۰
تاریخ انتشار
پنجشنبه ۹ اسفند ۱۳۹۷ ساعت ۱۸:۰۳
منتقدان در نشست بررسی کتاب دموکراسی و حکومت دینی:

نظریه انتصاب فاصله بسیاری با مردمسالاری دارد/ دین، ملاک حاکم اصلح را معرفی و مردم فرد صالح را تعیین می‌کنند

نظریه انتصاب فاصله بسیاری با مردمسالاری دارد/ دین، ملاک حاکم اصلح را معرفی و مردم فرد صالح را تعیین می‌کنند
به گزارش خبرنگار سرویس دین و زندگی خبرگزاری رضوی نشست معرفی و نقد و بررسی کتاب دموکراسی و حکومت دینی با حضور حجت الاسلام محسن غرویان، مدرس حوزه علمیه قم و حجت الاسلام علی الهی خراسانی، پژوهشگر دینی به همت انجمن اسلامی دانشگاه علوم پزشکی  مشهد برگزار شد.

حجت الاسلام غرویان در ابتدای این نشست به تعریف دین و دموکراسی اشاره کرد و گفت: دین مجموعه ای از جهان بینی و ایدئولوژی است که از خدای عالم به بشر از طریق پیامبران وحی شده است مانند دین اسلام، مسیحیت و یهودیت. شخصیت های دینی، دین را مشتمل بر سه بخش عقاید، احکام و اخلاق می دانند و اگر به این نسخه و برنامه عمل کنیم سعادت و کمال ما تامین می شود.

مدرس حوزه علمیه قم ابراز داشت: قرائت های مختلف از دین داریم، به این معنا که دین شهید مطهری، دین علامه طباطبایی، دین آیت الله مصباح، دین آیت الله رفسنجانی، دین امام خمینی و دین آیت الله سیستانی داریم. اما این سؤال مطرح می شود که یک اسلام بیشتر نیست چطور قرائت ها و اجتهادهای مراجع با یکدیگر متفاوت است؟ چون مراجع دینی ما هر کدام یک دیدگاه و نظرگاهی دارند که با یکدیگر متفاوت است. این واقعیتی است که شکی در آن نیست و همین تعدد مراجع و دیدگاه فقهی آنها نوعی قرائت های مختلف است البته باید اشاره کرد که در برخی مسائل اختلاف دارند نه در تمام آنها.

قرائت های مختلف از اسلام وجود دارد
در اسلام نیز همین گونه است. تفسیر آیت الله جوادی آملی پر از مایه های فلسفی است در حالی که تفسیر آیت الله صافی گلپایگانی یا وحید خراسانی نگاه فلسفی ندارد چون تفسیرهای مختلف از قرآن و اسلام دارند اما آیا می توانیم بگوییم یکی از اینها اسلام نیست؟ خیر تمام آن ها اسلام است اما زمانی که از کانال های ذهنی علما و مراجع مجتهدین عبور می کند شکل و شما متفاوتی پیدا می کند بنابراین قرائت های مختلف از خود اسلام، تشیع و فقه وجود دارد و آیا می توانست غیر این باشد؟ باید گفت خیر. ساخت وجودی انسان همین است که ذهن ها متفاوت است و شما راه فراری از این تعدد قرائت ها ندارید. تمام آنها تلاش دارند اسلام را بگویند اما خروجی این می شود که فتواها متفاوت است.

محسن غرویان گفت: دموکراسی را حکومت مردم بر مردم می دانند. در مورد مشروعیت این سؤال مطرح است که مشروعیت حکومت به چیست؟ در دموکراسی غربی می گویند مشروعیت به رای اکثریت است. در دین اسلام، علما معتقد هستند مشروعیت به دست مردم نیست و مشروعیت با خدا و مقبولیت با مردم تعیین می شود.

رای مردم مشروعیت ساز است
وی با اشاره به اینکه در نظر من رای مردم مشروعیت ساز است افزود: من در نشستی بیان کرده ام که بعد از مطالعه و فکر به این نتیجه رسیدم مشروعیت پلکانی است؛ هم به رای مردم و هم به حکم الهی. اینکه بگوییم مقبولیت حکومت به رای مردم است، مساله  واضحی است مانند این است که بگوییم محبوبیت رئیس جمهور را مردم مشخص می کنند و مقبولیت چیزی جز محبوبیت نیست بنابراین این محل بحث نیست. آنچه محل بحث است این است که مشروعیت یک حاکم آیا به رای مردم بستگی دارد؟ برخی می گویند صد در صد به رای مردم بستگی دارد که همان دموکراسی غربی است اما بنا بر مبانی دینی نمی توانیم بپذیریم چون نفی هر گونه مشروعیت دینی می شود. از طرف دیگر برخی معتقد هستند مشروعیت صد در صد به حکم خداست که این نظریه انتصاب است یعنی ولی فقیه را خدا نصب می کند همان گونه که امام و پیامبر را خدا نصب کرده و مردم نقشی ندارد. من معتقد هستم نظریه صحیح بین این دو دیدگاه است. نه نظریه انتصاب صد در صد درست است و نه نظریه انتخاب که در جمهوری اسلامی داریم و واقعیت هم همین است. به این معنا که ملاک های حاکم را شرع تعیین می کند اینکه از نظر اخلاقی، علمی، فقاهت و آشنایی با احکام الهی در حد بالا باشد. نمی گوییم اعلم که تشخیص آن اختلافی است بلکه باید اصلح باشد.

