پیامبر(ص) با جامعه ای فرو رفته در ظلمات، تندی، تیزی، فقدان حلم، خشونت ورزی روبرو شد. امام علی(ع) در خطبه ۲۶ نهج البلاغه در تبیین و توصیف زندگی و اوضاع جاهلی می فرماید: «ای گروه عرب، شما در بدترین خانه و منزلگاه زندگی می کردید، زندگی انسانی نداشتید، همدم مارهای گزنده بودید، آب گندیده می آشامیدید؛ غذای ناگوار می خوردید، ...

«من دو چیز گران در میان شما می گذارم و می روم: کتاب خدا و عترتم؛ و خداوند لطیف و آگاه مرا خبر داد که این هر دو هرگز جدا نخواهند شد تا کنار حوض کوثر که برمن وارد شوند. هان ای یاران! بیندیشید چگونه با آن دو رفتار خواهید نمود».