همگرایی جوامع و دولت‌های اسلامی بر اساس آموزه های قرآنی چگونه ممکن است؟
به گزارش سرویس جهان اسلام خبرگزاری رضوی، روابط منازعه‌آمیز در دولت‌های اسلامی در چند دهه اخیر بر روابط همگرایی غلبه داشته است. این منازعات به میان جوامع اسلامی هم کشیده شده است. دو سطح داخلی و خارجی برای منازعات دولت ها ترسیم می‌کنند؛ این منازعات در سطح داخلی میان قومیت‌ها و فرقه‌های مختلف جوامع اسلامی و در سطح بیرونی در تعاملات بین دولتی نمود دارد.
دکتر مجید صالحی، دانشیار گروه معارف اسلامی دانشگاه هنر، در پژوهشی که در فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام انتشار یافته برای راه حل به سراغ منبع اصلی دین یعنی قرآن کریم رفته و در آن این مسأله را جستجو کرده است که مهمترین اصول و مبانی قرآن کریم در راستای همگرایی میان جوامع اسلامی چیست؟
او در این تحقیق توصیفی-تحلیلی و با روش گردآوری داده‌های کتابخانه‌ای و اینترنتی به این نکته رسیده که اسلام اصل روابط میان جوامع اسلامی را بر مبنای همگرایی و اتحاد قرار داده است. صالحی حاصل تحقیقات خود را در مقاله‌ای با عنوان «اصول و مبانی همگرایی امت اسلامی از منظر قرآن» تدوین و در شماره پاییز 96 فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام منتشر کرده است.
این پژوهشگر در طرح مسأله مقاله خود به این نکته اشاره می‌کند که تلاش‌های حقوق بشری جوامع بین الملل در قالب سازمان ملل و نهادهای حقوق بشری در رسیدن به یک صلح موفق نبوده است. یکی از مهم ترین وجوه نظم بین المللی کنونی، تعارضات و درگیری‌های مسلحانه در کشورهای اسلامی، چه در سطح داخلی کشورها و چه در سطح بین المللی است. وی بارزترین نمونه آن را درگیری‌های سوریه، عراق و یمن برشمرده است.
بدنه اصلی این جستار را 5 بخش اصلی تشکیل می‌دهد که عبارت است از:
1. دین و روابط بین الملل
2. رویکرد قرآنی به (مسأله) تفرقه و واگرایی در جوامع و امت اسلامی
3. جایگاه و ارزش اتحاد در مبانی و اصول قرآنی
4. اسلام و روابط با جوامع غیر اسلامی
5. بایدهای رفتاری همگرایی از منظر قرآن
نویسنده در بخش‌های مختلف با طرح مسائل گوناگون و استنباط و استنطاق از قرآن کریم، دیدگاه صلح‌طلبانه اسلام و برخی راهکارهای دینی را برای مسأله همگرایی دولت‌ها و امت‌های نشان می‌دهد. مثلا در بخش سوم ضمن بیان آسیب‌های تفرقه در میان جوامع توضیح می‌دهد که بر اساس آیات قرآن کریم، فرعون پیرو شیطان است و همه کسانی که مانند او هستند با ایجاد اختلاف و تفرقه‌افکنی مردم را فرقه فرقه می‌کنند تا آنها وحدت کلمه نداشته باشند و یکدل و یک جهت نباشند، تا نتوانند بر او بشورند و علیه او قیام نمایند. این ویژگی همه مستکبران است. در این راستا قرآن کریم می‌فرماید : «فرعون در زمین برتری‌جویی کرد و اهل آن را به گروه‌های مختلفی تقسیم نمود، گروهی را به ضعف و ناتوانی می‌کشاند، پسران‌شان را سر می‌برد و زنان شان را برای{ کنیزی و خدمت} زنده نگه می‌داشت. او به یقین از مفسدان بود.» (قصص/4)
صالحی در بخش چهارم شواهدی را ارائه می‌کند که در آناه قرآن از تعدی و آزار به غیر مسلمانان نهی کرده است. سپس توضیح می‌دهد که قرآن کریم وقتی به همگرایی و صلح و نیکی و زندگی مسالمت آمیز با غیر مسلمانانی که تعدی و تجاوز به حقوق غیر مسلمانان ندارند فرمان می‌دهد، معلوم است که بر همگرایی و آشتی مسلمانان تأکید بیشتری دارد، همان گونه که آیات قرآن می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید همگی در سِلم(صلح و آشتی) در آیید و از گام‌های شیطان پیروی نکنید که او دشمن آشکار شماست.»(بقره/208) وی در ادامه به دیدگاه‌های مفسران درباره «سلم» می‌پردازد. از جمله نظر علامه طباطبایی را ذکر می‌کند که ایشان داخل شدن در سلم را به معنای تسلیم شدن در برابر امر خدا و رسول و چون و چرا نکردن در دین خدا دانسته‌اند. این مطلب به وحدت دینی می‌انجامد چرا که نتیجه رها کردن دین خدا و پیروی از هوای نفس چیزی جز اختلاف نیست.
