دكتر مجيد ابهري در گفتگو با خبرگزاري رضوي:
توسعه سبك زندگی بزرگان دینی در زندگی‌هاي امروزي از ضرورت‌هاست/ در انتقال الگوهای رفتار دینی به نسل جديد موفق نبوده‌ايم
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رضوی، اخلاق اجتماعی به مجموعه‌ای از رفتارهای فرد در گروه خانواده و اجتماع اطلاق می‌شود که بر کارکردهای زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی فرد و دیگران تاثیرگذار است.
اهمیت اخلاق‌مداری و اهتمام به بکارگیری یا عدم توجه آن در زندگی از موضوعاتی است که سعادت یا شقاوت فرد در جامعه را به دنبال دارد؛ هر چند این سعادت یا شقاوت می‌تواند در سایر گروه‌های دیگر جامعه نیز تسری یافته و به عموم جامعه سرایت کند.
اهمیت دنباله‌روی از الگوهای دینی و توجه به رفتارهای آنان در ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی، موضوع گفتگوي خبرگزاری رضوی با دکتر مجید ابهری آسیب‌شناس و رفتارشناس اجتماعی است.
اگر بخواهیم اخلاق اجتماعی را توضیح دهیم چه تعریفی برای آن باید ارائه داد؟
اخلاق اجتماعی عبارت است از ارتباطات فرد با اعضای جامعه که این ارتباط از بدو تولد از کانون خانواده آغاز و به مدرسه و محیط آموزشی و سپس به حضور در جامعه بزرگ ختم می‌شود. انسان‌ها به دلیل آنکه اجتماعی آفریده شده‌اند به ناچار مجبور به بودن و حضور در اجتماع و برقراری ارتباط با افراد جامعه به اشکال مختلف هستند. این ارتباط در قالب‌های متعددی از قبیل ارتباط دوستی، خویشاوندی، همکاری، شهروندی و ... اتفاق می‌افتد.
روابط اجتماعی تا چه حد از سبک زندگی تاثیر می‌پذیرد؟
روابط اجتماعی از سبک زندگی به صورت مستقیم تاثیر می‌پذیرد؛ سبک زندگی اسلامی - ایرانی مهمترین و اصلی‌ترین عامل در هدایت روابط اجتماعی است. قطعا در سال‌های اخیر با توجه به گسترش فناوری‌ها و شبکه‌های اجتماعی، سبک زندگی تحت تاثیر شبکه‌های سایبری، ماهواره‌ها و ... قرار گرفته است. بی‌شک فناوری‌های یادشده منجر به تغییر شکل زندگی اجتماعی و حتی فردی و خانوادگی شده است. این موضوع بر توجه کامل به در کار گرفتن دستورات دینی و باورهای فرهنگی تاثیر منفی می‌گذارد به نحوی که بی‌توجهی به گناه و عدم تاکید بر باورهای فرهنگی از قبیل احترام به بزرگتر و ارج نهادن به اخلاق‌مداری در جامعه گسترش پيدا می‌كند.
فاصله گرفتن از ارزش‌ها موضوعی است که به شدت در میان مردم دیده می‌شود و این موضوع بر سبک زندگی آنها که بیشتر به شکل سبک زندگی غربی گرایش دارد نزدیک می‌شود. بی‌تردید روابط اجتماعی دنیای امروز فاصله زیادی با روابط انسانی و اخلاقی عصر معصومین و حتی 50 سال پیش داشته، چراکه تکنیک‌ها و دستاوردهای فناوری، زندگی آدمی را به سرعت تغییر و شتاب پایان‌ناپذیری بر آن ایجاد کرده است.
هر چند که دین اسلام، ما را از خشم‌افروزی و خشونت برحذر داشته است اما متاسفانه شاهد افزایش رفتارهای خشونت‌آمیز در سطح جامعه هستیم. اصلی‌ترین دلایلی که منجر به عدم توجه به رفتارهای درست اجتماعی می‌شود چیست و چرا رفتار ما از آموزه‌های اسلامی فاصله گرفته است؟
متاسفانه به دو دلیل محیطی و رفتاری، سطح خشونت در جامعه به شدت افزایش یافته است چراکه مردم به تدریج از اهتمام به بکارگیری معیارهای اصیل شیعی و ایرانی فاصله گرفته‌اند. دلایل محیطی مثل گرانی، تورم و آلودگی‌های صوتی، تنفسی و مشکلات مشابه و دلایل رفتاری که از خانواده‌ها شروع می‌شود، بدرفتاری والدین با فرزندان و پخش فیلم‌ها و سریال‌هایی که به سنت‌ها، ارزش‌ها و قواعد توجهی ندارند از جمله موضوعاتی است که منجر به افزایش خشونت شده است.
