گزارش خبرگزاری رضوی؛
نگاهی به 60 سال پژوهش فرانسویان درباره مسلمانان و جهان اسلام
به گزارش سرویس جهان اسلام خبرگزاری رضوی، اسلام، بعد از کاتولیک، به عنوان دومین مذهب کشور فرانسه به لحاظ جمعیت و اهمیت اجتماعی می‌باشد. فرانسه، به خاطر روابط تاریخی‌اش با بخشی از جهان عرب، بیشترین جامعه مسلمانان را در اروپای غربی درون خود جای داده است. بر اساس تخمین آماری سازمان سیا و وزارت خارجه آمریکا از جمعیت مسلمانان در فرانسه، مسلمانان حدود ۱۰ درصد از جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند به طوری که از ۴ تا ۵ میلیون و بعضی تا ۸ میلیون نفر برآورده کرده‌اند.
پس از بمب‌گذاری‌های سال ۱۹۸۶ و تظاهرات میدان جمهوری علیه سلمان رشدی، فرانسوی‌ها فهمیدند که مسلمانان این کشور، مهاجرین آرام و دلباخته و شیفته جذب در این کشور نمی‌باشند. در سال‌های اخیر سخن از بازگرداندن مسلمانان مهاجر به آفریقای شمالی زده می‌شود و هر روزه وحشت از آنچه که «بنیاد گرایی اسلامی» نامیده می‌شود افزایش می‌یابد. در این میان، شمار انجمن‌های اسلامی در فرانسه از ۱۰۵۰ در سال ۱۹۹۱ به بیش از ۲۰۰۰ در سال بعد از آن رسیده است که نشانه فعالیت شدید مهاجرین می‌باشد. مسجد بزرگ پاریس، مسجد جامع لیون، مسجد الدعوه، شورای مذهبی اسلام در فرانسه، اتحادیه سازمان‌های اسلامی فرانسه، فدراسیون ملی مسلمانان فرانسه و موسسه مطالعات و پژوهش های جهان عرب و اسلام از جمله انجمن‌های فعال فرهنگی و پژوهشی در فرانسه با محوریت جهان اسلام هستند.
تاریخچه انجمن:
موسسه مطالعات و پژوهش‌های جهان عرب و اسلام[1] با عنوان مخفف لاتین IREMAM از مهمترین و اصیل‌ترین نهادهای تحقیق در مورد جهان عرب و اسلام در فرانسه و بلکه در جهان است. اگرچه تاریخ تأسیس این مؤسسه در سال 1986 است اما وارث چندین مرکز مطالعاتی قدیمی فرانسوی است که از سال 1958 در دانشگاه «اکس» در حوزه «مناطق جنوب مدیترانه» مطالعات داشته‌اند. این مؤسسات شامل دانشگاه های مارسی 1، 2 و 3 و مؤسسه مطالعات سیاسی دانشگاه اکس آن پروانس است که با نام مخفف «CNRS» شناخته می‌شوند. با گسترش پژوهش‌های این مؤسسات و توسعه آن به موضوع جهان عرب و اسلام، این مؤسسه اهمیت بیشتری یافت.
ساختار و اهداف:
اکنون این انجمن علمی، بیش از چهل پژوهشگر، مدرس و مهندس فنی دائم و تعدادی نیز همکاران به صورت پاره‌وقت دارد. پژوهش، گردآوری اسناد، تربیت پژوهشگر، نشر و عرضه یافته‌های پژوهشی، قالب‌های فعالیت مختلف آن است. این پایگاه علمی، یک مرکز مطالعاتی برای دانشجویان دکتری و پنج رشته ارشد دانشگاه اکس مارسی می‌باشد. البته با مراکز پژوهشی مختلف فرانسه نیز ارتباط دارد.
پنج کارگروه زیر برای مجموعه فعالیت‌های این مؤسسه تعریف شده است:
1. تحولات سیاسی و بازسازی اجتماعی در جهان عرب و اسلام،
2. زبان‌شناسی، زبان و ادبیات جهان عرب و سیر تحولات آن،
3. تاریخ جهان اسلام؛ مذهب، حقوق و جامعه،
4. مغرب در فضای به هم پیوستگی آن،
5. مغرب و هویت های جمعی شمال آفریقا.
فعالیت‌های تحقیقاتی:
در میان فعالیت کارگروه‌های پژوهشی، هفت برنامه زیر دنبال می‌شود:
1. پيكربندي سياسي و حقوقي،
2. مردم شناسي مغرب و نواحي صحرايي،
3. تاريخچه حيات مادي و جوامع شهري،
4. گزارشهاي اروپايي-عربي و مهاجرتها،
5. عربستان، شاخ آفريقا، كتيبه‌شناسي عربي،
6. زبان و ادبيات،
7. مطالعات اسلام شناختي.