ملاک حاکم اصلح را دین و صالح تر را مردم تعیین می کنند
ملاک های حاکم را دین می گوید و صالح تر بودن را چه کسی تعیین می کند؟ نمایندگان مردم. خبرگان را چه کسی انتخاب می کند؟ مردم. بنابراین انتخاب اصلح به مردم برمی گردد.
می گویند حاکم باید مرد باشد اما من معتقد هستم زن هم می تواند رهبر و ولی فقیه، قاضی و رئیس جمهور باشد کما اینکه نماینده زن هم داریم اما سنتی ها معتقد هستند زنان نمی توانند شان حکومتی داشته باشند. برخی مجتهدین هم معتقد هستند اما این نظریه شاذ است و مشهور این است که بانوان نمی توانند.

حجت الاسلام غرویان به توضیح رابطه دین در رای مردمی پرداخت و گفت: شرایط حاکم را در پله اول شریعت تعیین کرده است ولی در اینکه از دو نفر کاندیدا کدامیک شرایط اولیه حاکمیت را دارند مردم تعیین می کنند. اگر مردم به هر دلیلی به یکی از دو نفر 80 درصد رای دادند و نفر دیگر 20 درصد رای آورد، شرع مقدس، پیامبر و ائمه معتقد هستند فردی که 80 درصد رای دارد مشروعیت دارد. چرا؟ چون رای مردم تعیین کننده مصداق حاکم است. نفر دوم چون رای مردم را ندارد مشروعیت نیز ندارد بنابراین مشروعیت بالفعل مربوط به کسی است که 80 درصد رای دارد.

در ادامه این نشست حجت الاسلام دکتر علی الهی خراسانی پژوهشگر دینی در آغاز سخنان خود درباره کتاب دموکراسی و حکومت دینی نوشته آقای جمال مختاری گفت: این کتاب گزارش جامعی از اندیشه های آقایان مجتهد شبستری و آیت الله مصباح نسبت به حکومت است.
وی افزود: حکومت دینی را به دو معنا می توانیم بگیریم یکی به معنای حاکمیت دینی یعنی در راس حکومت، شخص فقیه سلطنت یا حکومت دارد، دوم اینکه حکومت دینی را نه به معنای حاکمیت دینی بلکه تمرکز دین بر جامعه بدانیم یعنی حکومت متشکل از دولت و مردم است یعنی دولت مدنی است و جامعه دینی است.

وی بیان داشت: اگر حکومت دینی را به معنای حاکمیت دینی بگیریم که ولی فقیه در راس است دو گونه نظریه وجود دارد؛ نظریه انتخابی و انتصابی. تفاوت این دو در نسبت با دموکراسی یا مردمسالاری دیده می شود  که کدامیک از این دیدگاه ها ظرفیت بیشتری برای تحقق دموکراسی و مولفه های دموکراسی دارند.
 

نظریه انتصاب هیچی نقشی برای مردم در مشروعیت قائل نیست
سردبیر خبرگزاری رضوی گفت: انتصابی ها اعتقاد دارند مشروعیت صرفا الهی است و مردم هیچ نقشی در این مشروعیت ندارند اما انتخابی ها اعتقاد دارند مشروعیت دوگانه و ترکیبی است و منصبی الهی است اما اگر انتخاب مردم نباشد چنین ولایتی وجود ندارد.

