عضو مجلس خبرگان رهبری در گفتگو با رضوی:
هنر رضوی، رشد و تعالی جامعه را به همراه می‌آورد
آیت‌الله احمد مبلغی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری رضوی با بیان اینکه مقوله هنر یک پدیده انسانی‌ست که ارتباط زیادی با دستگاه درونی زیبا شناختی انسان دارد، اظهار کرد: مادامی که آن دستگاه فعال نشود، هنر هنر نیست چرا که هنر چیزیست که وقتی در مقابلش قرار می‌گیرید یک واکنش زیبا شناختی نشان دهد؛ همانطور که اگر کسی نقاشی زیبایی بکشد یا کلام نثر یا شعر موزونی ارائه بشود یا صوتی زیبا از سنخ نغمه ی داودی به گوش برسد همه این ها انسان را وارد ابتهاج میکند.
وی با بیان اینکه قبل از هر چیز باید بحث کرد که آیا اساسأ ابتهاج و سرور در اسلام منفور است یا مطلوب؟ یا ضروریست؟، گفت: قرآن فرح را نفی کرده ولی در روایات ما سرور و خوشحالی ممدوح شمرده شده و روایاتی در این باره داریم اما غم امر مذمومی یا امر نامطلوبی شمرده شده چون میگن (نَجَّیناهُ مِنَ الغَم) پس اگر غم خوب بود که نجات از آن بی معنا بود.
مبلغی با بیان اینکه غم در مقابل فرح و سرور است، ادامه داد: فرح، سرور متراکمی است که انسان را از خود بیخود کرده و او را از خدا و از عاطفه انسانی دور می کند و سرگرم به یه فعالیت هایی در مسیر همون چیزی که بهش فرح دارد میکند.
وی با بیان اینکه بین فرح و بین سرور در ادبیات قرآن فرق است و سرور خوب است، عنوان کرد: عنصر لذت هم امر مذمومی نیست و لذت مشروع و زیبا توصیه شده همانطور که در کلام معصوم هم هست که مومن باید بخشی از عمرش رو به لذتهایش بپردازد، اما لذت‌های حلال.
مبلغی، به بحث زیبایی نیز اشاره کرد و گفت: مولفه‌های اصلی که به زیبایی هنر معنا می‌دهند و یا از آن پشتیبانی می کنند و یا پشتوانه آن هستند نیز همه در ادبیات دینی مقبول واقع شده اما بحث در این است که آیا در هر حوزه ای باید رفتار هنرمندانه داشته باشیم یا یک رفتار فاقد هنر؟
وی با بیان اینکه رفتار فاقد هنر نه لذتی می آورد نه جمالی در آن هست و نه سروری ایجاد می کند، تصریح کرد: در این حالت حتی تاثیر هم نمیگذارد چون تاثیر بر انسان به واسطه هنر است لذا در یک تاسیس اصل ما پی می‌بریم که هنر عمل ممدوحی است افزون بر اینکه خود انبیا و ائمه(ع) هم کار هنری می کردند مثل امام علی(ع) در نهج البلاغه که تمام سخنان زیباست چون زیبایی سخن را به انجام رسانده یا خود قرآن که به زیبایی سخن توجه بسیار کرده است.
مبلغی با اشاره به اهمیت شعر و توجه به مضامین نیز گفت: علاوه بر زیبایی کلمات یک خطوط قرمزی هم هست که باید رعایت شود مثل شهوات و شهوت اجتماعی رو اسلام قبول ندارد چون فساد می‌آورد و شهوت‌های فردی حلال مد نظر است.
وی افزود: لذا وقتی میخواهیم بر اساس این مولفه‌ها و نگاه‌ها تاسیس اصل کنیم می‌گویبم هنر خوب؛ هنر زیباست و لازم است.