یکی از مهمترین برنامه‌های تحقیقاتی، برنامه «به تصویر کشیدن جهان عرب و اسلام» است. در این برنامه سمینارهای علمی برگزار می‌شود که در آنها فیلم‌های مستند تهیه شده را پخش و تحلیل می‌کنند.
این مؤسسه نتایج تحقیقات خود را در پشت درهای بسته نگه نمی دارد، بلکه برای مراجعه کنندگان بیرون از مؤسسه یا مهمانان خارجی نیز استفاده از کتابخانه، جلسات مهمانی، کنفرانس علمی و نمایشگاه‌های عمومی را نیز در نظر می‌گیرد. مثلا در سال 2010 پنج نشست زیر برای مهمانان تدارک دیده شد:
- نشست بین المللی «از عصر استعماری مغرب تا پویایی های فرااستعماری در مغرب معاصر»،
- نشست بین المللی «بازیگران تحولات مالکیت زمین در مدیترانه در قرن نوزدهم میلادی»،
- میزگرد «بحث و گفتگو در خصوص مطالعات معاصر مربوط به قرآن کریم»،
- نشست بین المللی «بیان شفاهی و مکتوب در کتب عهدین و قرآن کریم»،
- نشست بین المللی «صوفی گری و آثار مکتوب در قرن نوزدهم».
همچنین چهار نشریه با عناوین و موضوعات: «سالنامه مغرب»، «سالنامه آفریقای شمالی»، «نشریه جهان اسلام و مدیترانه» و «نشریه دانش و ویدیو» تهیه و منتشر می‌شود.
کتابخانه:
یکی از برجستگی‌های این مؤسسه کتابخانه آن است. حدود پنجاه هزار جلد كتاب، رساله و اسناد ديگر و نيز 1850 عنوان نشريه در کتابخانه وجود دارد. اما این کتابخانه در واقع یک پایگاه بزرگ تهیه اطلاعات است زیرا علاوه بر ارائه تحقیقات مؤسسه، بر گردآوری و دسته‌بندی هدفمند منابع پژوهشی با موضوع جهان عرب و اسلام نیز همت دارد. نمونه‌های زیر قسمتی از دستاوردهای فعالیت آماری در حوزه فعالیت کتابشناسی کتابخانه است:
- هويت و فرهنگ بربرها؛ شناخت و بررسی 2600 منبع،
- حوزه زنان، شناخت و بررسی 2000 منبع،
- رساله دكتري در خصوص جهان عرب كه در فرانسه دفاع شده است، 5500 رساله،
- موضوع مهاجرت‌های جهان عرب و اسلام، 3000 منبع.
گردآوری اطلاعات در این پایگاه همچنان ادامه دارد به طوری که حدودا هر ساله تقريباً 25000 مورد كتاب‌شناسي به برگه‌دان افزوده مي‌شود.
همچنین بخش «فتوتك» كتابخانه بیش از 40000 سند در زمينه‌هاي معماري در تونس، مصر، مراكش و تركيه و صنايع دستي و موزه شناسي در تونس دارد.
منابع:
1. http://iremam.cnrs.fr/?lang=en
2. www.iiwfs.com/islam-world/islam-world-islamic-centers/204
3. http://wikifeqh.ir/اسلام_در_فرانسه
4. نشريه مشكوه(بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی) شماره 74 و 75 ، بهار و تابستان 1381
پس از بمب‌گذاری‌های سال ۱۹۸۶ و تظاهرات میدان جمهوری علیه سلمان رشدی، فرانسوی‌ها فهمیدند که مسلمانان این کشور، مهاجرین آرام و دلباخته و شیفته جذب در این کشور نمی‌باشند. در سال‌های اخیر سخن از بازگرداندن مسلمانان مهاجر به آفریقای شمالی زده می‌شود و هر روزه وحشت از آنچه که «بنیاد گرایی اسلامی» نامیده می‌شود افزایش می‌یابد. در این میان، شمار انجمن‌های اسلامی در فرانسه از ۱۰۵۰ در سال ۱۹۹۱ به بیش از ۲۰۰۰ در سال بعد از آن رسیده است که نشانه فعالیت شدید مهاجرین می‌باشد. مسجد بزرگ پاریس، مسجد جامع لیون،
تاریخچه انجمن:
موسسه مطالعات و پژوهش‌های جهان عرب و اسلام[1] با عنوان مخفف لاتین IREMAM از مهمترین و اصیل‌ترین نهادهای تحقیق در مورد جهان عرب و اسلام در فرانسه و بلکه در جهان است. اگرچه تاریخ تأسیس این مؤسسه در سال 1986 است اما وارث چندین مرکز مطالعاتی قدیمی فرانسوی است که از سال 1958 در دانشگاه «اکس» در حوزه «مناطق جنوب مدیترانه» مطالعات داشته‌اند. این مؤسسات شامل دانشگاه های مارسی 1، 2 و 3 و مؤسسه مطالعات سیاسی دانشگاه اکس آن پروانس است که با نام مخفف «CNRS» شناخته می‌شوند. با گسترش پژوهش‌های این مؤسسات و توسعه آن به موضوع جهان عرب و اسلام، این مؤسسه اهمیت بیشتری یافت.