حجت الاسلام دکتر علی الهی خراسانی تصریح کرد: آیت الله مصباح، آیت الله مومن، آیت الله یزدی و آیت الله سید محمد حسین طهرانی از جمله صاحبنظران معتقد به نظریه انتصاب هستند اما سه فقیه برجسته هستند که تصریح به انتخابی بودن دارند. فقیه اول مرحوم آیت الله منتظری است، دوم مرحوم آیت الله شیخ محمد مهدی آصفی است که از سران حرب الدعوة عراق بوده است و سال ها در ایران فعالیت می کردند و از همراهان شهید صدر بودند. ایشان از مدافع نظام و انقلاب و رهبری بودند و تصریح می کنند بدون انتخاب مردم ولایت فقیه کامل نیست. فقیه سوم آیت الله سیستانی هستند که ادله انتصابی بودن را نقد می کنند. نظریه انتصابی به روایاتی اشاره دارد که ائمه اطهار، فقیه در زمان غیبت را مسئول تشکیل حکومت، سلطان و حاکم می دانند و ایشان یک به یک ادله را نقد می کنند اما هیچ کتاب و پژوهشی به نقدهای ایشان نپرداخته است. آیت الله سیستانی با ادله خاصی انتخابی بودن را ثابت و تصریح می کنند فقیه غیر منتخب اساسا ولایت ندارد.
باید گفت نظریه انتصابی نقش مردم را صرفا تحقق می داند و گاهی از آن تعبیر به فعلیت و گاهی تعبیر به تحقق و گاهی تعبیر به مقبولیت می کنند.
 
حجت الاسلام دکتر علی الهی خراسانی گفت: برخی از دیدگاه های انتصابی ها این است که نقش مردم حتی در فعلیت و تحقق مشروع نیست. آیت الله مومن در کتاب ولایت الهیه در جلد سوم تصریح می کنند که مردم هیچ نقشی در ولایت امام و ولایت فقیه ندارند یعنی اگر مردم فقیهی را انتخاب نکنند ولایت کامل است.
این پژوهشگر علوم اسلامی افزود: اما در نظریه دوم که دولت را مدنی و جامعه را دینی می داند به دیدگاه سه اندیشمند شیعه می توان اشاره کرد.
دکتر مهدی حائری یزدی بر این اعتقاد است که اساسا پیامبر و ائمه شان تشکیل حکومت را ندارند و در عصر غیبت نیز فقیه چنین شانی ندارد اما تقریر عقلایی دینی نسبت به تشکیل حکومت دارد و انتخاب را نوعی وکالت می داند.
 



دیدگاه دوم در این نظریه مربوط به آیت الله شیخ محمد سند است که اصالتا بحرینی و در قم شاگرد آیت الله محمد روحانی و میرزا جواد تبریزی بودند و اکنون صاحب کرسی درس خارج در نجف اشرف و صاحب تالیفات بسیاری هستند. ایشان  معتقد است فقیه هیچ شانی برای ولایت ندارد و ولایت امام زمان(ع) کامل و تمام است و مطرح می کنند که جامعه باید دینی باشد و مدل شورایی را برای حکومت برجسته می کنند.

دیدگاه مرحوم شیخ محمد مهدی شمس الدین که فقیهی برجسته در لبنان و مدافع رهبری و نظام و مقاومت بودند این است که فقیه هیچ شانی برای ولایت ندارد و در زمان غیبت، ولایت سیاسی و اجتماعی برای مردم قرار داده شده است.

نظریه انتصاب فاصله بسیاری با مردمسالاری و نظریه انتخاب ظرفیت بسیار زیادی برای پذیرش دموکراسی دارند
حجت الاسلام دکتر علی الهی خراسانی تصریح کرد: در رویکرد انتصابی فاصله بسیار زیاد با مردمسالاری و دموکراسی وجود دارد و متقابلا ظرفیت بسیار کمی برای پذیرش دموکراسی وجود دارد. در دموکراسی حداکثری که با انتصاب مردم مستقر می شود زمینه برای مشارکت حداکثری فراهم می شود.

پژوهشگر حوزه علمیه مشهد افزود: در نظریه انتصاب عنصر انتخاب وجود دارد اما مردم به خاطر اینکه حقی دارند انتخاب نمی کنند بلکه تعبیر این است که یا تکلیف دارند یا به خاطر حکمی است که ولی فقیه می دهد و باید رای دهند.
وی ابراز کرد: در نظریه انتخاب ظرفیت بسیار زیادی برای پذیرش مردمسالاری و دموکراسی وجود دارد و این انتخاب نه تکلیف الهی بلکه حقی است که دین و شریعت به رسمیت شناخته است و این حقوق انسانی در دین وجود دارد.

سردبیر خبرگزاری رضوی در پایان اظهار داشت: شاید بهترین بیان برای توضیح اینکه رای مردم یک عنصر اساسی در مسئله حاکمیت است دیدگاه های مرحوم شهید صدر باشد که قصه خلافت و حاکمیت را انسانی می داند و کتاب و نظریه ای دارد به نام خلافت انسانی و شهادت انبیاء را به این معنا می داند که انسان مقام خلافت را از جانب خدا را دارد اما نهاد نظارت دینی وجود دارد.
https://www.razavi.news/vdcipua5.t1aur2bcct.html
razavi.news/vdcipua5.t1aur2bcct.html
کد مطلب ۴۰۰۲۳
ارسال نظر
نام شما

آدرس ايميل شما