نویسنده راهکارهای قرآن برای همگرایی جوامع را در بخش پنجم مقاله مطرح کرده است. 5 راهکار در سطوح آحاد امت، اقوام و دولت‌های در این بخش آمده که عبارت است از: 1 رفتار زیبا و عادلانه، 2. بخشش و گذشت، 3. اکتفا به حداقل‌ها 4. اسلام و راه‌های حل اختلاف 5. نپذیرفتن ولایت کافران.
دکتر مجید صالحی در این تحقیق کوشیده است که دو مطلب را در قالب آیات قرآنی بازگو کند: یکی توجه قرآن به اصل صلح‌طلبی و همگرایی عموم امت و دولت‌ها، و دیگری راهکارهای عملی برای این همگرایی. انتخاب این موضوع کاربردی یکی از نقاط قوت این پژوهش است. اما نویسنده به مسأله دقیق خود تصریح نکرده است. به نظر می‌رسد مهمترین مسأله این تحقیق چیستی تفرقه و همگرایی از نگاه قرآن باشد. تأکیدات قرآن بر ضرورت اصل همگرایی و راهکارهای عملی آن زمینه خوبی برای تصریح به این مسأله و روشن نمودن وجوه آن می‌باشد که صالحی آن را برجسته نکرده است.
دکتر مجید صالحی، دانشیار گروه معارف اسلامی دانشگاه هنر، در پژوهشی که در فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام انتشار یافته برای راه حل به سراغ منبع اصلی دین یعنی قرآن کریم رفته و در آن این مسأله را جستجو کرده است که مهمترین اصول و مبانی قرآن کریم در راستای همگرایی میان جوامع اسلامی چیست؟
او در این تحقیق توصیفی-تحلیلی و با روش گردآوری داده‌های کتابخانه‌ای و اینترنتی به این نکته رسیده که اسلام اصل روابط میان جوامع اسلامی را بر مبنای همگرایی و اتحاد قرار داده است. صالحی حاصل تحقیقات خود را در مقاله‌ای با عنوان «اصول و مبانی همگرایی امت اسلامی از منظر قرآن» تدوین و در شماره پاییز 96 فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام منتشر کرده است.
این پژوهشگر در طرح مسأله مقاله خود به این نکته اشاره می‌کند که تلاش‌های حقوق بشری جوامع بین الملل در قالب سازمان ملل و نهادهای حقوق بشری در رسیدن به یک صلح موفق نبوده است. یکی از مهم ترین وجوه نظم بین المللی کنونی، تعارضات و درگیری‌های مسلحانه در کشورهای اسلامی، چه در سطح داخلی کشورها و چه در سطح بین المللی است. وی بارزترین نمونه آن را درگیری‌های سوریه، عراق و یمن برشمرده است.
