آرایه های ادبی، به خودی خود شعر را شاعرانه نمی کند

محدثه داوودی/سرویس هنر خبرگزاری رضوی
هفتاد و ششمین نشست انجمن ادبی- آیینی «ارادت» شب گذشته در سالن جلسات بنیاد بین‌المللی امام رضا علیه السلام برگزار شد. این محفل شعرخوانی، متشکل از شاعران برجستۀ  آیینی مشهد است که هر هفته به قرائت اشعار خویش در زمینه‌های مختلف مذهبی و آیینی می‌پردازند.

این نشست با حضور مهدی آخرتی منتقد ادبی و  جمع دیگری از شاعران آیینی همچون عاطفه جعفری، مسعود یوسف پور، سعیده کرمانی و... برگزار شد ، چراغ اول جلسه با خوانش شعری توسط یکی از اعضا روشن شد و سپس طبق روال هر جلسه نیمی از وقت این نشست به شعر خوانی و نقد اشعار توسط متخصصان این حوزه اختصاص یافت.



در ابتدا شعری از عالیه رجبی در وصف امام صادق (ع) به مناسبت شهادت ایشان می خوانیم: 

ای وارث سلاله ی سائل نوازها
ذکرلب تو رونق راز و نیاز ها

ای روضه خوان آتش و میخ گداخته 
از روضهء تو ریخت به رضوان گدازها

بااینکه قبلگاه نماز ملائکی
درسجده میزدند تورا بی نمازها

شیخ الائمه ای و تو را برزمین کشید
ابن الربیع طایفه ی حقه بازها

اشک تو بود و خنده ی شیطان پرستها
حلقه زدند دور تو مشعل به دستها

جایی که بود ساکت و خلوت،شلوغ شد
یک کوچه باتمامی غربت، شلوغ شد

آن خانه ای بوی پر جبرئیل داشت
باموجی از شراره و وحشت،شلوغ شد

بین هجوم لشکری از چکمه پوشها
کوچه،حیاط،خانه،به نوبت،شلوغ شد

لبریز از حضور خدا بود خلوتت
ابلیس حمله ور شد و دورت شلوغ شد

تا در محیط امن الهی قدم زدند
آرامش زمین و زمان رابهم زدند

آتش، بجان رسانده کسی را شبیه تو
درشعله ها نشانده کسی را شبیه تو

در روضه های اشک تو یک دست بسته بود
دستی که پرورانده کسی را شبیه تو

این شهر بد دهان که عبای تو را کشید
برخاکها دوانده کسی را شبیه تو

یادش نرفته بین همین کوچه های تنگ
این ریسمان کشانده کسی راشبیه تو

این زخمها که درشریان تو می دود
یک گوشه از مصیبت مادرنمی شود

خورشید را سیاهی شب بی حجاب برد
پیش نگاه خیس جهان باطناب برد

می دید خسته ای،به زمین می خوری ولی
برزین نشسته بود تو را باشتاب برد

پای برهنه رحمت بی حد و مرز را
بادستهای بسته به دار العذاب برد

با یاد شام شیشه ی بغضت شکسته شد
وقتی تو را به مجلس شوم شراب برد

تا قبضه کرد جان تو را زهر لعنتی
دل کندی از مصایب این شهر لعنتی

#امام_جعفر_صادق_علیه_السلام
#اللهم_عجل_لولیک_الفرج
#عالیه_رجبی

​​​​سید حسین سیدی در خصوص این شعر گفت: بعضی از ائمه (ع) مانند امام صادق (ع) غریب واقع شده اند و پرداختن به این موضوع از محجوریت آن ها می کاهد.
وی با بیان اینکه شعر خانم رجبی بسیار زیبا بود، افزود: برخی شعر ها به قدری مخاطب را محو خود می کند که ناقد فراموش می کند باید شعر را نقد کند.
مدیر فرهنگی بنیاد بین المللی امام رضا(ع) با اشاره به اینکه برخی کلمات در شعری که سرشار از محتوا است باید پخته تر باشد مانند"حقه باز ها". این کلمه در خصوص دشمنان امام صادق(ع) بیان شده اما مناسب برای جنایات تاریخی نیست و نمی تواند بار معنای منفی را به دوش بکشد که به این مورد ضعف تالیف کوچک می گوییم.