مبلغی با بیان اینکه امروز جامعه بشری بدون هنر نمی‌تواند زیست کند، حرف بزند و ارتباط بگیرد، خاطرنشان کرد: هنر تبدیل به یک تسابق شده؛ مسابقه است شما اگر هنر نداشته باشی جا مانده‌ای و اگر جا ماندی امراض نفسانی سراغ خودت و خانواده ات می‌آید و وقتی امراض نفسانی آمد می‌زند تکلیف را از بین می برد؛ امراض نفسانی اصل اهلیت شما را برای تکلیف زیر سوال می برد.
وی بیان کرد: با توجه به این‌ها هنر ضرورت بیشتری هم پیدا کرده چطور زمان امام رضا(ع) نیاز به تقویت شعر بیشتر بود؟ چون آدم و عالم آن موقع از خارج و داخل به این مهم توجه داشتند به همان نسبت می‌بینید که نگاه اهل‌بیت (ع) به هنر، نگاه اجتماعی تری است.
مبلغی تاکید کرد: هیچ راهی نیست ما هنر را منفی کنیم یا مطرود قرار بدهیم و یا ناممدوح بشمریم منتهای کلام اینکه خطوط قرمز را باید رعایت کرد چون اگر بشر را رها کنی هنر را به سمت شهوات می‌کشاند و اگر مراقبت نکنی بشر اول نزدیک میشود و کم کم خطوط قرمز را نادیده می‌گیرد و آنچه نبايد را انجام می‌دهد.
وی با بیان اینکه در زمان امام رضا (ع) هم ایرانی ها معروف به هنر بودند و علاوه بر حکمت نظری، حکمت یدوی هم داشتند، خاطرنشان کرد: حکمت یدوی ایرانیان در غذا و مناسبات و ساختارهای اجتماعی در اشکال و در مجسمه ها و تجسم پیدا میکرد و هنر در شئون آن بروز و ظهور داشت لذا برگزاری جشنواره رضوی با محوریت هنر بسیار خوب است .
مبلغی اضافه کرد: باید عمیق تر در این زمینه حرف زد و نباید صرفا گفت هنر خوب است یا بد؛ در این زمینه دو خروج تخصصی و خروج تخصیصی دارد؛ خروج تخصصی یعنی چیزی که در آن استهجان است اصلا هنر نیست اما تخصیصی این هست که مردم آن را هنر به حساب می‌آورند اما ابزاریست در خدمت شرور، مفاسد و در خدمت اهداف نادرست؛ ظاهرا دومی درست باشد چون قوام هنر به نگاه عرف است .
وی یادآور شد: نمیتوانیم بگوییم هنر مستهجن بلکه هنر در خدمت اهداف نادرست؛ اینطور بهتر آیت تا بگوییم خود هنر مستهجن است.
مبلغی با تاکید بر اینکه معیار بیان خطوط قرمز است، ادامه داد: اسلام خطوط قرمزی دارد؛ هنری که در خدمت تقویت ظلم و ظاالم و در خدمت تقویت شهوت اجتماعی نه شهوت فردی است، هنری که در جهت پوچ گرایی و به دور شدن از امور جدی زندگی و رفتن انسان به سمت هرزگی که نوعی لغو اجتماعی ست باشد مذموم است چون خطوط قرمز را رعایت نکرده است .
وی با بیان اینکه هنر به ذات هیچ اشکالی ندارد، متذکر شد: هنر ابزار قدرتمندی است که اگر هنر در خدمت این خطوط فپقرمز قرار گرفت مذموم است.
مبلغی بیان کرد: بحثی است که آیا هنری که در گذشته در خدمت یکی از این موارد نامطلوب بوده میتواند تَبَدُلِ ماهوی پیدا کند؟ ممکن است در بعضی جاها پیدا کند اما نه اینکه تا سرحد خدمت به آن امور نامطلوب باشد! اما اصلش ممکنه است تَبَدُلِ ماهوی پیدا کند، اشکال ندارد.
