خبرگزاری رضوی 15 دی 1397 ساعت 9:44 https://www.razavi.news/fa/report/38389/پذیرش-ولایتعهدی-امام-رضا-ع-یک-اجبار-ظالمانه-یا-راهبردی-تمدن-اندیشانه -------------------------------------------------- در سلسله نشست های فرهنگی "آن" بررسی شد؛ عنوان : پذیرش ولایتعهدی امام رضا(ع)، یک اجبار ظالمانه یا راهبردی تمدن اندیشانه؟ -------------------------------------------------- ما یک دیدگاه کلامی مشخص درباره ائمه داریم و در عرصه نظری و عقیدتی، دانش کلام می تواند وارد گفتگو و بررسی شود اما در عرصه عمل ائمه این تاریخ است که می تواند خوب وارد بحث و بررسی شود. متن : خبرگزاری رضوی. سرویس دین و زندگی. بهمن دهستانی. دانشیار و پژوهشگر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در نشست «ولایتعهدی امام رضا ع، راهبردی تمدن اندیشانه در سپهر فرهنگ شیعی» از سلسله نشست های «آن» که به همت بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا ع برگزار می گردد گفت: کنش امام رضا ع در پذیرش ولایت عهدی دستگاه خلافت عباسی در بستر یک تئوری اراده گرایانه و اختیاری قابل تحلیل است در مقابل نظریه ای که این امر را یک اکراه از جانب خلیفه و حاکمیت و امری غیر اختیاری برای امام ع عنوان می کند؛ پس دو نوع نگاه متفاوت نسبت به این مقوله مهم تاریخی قابل ارائه است. دکتر علیرضا واسعی در تبیین نظریه خود بیان داشت: سه مقدمه برای توضیح این دیدگاه نسبت به مسئله ولایتعهدی امام رضا ع ضروری است. اول اینکه همه تمدن پژوهان، قرون 3 و 4 هجری را عهد شکوفایی تمدن اسلامی می دانند. دوم، شکوفایی تمدن اسلامی در این قرون را مبتنی بر تساهل در اندیشه و عمل مذهبی تحلیل می کنند و مقدمه سوم، قرن 3 و 4 را باید قرن اقتدار سیاسی و اجتماعی شیعه دانست! دوره ای که شیعیان حکمرانی داشته اند. بطور مثال جوئل کرمر در کتاب احیای فرهنگ در عصر بویه می گوید قرن 3 و 4، قرن شیعه است. پژوهشگر تاریخ و تمدن اسلامی در ادامه افزود: براین اساس حرکت امام رضا ع در پذیرش ولایتعهدی یک انتخاب و اختیار بوده است بلی البته ایشان هیچگاه برای تصاحب این مقام تلاشی نمیکرد. باید در نظر داشت که برای فهم نقش آفرینی امام رضا ع باید یک نگاه تاریخی روشمند داشته باشیم. ما یک دیدگاه کلامی مشخص درباره ائمه داریم و در عرصه نظری و عقیدتی، دانش کلام می تواند وارد گفتگو و بررسی شود اما در عرصه عمل ائمه این تاریخ است که می تواند خوب وارد بحث و بررسی شود. مثلا مقوله معجزه در حوزه عقیده و نظر توسط کلام قابل اثبات است اما اینکه آیا انبیاء فلان معجزه خاص را داشته و استفاده کرده است، در اینجا تاریخ وارد جستجو می شود و لذا نسبت به نگاه تمدن اندیشانه امام رضا ع به مقوله ولایتعهدی باید گزاره های تاریخی نشان دهیم و متقابلا کسانی که قائل به نظریه اکره حضرت در پذیرش این مقام هستند باید دلایل تاریخی بیان کنند. دکتر واسعی ادامه داد: ضروری است در این مسیر پیش فرض ها را کنار بگذاریم مانند این فرضیه که امام ع دائم در اندیشه قیام و براندازی حکومت بوده اند. چنین مسئله ای اثبات نشده است بلکه امامان شیعه و امام رضا ع در مطالعه ای تاریخ محور، دغدغه جامعه سازی و پیشرفت و تمدن را داشته اند. با این دیدگاه و بر اساس این مبنا اقدام امام حسین ع یک حرکت استثنایی می شود و دیگر ائمه این مسیر را دنبال نکرده اند و البته این تفاوت به معنای تعارض نیست. از این رو عمل ائمه ع کشاندن جامعه به سمت صلاح و اصلاح ارزیابی می شود. این مسئله مهم را باید در نظر گرفت که امام رضا ع در زمان خود بر قله فرهنگ تمدن سازانه قرار گرفته است و در مسیری که ائمه ع به دنبال جامعه سازی هستند ولیعهدی را قبول می کنند. پژوهشگر پژوهشکده اسلام تمدنی در تعریف تمدن اظهار داشت: تمدن تعاریف متعددی دارد امام در یک تعریف روان عبارت است از: زندگی همگرایانه حداکثری و برابرانه ای که در مسیر پاسخگویی به نیازهای آدمیان در یک جامعه کلان شکل می گیرد. هر جامعه کلانی ممکن است به تمدن برسد. "توین بی" تحلیلگر شهیر تاریخ 30 نوع از زندگی را در حیات بشر ذکر می کند و می گوید اگر سازوکارهای اداره جامعه نتواند نیازها و ضرورت ها را پاسخ دهد جای خود را به یک سازوکار برتر می دهد و تمدن برتر که پاسخگویی دارد بوجود می آید. وی مسئله ولایتعهدی را مقوله ای کاملا طبیعی در زمان امام رضا ع عنوان داشت و افزود: امام ع به دنبال حفظ میراث مسلمانی بوده است گرچه شیعیان خلافت را مقبول و مشروع نمی دانستند و آن را یک میراث و سنت اسلامی قلمداد نمی کردند اما برخی پدیده ها مانند همین خلافت و عمران و آثار اسلامی مولود همین وضعیت جهان اسلام در آن دوره بوده است و دستگاه خلافت این فضا و رهاورد را شکل می داده است. بررسی ها نشان می دهد جهان تشیع با الگوی امام رضا ع پیش می رود و این منهج استثناء نیست و در اوج قرار می گیرد لذا می بینیم که دولت ها و حکمرانی های شیعه مانند علویان طبرستان، فاطمیان، آل بویه، حمدانیان و حتی ادریسیان در ادامه این سنت و الگوی شیعی شکل می گیرند. و بنا بر این واقعیت محققانی چون جوئل کرمر و آدام متز شکوه تمدن اسلامی در قرن 3 و 4 را محصول تفکر شیعی و تساهل و تسامح برآمده از آن می دانند.