مهدی آخرتی استاد ادبیات ک منتقد مشهدی ضمن نقد اشعار شاعران نکاتی  را در خصوص آرایه های ادبی بیان کرد و گفت: آرایه هایی که در ادبیات می شناسیم به خودی خود شعر را شاعرانه نمی کند بلکه زمانی که معنی آرایه به ساختار شعر کمک کند موثر خواهد بود.
وی با تاکید بر افزایش دایره واژگان شاعران اذعان کرد: دایره واژگان در سرودن شعر آیینی محدود می شود اما یک شاعر باید به درستی با کلمات بازی کند، تفاوت میان شاعران مطرح با دیگر شاعران توجه به ظرایف در زبان شعر آیینی است که شاید به چشم دیگران نیاید.
این منتقد ادبی به ضرورت های ادبیات آیینی در این جلسه تعلیمی گفت: دانستن تاریخ تنها در ادبیات کافی نیست لذا باید به نکته های آموزشی که در اشعار تاریخی آمده اشاره کرد.
وی در تعریف ادب و شعر آیینی، بیان کرد: شعر آیینی متشکل از مدح و منقبت و ثنا اهل بیت (ع) است، اگر گستره کلمه آیین را به معنای مناسک بدانیم گستره شعر آیینی افزایش میابد.
آخرتی در نقد اسم شعر آیینی گفت: شعر آیینی اسم دقیق نیست، میتوان گفت لازم است اما کافی نیست چراکه گستره وسیعی از ادبیات ما تعلیمی است که تعداد شعر در این زمینه بسیار بالا است.
وی ادامه داد: بحث مورد نظر بنده ادبیات آیینی به معنای آیین نیست صرفا ادبیات در تعریف عرف امروز ادبیات آیینی گفته می شود.شعر آیینی از صدر اسلام وجود داشته و شعرای عرب بسیار بودند. اگر در ادبیات فارسی به بررسی شعر و شاعر آیینی بپردازیم در می ابیم که شعر آیینی از صدر ادبیات فارسی وجود داشته است.
آخرتی افزود: شعر فارسی از سال 251 هجری به شکل امروزی در آمده است، در ابتدای سبک خراسانی که قرن دو است به شکل جدی و حرفه ای که امروز به شعر آیینی توجه می شود شعر آیینی نبوده و یک شعر کامل آیینی نداشته ایم.
اما در قرن 4 هجری شعر و شاعر آیینی وجود داشته است، البته باید توجه داشت که منظور ما از شعر آیینی شعر اخلاق گرا نیست و بسیاری از مدح هایی که در 200 سال ابتدای شعر فارسی است اینگونه می باشد. اولین شاعری که به شکل جدی می شود نام شاعر آیینی را به اون نسبت داد کسایی مروزی است که در قرن 4 هجری می زیست که دو شعر معروف در خصوص حضرت علی (ع) و یک شعر در خصوص واقعه کربلا دارد.
این شاعر آیینی بیان کرد: سبک خراسانی که در ابتدای شعر فارسی شکل گرفته سبکی ساده از لحاظ زبانی است که بسیاری از آرایه ها و مولفه های شعری را ندارد. از ویژگی آن شعر ها می توان به زبان درشت و آرایه های کم و ساده اشاره کرد.
شعر آیینی به شکل جدی از قرن 5 و شاعرانی همچون ثنایی غزنوی و ناصرخسرو قبادیانی آغاز می شود، باید توجه داشت که از کسایی شعر هایی و از فردوسی بیت هایی آیینی در مدح حضرت نبی (ص)  وجود دارد اما شعری کامل نیست که یکی از دلایل آن وجود شاعران درباری بوده است و در دربار آن زمان به شعر آیینی بهایی داده نمی شده است.
​​در پایان شعری عاشقانه از مسعود یوسف پور میخوانیم: 

سلام عاطفه ی جاری
به رگ رگ کلمات من
سلام نبض حیات من
تو آن سلام رسا هستی
چنان نگاه خودت نافذ
بدون هیچ خداحافظ
تو آن سلام نخستینی
که بین آدم و حوا بود
شروع قصه ی دنیا بود
تو را به خنده سلام ای عشق
سلام سوره ی لبخند است
سلام اسم خداوند است