است. آداب زیارت یعنی بیاموزیم که هنگامی که نزد امام میرویم، بدانیم که با معصوم چگونه سخن بگوییم؟ چگونه به معصوم توسل کنیم و در حرم امام رضا(ع) چگونه در حال نماز دل از دست بدهیم و امام رضایی شویم.
وي افزود: معصومین به ما آموختهاند که زیارت مقبول زیارتی است که با حالت توجه همراه باشد؛ این حالت در هر سنی بنا به اقتضای سن و درک و فهم آن سن میتواند نشانهای روشن برای دل بستن به امام و افزایش محبت به امام باشد.
امام دوست خداست
این استاد روانشناسی با پرداختن به نحوه چگونگی آموزش ارتباط ردههای سنی مختلف با امام رضا علیهالسلام، اینگونه توضیح داد: فهم زیارت در سنین مختلف متفاوت است؛ در سن کودکی که زیر هفت سال است و نگاه فرزند ما کودکانه است باید والدین فرزندان را به مشاهده حرم و آنچه به آن تعلق دارد دعوت کنند، همنوایی با بزرگترها در سلام دادن و احترام گذاشتن به امام معصوم برای این سن مناسب است و کفایت میکند. بهتر است خانوادهها در این سن با بیان داستانهایی با زبان کودکانه، انس و الفت فرزندشان را به امام معصوم افزایش دهند.
افزایش معرفت به امام راهکار افزایش علاقه کودکان به امام
وی افزود: در دوره دبستان که کودکی دوم نامیده میشود آموزش کودکان باید با درسهایی از خداشناسی آغاز شود یعنی کودک بداند که ائمه معصومین علیهمالسلام واسطههایی از سوی خداوند متعال برای هدایت مردم هستند که به مردم از خودشان مهربانترند. بهتر است خانوادهها دراین سن با استفاده از کتابهای داستانی که رفتار ائمه یا امام رضا(ع) را نسبت به مردم بیان میکند آنها را به شناخت هر چه بیشتر از این ساحت نورانی دعوت کنند تا کودکان با مطالعه و تفکر به این موضوع برسند که ائمه الگوهای کاملی هستند که باید از آنها درس زندگی گرفت.
اين استاد حوزه و دانشگاه اظهار داشت: یکی از راهکارهای تاثیرگذار آن است که کودکان با رفتارهای امام رضا(ع) با کودکان که لبریز از عشق و محبت و دوستی بوده است، آشنا شوند. از این رو میتوان از کتابها و فیلمهایی که در این رابطه ساخته شده هستند، کمک گرفت. بنابراین دوره دوم که دوره تعلیم و تادیب است باید منجر به ایجاد شناخت و معرفتی درخور دوره دبستان در کودکانمان شود. در این رده سنی لازم است با ایجاد راهکارهایی موجب افزایش معرفت در کودکمان شویم. همراهی با کودکان در قرائت زیارتنامههای کوچک نیز بسیار حائز اهمیت است. از کودکان بخواهیم با امام رضا(ع) سخن گفته و حاجات خود را از او طلب كند. این آشنایی در کودکی به تعمیق معرفت در نوجوانی و جوانی ختم میشود.
سکوت و سیر معنوی با امام را به دست آورید
دکتر مسعود آذربایجانی درباره افزایش ارتباط جوانان و بزرگسالان با امام نیز خاطرنشان كرد: نوجوانان و جوانان در این رده سنی بیش از پیش با جایگاه معرفتی امام و هدایتهای معنوی ایشان و دستگیریهای ظاهری و پنهانی امام آشنا میشوند. در این سن است که جوان معنای شهادت دادن بر اینکه امام مرا میبیند و صدای مرا میشنود درک میکند و میداند که امام جواب سلامش را میدهد.
وي افزود: با توجه به اینکه چنین جایگاهی را برای امام رضا(ع) که معصوم هستند قائل هستیم، باید کودکان، نوجوانان و جوانان را با مقام شامخ ایشان آشنا کنیم. در بزرگسالان که از نظر اعتقاد قویتر هستند قرائت زیارت جامعه کبیره و زیارت امینالله تاکید میشود؛ هر چند به نظر بنده زوار نباید تمام وقت خود را بر خواندن زیارتنامه معطوف کنند بلكه بهتر است نیمی از وقت خود را صرف قرائت زیارتنامه و نیم دیگر را صرف سخن گفتن و درد دل کردن با امام کنند. در سکوت و سیر باطنی با امام از عقاید بگوید و تلاش کند تا نزدیکی معنوی بیشتری با امام ایجاد کند.
زیارت خانوادگی تجربه افزایش انس و الفت در خانواده
وی در خصوص فواید جانبی زیارت در افزایش انس و الفت خانوادهها، گفت: یکی از فواید جنبی زیارت که منجر به افزایش انس و الفت در خانوادهها میشود زیارت دستهجمعی با محوریت کوشش برای نزدیک شدن به امام رضا(ع) است. در زیارت این فرصت وجود دارد که ارتباط خانواده با هم بیشتر میشود و در این مسیر رابطه چهره به چهره و چشم در چشم یعنی افزایش محبت بیشتر شود.
از همان کودکی غذای روحی محبت به امام را به فرزندان بدهید
دکتر آذربایجانی در پایان با تاکید بر توجه هر چه بیشتر در زیارت امام رضا(ع)، خاطرنشان كرد: به نظر میرسد آستان قدس و سایر نهادهای متولی در خصوص زیارت امام رضا علیهالسلام، باید مباحث زیارتی را با توجه به میانگین سنی زوار تخصصیتر مطرح کنند، با آماده کردن بروشورها و کتابهایی که به زبان کودکان، نوجوانان و جوانان امام را معرفی میکند و حتی در قالب پرسش نامه های مذهبی و پاسخگویی به آنها فرزندان ایران اسلامی را هر چه بیشتر با وجود ارزشمند امام رضا علیه السلام آشنا کنند.به نظر می رسد باید سه گونه پایش درباره کودکان، نوجوانان وجوانان صورت داده شود تا این سه گروه سنی با امام معصوم و مشاهد مشرفه آشنا شوند و از همان کودکی غذای روح و روان آنها را با انس والفت گرفتن با امام فراهم كنيم.