وی با بیان اینکه هر چیزی که اختراع الفواحش شود اسلام قبولش ندارد که این جزو واضحات و بینات است، گفت: مواردی که از نظر اسلام طرد شده باید مورد توجه باشد .
مبلغی بابیان اینکه هنر را نباید ذم کرد بلکه باید ضروری دانست و بر آن تاکید کرد، تصریح کرد: هر جا که هنر می‌خواهد ابزاری در خدمت ستمگری باشد نه!
وی ابراز کرد: اگر کسی مثلا حرکاتی که در گذشته بی معنا تلقی میشده را در الگوی هنری چون تئاتر بیاورد چون یک امر جدی است و پیام و نگاه و سروری را به جامعه می‌دهد خوب است در حالی که لودگی یعنی زندگی را به سمت لغو گرایی و بیهوده پردازی بردن.
مبلغی تصریح کرد: بهرحال در کنار این خطوط قرمز باید تحول موضوع رو قبول کنیم اما نه با این تصور یا به این خیال یا با این رویکرد که بریم گناهان را یکی یکی در قالب تحول موضوع بیاوریم نه اینگونه نیست چون اسلام نسبت به مسائل اش جدی است و بشر نیز روزی به اینجا خواهد رسید.
وی با بیان اینکه دیدگاه احتیاطی و دیدگاه افراطی در باب هنر هم هست، گفت دیدگاه افراطی هنر را حتی نامطلوب معرفی میکند که درست نیست؛ ما در برابر یک پدیده علم انسانی که مبانی آن را در دین و قرآن مان می بینیم که مولفه هایش را اسلام پذیرفته و راهش هنر است را نمیتوانیم نفی کنیم؛ دوم اینکه انبیا و ائمه هم از ابزار هنر استفاده می کرده اند مثل ابراهیم ع که وقتی می‌خواست جامعه را از شرک به توحید بیاورد از ابزار هنر درصحنه سازی بهره برد که در غیر این صورت اصلا نمی توانست کار تحولی ایجاد کند و یه حرکتی تاریخی تولیدی را بتا کتد.
وی با بیان اینکه گرایش دوم گرایش اهتمام ضعیف به هنر است، که درست نیست، عنوان کرد: هنر پدیده‌ای انسانی و در ذات انسان و با انسان و برای انسان و بهترین ابزار حرکت اجتماعی است .
مبلغی ادامه داد: رویکرد سوم اصالت دادن به هنر به نحو مطلق و بی هر قید شرط است که آن هم درست نیست چون به هر حال اسلام قید شرق دارد؛ اما رویکرد چهارم اصالت دادن، تمرکز کردن و توسه و بها دادن به هنر ولی با رعایت آن خطوط قرمز است که در کنار آن باید تحول موضوعی را بفهمیم اما گاهی اوقات ما تشخیص درستی نداریم.
وی خاطرنشان کرد: اگر این چهار رویکرد را بدانیم شاید بشود بین وضعیت های فعلی مرزبندی کرد که ما در چه طیفی ایستاده ایم آیا طیف احتیاطی هستیم؛ طیف کسانی که در نگاهشان حالت نگاه خنثی وجود دارد یا اصالتیون از گروه سوم یا چهارم؟ مابقی تخصصی است که آیا اینجا مثلا لودگی هست یا نیست تخصصی است و به سادگی نمی‌توان حکم یا فتوا داد.
مبلغی با بیان اینکه بر روی خطوط قرمز باید بحث شود و لیست تهیه شود، گفت: از هنر میتوان برای هر هدفی بهره جست و این مهم است که خطوط قرمز را بدانیم مثلا اسرائیلی میتواند از هنر استفاده کند تا فلسطینی را غیر انسانی نشان دهد خطوط قرمز د آد نه اینکه هنر بده در خدمت اونا قرار نگیره چون انسان میتونه هر چیزی در خدمت هر چیزی قرار بگیره مثلا اسرائیلی ها می تونن از هنر استفاده کنند با سرود یا فیلم یا شعری برای اینکه فلسطینی های مظلوم رو غیر انسانی جلوه دهند .