بنابراین یکی از مواردی که می‌تواند بر روابط اجتماعی تاثیر بگذارد عوامل محیطی و رفتاری است. الگوهای رفتاری انسان عبارتند از والدین، آموزگاران، دوستان، همسالان، هنجارفرستان و گروه‌های مرجع که شامل رفتار دولتمردان و مسئوولین است. هنگامی که والدین در محیط خانه بدزبانی می‌کنند و آداب اسلامی را رعایت نکرده و حریم اخلاق و ادب را حفظ نمی‌کنند، استفاده از شبکه‌های ماهواره‌ای و بی‌توجهی به هجوم برنامه‌های ضدفرهنگی و مشاهده آن توسط اعضای خانواده و عدم کنترل خانواده‌ها بر برقراری روابط فرزندان با دوستان از جمله موضوعاتی است که روابط صحیح اجتماعی را به چالش می‌کشند.
از جمله الگوهایی که امروز مورد توجه نوجوانان و جوانان قرار دارند ورزشکاران و هنرمندانی هستند که به صورت چهره‌های محبوب نوجوانان در زندگی آنها جایی دارند. اگر این هنجارفرستان، هنجارشکنی کنند و با بدزبانی و کشمکش‌های سیاسی، سطح خشونت را در جامعه افزایش دهند منجر به شکل‌گیری رفتارهای خلاف اسلامی ایرانی می‌شوند. بی‌شک عدم توجه به رواج هنجارهای اسلامی ایرانی حتی می‌تواند منجر به افزایش درگیری‌های خیابانی، خانوادگی و منجر به ضرب و جرح و قتل شود.
در صورت بی‌توجهی به دستورات دینی و رواج آن در زندگی فرزندان، شاهد از بین رفتن حرمت‌های اجتماعی خواهیم بود. در چنین صورتی جامعه دچار آنومی و بی‌سامانی می‌شود و هیچ کس در جای خودش نخواهد بود.
نقش الگوهای دینی و اسلامی همچون امام رضا(ع) را در اخلاق‌مداری اجتماعی و اهتمام نهادهای فرهنگی به گسترش و انتقال آموزه‌های دینی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متاسفانه الگوهای رفتارهای دینی و مفاهیم اخلاقی ما علی‌رغم اینکه در نظام اسلامی رشد و زندگی می‌کنيم، آنچنان که باید و شاید به کودکان، نوجوانان و جوانان انتقال داده نشده‌اند. به همین دلیل رجوع به بازخوانی زندگی بزرگان دینی و توسعه آنها در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی از ضرورت‌های امروز زندگی ماست.
حضور مضجع شریف امام رضا(ع) در ایران اسلامی مایه افتخار ماست و ظرفیت بزرگی برای توجه به رعایت اخلاق اسلامی و بکارگیری آن در زندگی فردی و اجتماعی. حضور امام رضا و حضرت معصومه علیهماالسلام به عنوان رهبران دینی که در اخلاق و رفتار اسلامی به بهترین شکل پیشگام بوده‌اند موضوعی است که باید مورد الگوسازی نهادهای فرهنگی قرار گیرد.
امام رضا(ع) به عنوان امام مهربانی‌ها معرف خاص و عام هستند؛ این رأفت و محبت بر اساس روایات دینی نه تنها شامل حال انسان‌ها بلکه شامل حال حیوانات نیز شده است. بنابراین هنگامی که ما دارای الگویی از مهربانی هستیم که رافتش شامل هر موجودی می‌شود چرا باید در جامعه شاهد رفتارهایی باشیم که به هیچ وجه انسانی واخلاقی نیست؟ بی‌شک مهربانی، احترام گذاشتن به یکدیگر و با گذشت بودن را باید از معصومین علیهم‌السلام بیاموزیم چراکه توجه به سیره زندگی بزرگان دینی است که منجر به تربیت نمونه و ممتاز فرزندان ما می‌شود.
اشاعه فرهنگ دینی موضوعی است که باید توسط رسانه‌ها بخصوص صدا و سیما، آموزش و پرورش و کتاب‌های درسی دنبال شود. هرچند که متاسفانه در کتب درسی کمتر به این‌گونه رفتارهای فردی و اجتماعی اشاره شده است. به همین دليل است كه شاهد گسترش تربیت غربی و بیگانه در جامعه هستیم.