بدنه اصلی این جستار را 5 بخش اصلی تشکیل می‌دهد که عبارت است از:
1. دین و روابط بین الملل
2. رویکرد قرآنی به (مسأله) تفرقه و واگرایی در جوامع و امت اسلامی
3. جایگاه و ارزش اتحاد در مبانی و اصول قرآنی
4. اسلام و روابط با جوامع غیر اسلامی
5. بایدهای رفتاری همگرایی از منظر قرآن
نویسنده در بخش‌های مختلف با طرح مسائل گوناگون و استنباط و استنطاق از قرآن کریم، دیدگاه صلح‌طلبانه اسلام و برخی راهکارهای دینی را برای مسأله همگرایی دولت‌ها و امت‌های نشان می‌دهد. مثلا در بخش سوم ضمن بیان آسیب‌های تفرقه در میان جوامع توضیح می‌دهد که بر اساس آیات قرآن کریم، فرعون پیرو شیطان است و همه کسانی که مانند او هستند با ایجاد اختلاف و تفرقه‌افکنی مردم را فرقه فرقه می‌کنند تا آنها وحدت کلمه نداشته باشند و یکدل و یک جهت نباشند، تا نتوانند بر او بشورند و علیه او قیام نمایند. این ویژگی همه مستکبران است. در این راستا قرآن کریم می‌فرماید : «فرعون در زمین برتری‌جویی کرد و اهل آن را به گروه‌های مختلفی تقسیم نمود، گروهی را به ضعف و ناتوانی می‌کشاند، پسران‌شان را سر می‌برد و زنان شان را برای{ کنیزی و خدمت} زنده نگه می‌داشت. او به یقین از مفسدان بود.» (قصص/4)
صالحی در بخش چهارم شواهدی را ارائه می‌کند که در آناه قرآن از تعدی و آزار به غیر مسلمانان نهی کرده است. سپس توضیح می‌دهد که قرآن کریم وقتی به همگرایی و صلح و نیکی و زندگی مسالمت آمیز با غیر مسلمانانی که تعدی و تجاوز به حقوق غیر مسلمانان ندارند فرمان می‌دهد، معلوم است که بر همگرایی و آشتی مسلمانان تأکید بیشتری دارد، همان گونه که آیات قرآن می‌فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید همگی در سِلم(صلح و آشتی) در آیید و از گام‌های شیطان پیروی نکنید که او دشمن آشکار شماست.»(بقره/208) وی در ادامه به دیدگاه‌های مفسران درباره «سلم» می‌پردازد. از جمله نظر علامه طباطبایی را ذکر می‌کند که ایشان داخل شدن در سلم را به معنای تسلیم شدن در برابر امر خدا و رسول و چون و چرا نکردن در دین خدا دانسته‌اند. این مطلب به وحدت دینی می‌انجامد چرا که نتیجه رها کردن دین خدا و پیروی از هوای نفس چیزی جز اختلاف نیست.
نویسنده راهکارهای قرآن برای همگرایی جوامع را در بخش پنجم مقاله مطرح کرده است. 5 راهکار در سطوح آحاد امت، اقوام و دولت‌های در این بخش آمده که عبارت است از: 1 رفتار زیبا و عادلانه، 2. بخشش و گذشت، 3. اکتفا به حداقل‌ها 4. اسلام و راه‌های حل اختلاف 5. نپذیرفتن ولایت کافران.
دکتر مجید صالحی در این تحقیق کوشیده است که دو مطلب را در قالب آیات قرآنی بازگو کند: یکی توجه قرآن به اصل صلح‌طلبی و همگرایی عموم امت و دولت‌ها، و دیگری راهکارهای عملی برای این همگرایی. انتخاب این موضوع کاربردی یکی از نقاط قوت این پژوهش است. اما نویسنده به مسأله دقیق خود تصریح نکرده است. به نظر می‌رسد مهمترین مسأله این تحقیق چیستی تفرقه و همگرایی از نگاه قرآن باشد. تأکیدات قرآن بر ضرورت اصل همگرایی و راهکارهای عملی آن زمینه خوبی برای تصریح به این مسأله و روشن نمودن وجوه آن می‌باشد که صالحی آن را برجسته نکرده است.