وی در پایان با بیان اینکه هنر را نباید آزاد گذاشت متذکر شد: هنر را باید در تکوین خودش آزادش گذاشت که تا میتواند زیبایی بیافریند مثل هنری که ابراهیم بکار گرفت و حرکتی تاریخی خلق کرد ولی در استخدام برای اهداف باید دقت شود چون چارچوب روشن است.
وی با بیان اینکه قبل از هر چیز باید بحث کرد که آیا اساسأ ابتهاج و سرور در اسلام منفور است یا مطلوب؟ یا ضروریست؟، گفت: قرآن فرح را نفی کرده ولی در روایات ما سرور و خوشحالی ممدوح شمرده شده و روایاتی در این باره داریم اما غم امر مذمومی یا امر نامطلوبی شمرده شده چون میگن (نَجَّیناهُ مِنَ الغَم) پس اگر غم خوب بود که نجات از آن بی معنا بود.
مبلغی با بیان اینکه غم در مقابل فرح و سرور است، ادامه داد: فرح، سرور متراکمی است که انسان را از خود بیخود کرده و او را از خدا و از عاطفه انسانی دور می کند و سرگرم به یه فعالیت هایی در مسیر همون چیزی که بهش فرح دارد میکند.
وی با بیان اینکه بین فرح و بین سرور در ادبیات قرآن فرق است و سرور خوب است، عنوان کرد: عنصر لذت هم امر مذمومی نیست و لذت مشروع و زیبا توصیه شده همانطور که در کلام معصوم هم هست که مومن باید بخشی از عمرش رو به لذتهایش بپردازد، اما لذت‌های حلال.
مبلغی، به بحث زیبایی نیز اشاره کرد و گفت: مولفه‌های اصلی که به زیبایی هنر معنا می‌دهند و یا از آن پشتیبانی می کنند و یا پشتوانه آن هستند نیز همه در ادبیات دینی مقبول واقع شده اما بحث در این است که آیا در هر حوزه ای باید رفتار هنرمندانه داشته باشیم یا یک رفتار فاقد هنر؟
وی با بیان اینکه رفتار فاقد هنر نه لذتی می آورد نه جمالی در آن هست و نه سروری ایجاد می کند، تصریح کرد: در این حالت حتی تاثیر هم نمیگذارد چون تاثیر بر انسان به واسطه هنر است لذا در یک تاسیس اصل ما پی می‌بریم که هنر عمل ممدوحی است افزون بر اینکه خود انبیا و ائمه(ع) هم کار هنری می کردند مثل امام علی(ع) در نهج البلاغه که تمام سخنان زیباست چون زیبایی سخن را به انجام رسانده یا خود قرآن که به زیبایی سخن توجه بسیار کرده است.
مبلغی با اشاره به اهمیت شعر و توجه به مضامین نیز گفت: علاوه بر زیبایی کلمات یک خطوط قرمزی هم هست که باید رعایت شود مثل شهوات و شهوت اجتماعی رو اسلام قبول ندارد چون فساد می‌آورد و شهوت‌های فردی حلال مد نظر است.
وی افزود: لذا وقتی میخواهیم بر اساس این مولفه‌ها و نگاه‌ها تاسیس اصل کنیم می‌گویبم هنر خوب؛ هنر زیباست و لازم است.
مبلغی با بیان اینکه امروز جامعه بشری بدون هنر نمی‌تواند زیست کند، حرف بزند و ارتباط بگیرد، خاطرنشان کرد: هنر تبدیل به یک تسابق شده؛ مسابقه است شما اگر هنر نداشته باشی جا مانده‌ای و اگر جا ماندی امراض نفسانی سراغ خودت و خانواده ات می‌آید و وقتی امراض نفسانی آمد می‌زند تکلیف را از بین می برد؛ امراض نفسانی اصل اهلیت شما را برای تکلیف زیر سوال می برد.