آنچه امروز به عنوان آسیب اخلاق اجتماعی در سطج جامعه مشاهده می‌شود ماحصل بی‌توجهی به دستورات و آموزه‌های دینی و همراه و همگام کردن جامعه با آن است. فاصله گرفتن از معنویات و ارزش‌های معنوی و الگوهای رفتار دینی در جامعه به شدت آسیب‌زاست و در درازمدت می‌تواند منجر به تبعات اجتماعی و فرهنگی بسیاری شود.
اهمیت اخلاق‌مداری و اهتمام به بکارگیری یا عدم توجه آن در زندگی از موضوعاتی است که سعادت یا شقاوت فرد در جامعه را به دنبال دارد؛ هر چند این سعادت یا شقاوت می‌تواند در سایر گروه‌های دیگر جامعه نیز تسری یافته و به عموم جامعه سرایت کند.
اهمیت دنباله‌روی از الگوهای دینی و توجه به رفتارهای آنان در ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی، موضوع گفتگوي خبرگزاری رضوی با دکتر مجید ابهری آسیب‌شناس و رفتارشناس اجتماعی است.
اگر بخواهیم اخلاق اجتماعی را توضیح دهیم چه تعریفی برای آن باید ارائه داد؟
اخلاق اجتماعی عبارت است از ارتباطات فرد با اعضای جامعه که این ارتباط از بدو تولد از کانون خانواده آغاز و به مدرسه و محیط آموزشی و سپس به حضور در جامعه بزرگ ختم می‌شود. انسان‌ها به دلیل آنکه اجتماعی آفریده شده‌اند به ناچار مجبور به بودن و حضور در اجتماع و برقراری ارتباط با افراد جامعه به اشکال مختلف هستند. این ارتباط در قالب‌های متعددی از قبیل ارتباط دوستی، خویشاوندی، همکاری، شهروندی و ... اتفاق می‌افتد.
روابط اجتماعی تا چه حد از سبک زندگی تاثیر می‌پذیرد؟
روابط اجتماعی از سبک زندگی به صورت مستقیم تاثیر می‌پذیرد؛ سبک زندگی اسلامی - ایرانی مهمترین و اصلی‌ترین عامل در هدایت روابط اجتماعی است. قطعا در سال‌های اخیر با توجه به گسترش فناوری‌ها و شبکه‌های اجتماعی، سبک زندگی تحت تاثیر شبکه‌های سایبری، ماهواره‌ها و ... قرار گرفته است. بی‌شک فناوری‌های یادشده منجر به تغییر شکل زندگی اجتماعی و حتی فردی و خانوادگی شده است. این موضوع بر توجه کامل به در کار گرفتن دستورات دینی و باورهای فرهنگی تاثیر منفی می‌گذارد به نحوی که بی‌توجهی به گناه و عدم تاکید بر باورهای فرهنگی از قبیل احترام به بزرگتر و ارج نهادن به اخلاق‌مداری در جامعه گسترش پيدا می‌كند.
فاصله گرفتن از ارزش‌ها موضوعی است که به شدت در میان مردم دیده می‌شود و این موضوع بر سبک زندگی آنها که بیشتر به شکل سبک زندگی غربی گرایش دارد نزدیک می‌شود. بی‌تردید روابط اجتماعی دنیای امروز فاصله زیادی با روابط انسانی و اخلاقی عصر معصومین و حتی 50 سال پیش داشته، چراکه تکنیک‌ها و دستاوردهای فناوری، زندگی آدمی را به سرعت تغییر و شتاب پایان‌ناپذیری بر آن ایجاد کرده است.
هر چند که دین اسلام، ما را از خشم‌افروزی و خشونت برحذر داشته است اما متاسفانه شاهد افزایش رفتارهای خشونت‌آمیز در سطح جامعه هستیم. اصلی‌ترین دلایلی که منجر به عدم توجه به رفتارهای درست اجتماعی می‌شود چیست و چرا رفتار ما از آموزه‌های اسلامی فاصله گرفته است؟
متاسفانه به دو دلیل محیطی و رفتاری، سطح خشونت در جامعه به شدت افزایش یافته است چراکه مردم به تدریج از اهتمام به بکارگیری معیارهای اصیل شیعی و ایرانی فاصله گرفته‌اند. دلایل محیطی مثل گرانی، تورم و آلودگی‌های صوتی، تنفسی و مشکلات مشابه و دلایل رفتاری که از خانواده‌ها شروع می‌شود، بدرفتاری والدین با فرزندان و پخش فیلم‌ها و سریال‌هایی که به سنت‌ها، ارزش‌ها و قواعد توجهی ندارند از جمله موضوعاتی است که منجر به افزایش خشونت شده است.