ساختار و اهداف:
اکنون این انجمن علمی، بیش از چهل پژوهشگر، مدرس و مهندس فنی دائم و تعدادی نیز همکاران به صورت پاره‌وقت دارد. پژوهش، گردآوری اسناد، تربیت پژوهشگر،
پنج کارگروه زیر برای مجموعه فعالیت‌های این مؤسسه تعریف شده است:
1. تحولات سیاسی و بازسازی اجتماعی در جهان عرب و اسلام،
2. زبان‌شناسی، زبان و ادبیات جهان عرب و سیر تحولات آن،
3. تاریخ جهان اسلام؛ مذهب، حقوق و جامعه،
4. مغرب در فضای به هم پیوستگی آن،
5. مغرب و هویت های جمعی شمال آفریقا.
فعالیت‌های تحقیقاتی:
در میان فعالیت کارگروه‌های پژوهشی، هفت برنامه زیر دنبال می‌شود:
1. پيكربندي سياسي و حقوقي،
2. مردم شناسي مغرب و نواحي صحرايي،
3. تاريخچه حيات مادي و جوامع شهري،
4. گزارشهاي اروپايي-عربي و مهاجرتها،
5. عربستان، شاخ آفريقا، كتيبه‌شناسي عربي،
6. زبان و ادبيات،
7. مطالعات اسلام شناختي.
یکی از مهمترین برنامه‌های تحقیقاتی، برنامه «به تصویر کشیدن جهان عرب و اسلام» است. در این برنامه سمینارهای علمی برگزار می‌شود که در آنها فیلم‌های مستند تهیه شده
این مؤسسه نتایج تحقیقات خود را در پشت درهای بسته نگه نمی دارد، بلکه برای مراجعه کنندگان بیرون از مؤسسه یا مهمانان خارجی نیز استفاده از کتابخانه، جلسات مهمانی، کنفرانس علمی و نمایشگاه‌های عمومی را نیز در نظر می‌گیرد. مثلا در سال 2010 پنج نشست زیر برای مهمانان تدارک دیده شد:
- نشست بین المللی «از عصر استعماری مغرب تا پویایی های فرااستعماری در مغرب معاصر»،
- نشست بین المللی «بازیگران تحولات مالکیت زمین در مدیترانه در قرن نوزدهم میلادی»،
- میزگرد «بحث و گفتگو در خصوص مطالعات معاصر مربوط به قرآن کریم»،
- نشست بین المللی «بیان شفاهی و مکتوب در کتب عهدین و قرآن کریم»،
- نشست بین المللی «صوفی گری و آثار مکتوب در قرن نوزدهم».
همچنین چهار نشریه با عناوین و موضوعات: «سالنامه مغرب»، «سالنامه آفریقای شمالی»، «نشریه جهان اسلام و مدیترانه» و «نشریه دانش و ویدیو» تهیه و منتشر می‌شود.
کتابخانه:
یکی از برجستگی‌های این مؤسسه کتابخانه آن است. حدود پنجاه هزار جلد كتاب، رساله و اسناد ديگر و نيز 1850 عنوان نشريه در کتابخانه
- هويت و فرهنگ بربرها؛ شناخت و بررسی 2600 منبع،
- حوزه زنان، شناخت و بررسی 2000 منبع،
- رساله دكتري در خصوص جهان عرب كه در فرانسه دفاع شده است، 5500 رساله،
- موضوع مهاجرت‌های جهان عرب و اسلام، 3000 منبع.
گردآوری اطلاعات در این پایگاه همچنان ادامه دارد به طوری که حدودا هر ساله تقريباً 25000 مورد كتاب‌شناسي به برگه‌دان افزوده مي‌شود.
همچنین بخش «فتوتك» كتابخانه بیش از 40000 سند در زمينه‌هاي معماري در تونس، مصر، مراكش و تركيه و صنايع دستي و موزه شناسي در تونس دارد.
منابع:
1. http://iremam.cnrs.fr/?lang=en
2. www.iiwfs.com/islam-world/islam-world-islamic-centers/204
3. http://wikifeqh.ir/اسلام_در_فرانسه
4. نشريه مشكوه(بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی) شماره 74 و 75 ، بهار و تابستان 1381
[1]. The Institute of Research and Study on the Arab and Muslim Worlds