وی بیان کرد: با توجه به این‌ها هنر ضرورت بیشتری هم پیدا کرده چطور زمان امام رضا(ع) نیاز به تقویت شعر بیشتر بود؟ چون آدم و عالم آن موقع از خارج و داخل به این مهم توجه داشتند به همان نسبت می‌بینید که نگاه اهل‌بیت (ع) به هنر، نگاه اجتماعی تری است.
مبلغی تاکید کرد: هیچ راهی نیست ما هنر را منفی کنیم یا مطرود قرار بدهیم و یا ناممدوح بشمریم منتهای کلام اینکه خطوط قرمز را باید رعایت کرد چون اگر بشر را رها کنی هنر را به سمت شهوات می‌کشاند و اگر مراقبت نکنی بشر اول نزدیک میشود و کم کم خطوط قرمز را نادیده می‌گیرد و آنچه نبايد را انجام می‌دهد.
وی با بیان اینکه در زمان امام رضا (ع) هم ایرانی ها معروف به هنر بودند و علاوه بر حکمت نظری، حکمت یدوی هم داشتند، خاطرنشان کرد: حکمت یدوی ایرانیان در غذا و مناسبات و ساختارهای اجتماعی در اشکال و در مجسمه ها و تجسم پیدا میکرد و هنر در شئون آن بروز و ظهور داشت لذا برگزاری جشنواره رضوی با محوریت هنر بسیار خوب است .
مبلغی اضافه کرد: باید عمیق تر در این زمینه حرف زد و نباید صرفا گفت هنر خوب است یا بد؛ در این زمینه دو خروج تخصصی و خروج تخصیصی دارد؛ خروج تخصصی یعنی چیزی که در آن استهجان است اصلا هنر نیست اما تخصیصی این هست که مردم آن را هنر به حساب می‌آورند اما ابزاریست در خدمت شرور، مفاسد و در خدمت اهداف نادرست؛ ظاهرا دومی درست باشد چون قوام هنر به نگاه عرف است .
وی یادآور شد: نمیتوانیم بگوییم هنر مستهجن بلکه هنر در خدمت اهداف نادرست؛ اینطور بهتر آیت تا بگوییم خود هنر مستهجن است.
مبلغی با تاکید بر اینکه معیار بیان خطوط قرمز است، ادامه داد: اسلام خطوط قرمزی دارد؛ هنری که در خدمت تقویت ظلم و ظاالم و در خدمت تقویت شهوت اجتماعی نه شهوت فردی است، هنری که در جهت پوچ گرایی و به دور شدن از امور جدی زندگی و رفتن انسان به سمت هرزگی که نوعی لغو اجتماعی ست باشد مذموم است چون خطوط قرمز را رعایت نکرده است .
وی با بیان اینکه هنر به ذات هیچ اشکالی ندارد، متذکر شد: هنر ابزار قدرتمندی است که اگر هنر در خدمت این خطوط فپقرمز قرار گرفت مذموم است.
مبلغی بیان کرد: بحثی است که آیا هنری که در گذشته در خدمت یکی از این موارد نامطلوب بوده میتواند تَبَدُلِ ماهوی پیدا کند؟ ممکن است در بعضی جاها پیدا کند اما نه اینکه تا سرحد خدمت به آن امور نامطلوب باشد! اما اصلش ممکنه است تَبَدُلِ ماهوی پیدا کند، اشکال ندارد.
وی با بیان اینکه هر چیزی که اختراع الفواحش شود اسلام قبولش ندارد که این جزو واضحات و بینات است، گفت: مواردی که از نظر اسلام طرد شده باید مورد توجه باشد .
مبلغی بابیان اینکه هنر را نباید ذم کرد بلکه باید ضروری دانست و بر آن تاکید کرد، تصریح کرد: هر جا که هنر می‌خواهد ابزاری در خدمت ستمگری باشد نه!
