چهل حدیث رضوی -٤
دوست و دشمن انسان در کلام امام رضا(ع)
«دوست هر کس عقل او، و دشمنش جهل اوست.»
این جمله حکیمانه که با استفاده از تضاد کلمات دوست و دشمن، و عقل و جهل بیان شده است، در نظر اول دو تشبیه زیبا را فراروی ما قرار میدهد.
اول عقلی که برای انسان مانند دوست است. پس اگر انسان عاقل باشد بهترین دوست و یا شاید تنها دوست واقعی او عقلش است.
همان عقلی که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
«همانا تمام خیر با عقل درک می شود و کسی که عقل ندارد دین ندارد.»۱
عقل نجات دهندهای که امام جعفر صادق در تعریف آن فرمودهاند:
«عقل آن است که با آن خدا پرستیده شود و بهشت به دست آید.۲
بنابراین انسان عاقل با استفاده از خردی که خداوند برای او به ودیعه گذاشته میتواند سند بهشت را به نام خود کند. و این بهشتی شدن در گرو خداپرستی حقیقیست.
دومین ویژگی برآمده از این حدیث، جهلی است که همچون دشمن انسان است و حضرت علی (ع) آن را از بدترین مصیبتها می داند. ۳
با شناخت هر یک از این دو ویژگی میتوانیم صفت شایسته خردمندی را در خود تقویت کنیم، تا موجبات انهدام نادانی را فراهم گردانیم.
۱-تحف العقول، حسن بن علی شعبه حرانی، ص 44، نشر مؤسسه اعلمی للمطبوعات، بیروت .
۲-بحارالانوار، ج 1، ص 116، نشر مؤسسه الوفاء، بیروت
۳-تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص ۷۳