بنابراین یکی از مواردی که می‌تواند بر روابط اجتماعی تاثیر بگذارد عوامل محیطی و رفتاری است. الگوهای رفتاری انسان عبارتند از والدین، آموزگاران، دوستان، همسالان، هنجارفرستان و گروه‌های مرجع که شامل رفتار دولتمردان و مسئوولین است. هنگامی که والدین در محیط خانه بدزبانی می‌کنند و آداب اسلامی را رعایت نکرده و حریم اخلاق و ادب را حفظ نمی‌کنند، استفاده از شبکه‌های ماهواره‌ای و بی‌توجهی به هجوم برنامه‌های ضدفرهنگی و مشاهده آن توسط اعضای خانواده و عدم کنترل خانواده‌ها بر برقراری روابط فرزندان با دوستان از جمله موضوعاتی است که روابط صحیح اجتماعی را به چالش می‌کشند.
از جمله الگوهایی که امروز مورد توجه نوجوانان و جوانان قرار دارند ورزشکاران و هنرمندانی هستند که به صورت چهره‌های محبوب نوجوانان در زندگی آنها جایی دارند. اگر این هنجارفرستان، هنجارشکنی کنند و با بدزبانی و کشمکش‌های سیاسی، سطح خشونت را در جامعه افزایش دهند منجر به شکل‌گیری رفتارهای خلاف اسلامی ایرانی می‌شوند. بی‌شک عدم توجه به رواج هنجارهای اسلامی ایرانی حتی می‌تواند منجر به افزایش درگیری‌های خیابانی، خانوادگی و منجر به ضرب و جرح و قتل شود.
در صورت بی‌توجهی به دستورات دینی و رواج آن در زندگی فرزندان، شاهد از بین رفتن حرمت‌های اجتماعی خواهیم بود. در چنین صورتی جامعه دچار آنومی و بی‌سامانی می‌شود و هیچ کس در جای خودش نخواهد بود.
نقش الگوهای دینی و اسلامی همچون امام رضا(ع) را در اخلاق‌مداری اجتماعی و اهتمام نهادهای فرهنگی به گسترش و انتقال آموزه‌های دینی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متاسفانه الگوهای رفتارهای دینی و مفاهیم اخلاقی ما علی‌رغم اینکه در نظام اسلامی رشد و زندگی می‌کنيم، آنچنان که باید و شاید به کودکان، نوجوانان و جوانان انتقال داده نشده‌اند. به همین دلیل رجوع به بازخوانی زندگی بزرگان دینی و توسعه آنها در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی از ضرورت‌های امروز زندگی ماست.
حضور مضجع شریف امام رضا(ع) در ایران اسلامی مایه افتخار ماست و ظرفیت بزرگی برای توجه به رعایت اخلاق اسلامی و بکارگیری آن در زندگی فردی و اجتماعی. حضور امام رضا و حضرت معصومه علیهماالسلام به عنوان رهبران دینی که در اخلاق و رفتار اسلامی به بهترین شکل پیشگام بوده‌اند موضوعی است که باید مورد الگوسازی نهادهای فرهنگی قرار گیرد.
امام رضا(ع) به عنوان امام مهربانی‌ها معرف خاص و عام هستند؛ این رأفت و محبت بر اساس روایات دینی نه تنها شامل حال انسان‌ها بلکه شامل حال حیوانات نیز شده است. بنابراین هنگامی که ما دارای الگویی از مهربانی هستیم که رافتش شامل هر موجودی می‌شود چرا باید در جامعه شاهد رفتارهایی باشیم که به هیچ وجه انسانی واخلاقی نیست؟ بی‌شک مهربانی، احترام گذاشتن به یکدیگر و با گذشت بودن را باید از معصومین علیهم‌السلام بیاموزیم چراکه توجه به سیره زندگی بزرگان دینی است که منجر به تربیت نمونه و ممتاز فرزندان ما می‌شود.
اشاعه فرهنگ دینی موضوعی است که باید توسط رسانه‌ها بخصوص صدا و سیما، آموزش و پرورش و کتاب‌های درسی دنبال شود. هرچند که متاسفانه در کتب درسی کمتر به این‌گونه رفتارهای فردی و اجتماعی اشاره شده است. به همین دليل است كه شاهد گسترش تربیت غربی و بیگانه در جامعه هستیم.
آنچه امروز به عنوان آسیب اخلاق اجتماعی در سطج جامعه مشاهده می‌شود ماحصل بی‌توجهی به دستورات و آموزه‌های دینی و همراه و همگام کردن جامعه با آن است. فاصله گرفتن از معنویات و ارزش‌های معنوی و الگوهای رفتار دینی در جامعه به شدت آسیب‌زاست و در درازمدت می‌تواند منجر به تبعات اجتماعی و فرهنگی بسیاری شود.