وی ابراز کرد: اگر کسی مثلا حرکاتی که در گذشته بی معنا تلقی میشده را در الگوی هنری چون تئاتر بیاورد چون یک امر جدی است و پیام و نگاه و سروری را به جامعه می‌دهد خوب است در حالی که لودگی یعنی زندگی را به سمت لغو گرایی و بیهوده پردازی بردن.
مبلغی تصریح کرد: بهرحال در کنار این خطوط قرمز باید تحول موضوع رو قبول کنیم اما نه با این تصور یا به این خیال یا با این رویکرد که بریم گناهان را یکی یکی در قالب تحول موضوع بیاوریم نه اینگونه نیست چون اسلام نسبت به مسائل اش جدی است و بشر نیز روزی به اینجا خواهد رسید.
وی با بیان اینکه دیدگاه احتیاطی و دیدگاه افراطی در باب هنر هم هست، گفت دیدگاه افراطی هنر را حتی نامطلوب معرفی میکند که درست نیست؛ ما در برابر یک پدیده علم انسانی که مبانی آن را در دین و قرآن مان می بینیم که مولفه هایش را اسلام پذیرفته و راهش هنر است را نمیتوانیم نفی کنیم؛ دوم اینکه انبیا و ائمه هم از ابزار هنر استفاده می کرده اند مثل ابراهیم ع که وقتی می‌خواست جامعه را از شرک به توحید بیاورد از ابزار هنر درصحنه سازی بهره برد که در غیر این صورت اصلا نمی توانست کار تحولی ایجاد کند و یه حرکتی تاریخی تولیدی را بتا کتد.
وی با بیان اینکه گرایش دوم گرایش اهتمام ضعیف به هنر است، که درست نیست، عنوان کرد: هنر پدیده‌ای انسانی و در ذات انسان و با انسان و برای انسان و بهترین ابزار حرکت اجتماعی است .
مبلغی ادامه داد: رویکرد سوم اصالت دادن به هنر به نحو مطلق و بی هر قید شرط است که آن هم درست نیست چون به هر حال اسلام قید شرق دارد؛ اما رویکرد چهارم اصالت دادن، تمرکز کردن و توسه و بها دادن به هنر ولی با رعایت آن خطوط قرمز است که در کنار آن باید تحول موضوعی را بفهمیم اما گاهی اوقات ما تشخیص درستی نداریم.
وی خاطرنشان کرد: اگر این چهار رویکرد را بدانیم شاید بشود بین وضعیت های فعلی مرزبندی کرد که ما در چه طیفی ایستاده ایم آیا طیف احتیاطی هستیم؛ طیف کسانی که در نگاهشان حالت نگاه خنثی وجود دارد یا اصالتیون از گروه سوم یا چهارم؟ مابقی تخصصی است که آیا اینجا مثلا لودگی هست یا نیست تخصصی است و به سادگی نمی‌توان حکم یا فتوا داد.
مبلغی با بیان اینکه بر روی خطوط قرمز باید بحث شود و لیست تهیه شود، گفت: از هنر میتوان برای هر هدفی بهره جست و این مهم است که خطوط قرمز را بدانیم مثلا اسرائیلی میتواند از هنر استفاده کند تا فلسطینی را غیر انسانی نشان دهد خطوط قرمز د آد نه اینکه هنر بده در خدمت اونا قرار نگیره چون انسان میتونه هر چیزی در خدمت هر چیزی قرار بگیره مثلا اسرائیلی ها می تونن از هنر استفاده کنند با سرود یا فیلم یا شعری برای اینکه فلسطینی های مظلوم رو غیر انسانی جلوه دهند .
وی در پایان با بیان اینکه هنر را نباید آزاد گذاشت متذکر شد: هنر را باید در تکوین خودش آزادش گذاشت که تا میتواند زیبایی بیافریند مثل هنری که ابراهیم بکار گرفت و حرکتی تاریخی خلق کرد ولی در استخدام برای اهداف باید دقت شود چون چارچوب روشن است.
