۰
تاریخ انتشار
شنبه ۲۸ مهر ۱۳۹۷ ساعت ۱۹:۵۳
محسن‌حسام مظاهری در نشست تغییرات دینداری و ظهورفرم های جدید مناسکی مطرح کرد:

بروز دین های شخصی توسط ظهور انقلاب رسانه ای/تکثیر فرم آیینی پیاده روی در ایران

بروز دین های شخصی توسط ظهور انقلاب رسانه ای/تکثیر فرم آیینی پیاده روی در ایران
به گزارش سرویس فرهنگ خبرگزاری رضوی، نشست «تغییرات دینداری و ظهورفرم های جدید مناسکی» از سلسله نشست های فرهنگی، هنری و پژوهشی «آن» به همت بنیاد بین المللی امام رضا(ع) با حضور محسن حسام مظاهری، نویسنده و پژوهشگر اجتماعی در پژوهشکده ثامن برگزار شد.
مظاهری با اشاره به اینکه آیین های دینداری در همه مناسک وجود دارد و قسمت مرئی دینداری محسوب می شود و دینداران تعلق خود را به هر دینی با انجام یکسری الگوهای رسمی رفتار نشان می دهند،گفت: حجم و کیفیت الگوهای رسمی در همه ادیان یکسان نیست و مذهب تشیع به دلیل هویتی تاریخی مستعد آیین مندی است و بخش مهمی از فرهنگ شیعی به آیین اختصاص دارد.
آیین ها و مناسک دینی به دو دسته کلی آیین های اولیه و ثانویه تقسیم می شوند، آیین ها ی اولیه در خود متن دین ( در دین تشیع شامل قرآن و سنت است) تشکیل می شوند و کیفیت و فرم انجام آن ها تعریف شده است و توسط موسسان هر دین بنیان گذاری می شود. در تعریف آیین های ثانویه می توان گفت، ابداع آیین های ثانویه توسط دینداران صورت میگیرد نه موسسان دین!  به بیان دیگر این نوع آیین ها در مراحل اولیه دین و مذهب شکل نمی گیرند بلکه در مقاطع بعد شکل می گیرد.
وی به دومین تفاوت عمده ی این دو آیین اشاره کرد و گفت: فرم برگزاری و انجام آیین های ثانویه فرم متغیری است در صورتی که آیین های اولیه ثابت هستند؛ به عنوان مثال در دین اسلام مناسک اولیه شامل وضو، حج و نماز و... است که جز شریعت دین محسوب می شوند و در فرم برگزاری آن تغییری حاصل نمی شود اما زیارت و عزاداری جز مناسک ثانویه به شمار می آیند و یک ویژگی آنان تغییر پذیر بودن و سیال بودنشان از اقلیم، جغرافیا و تاریخ است و مفهوم عزاداری در قالب آیین در گذشته با امروز متفاوت شده است.
نویسنده و پژوهشگر اجتماعی در ادامه با بیان اینکه مناسک ثانویه محل بروز خلاقیت دینداران است چراکه فرم آن توسط خود دینداران تعریف می شود و به عبارتی دیگر مناسک ثانویه به استخدام دین دار در می آید، اظهارکرد: آیین ها نظم اجتماعی را نمایندگی می کنند،  تغییر پذیری مناسک ثانویه تابع تغییرات اجتماعی است لذا نفس تغییر کردن آیین های ثانویه طبیعی است چراکه اثر پذیری در ذات آن ها وجود دارد.


عزاداری به عنوان یک نمونه از مناسک ثانویه جزئی از فرهنگ دینداران است و بیشتر از آنکه پدیده ی دینی باشد اجتماعی است و ما در هر برهه ای متناسب با وضعیت فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی گونه ای خاص از مناسک عزاداری و فرم های آن را مشاهده می کنیم.
مظاهری در ادامه با اشاره به چند روند وضعیت دینداری در دوره معاصر که بیشترین تاثیر را در تغییر فرم های آیینی داشته اند، گفت: یکی از روند های دینی در ایران معاصر در یکی دو دهه معاصر شاهد هستیم تقویت سویه های فردی و کاهش سویه های اجتماعی است، به تبع اینکه سبک زندگی ما و ساختار شهری تغییر کرده دین داری هم متفاوت شده است. یکی از نمودهایی که منابع هویت ساز سنتی در شکل زندگی جدید کارکرد خود را از دست داده و شهروند امروز با منابع سنتی(تعلق خانوادگی، نژاد، محلی و قومی و زبانی) هویت سازی نمی کند.
یک عامل مهم نه تنها در تغییرات دینداری بلکه در تغییرات اجتماعی ظهور رسانه های جدید هستند، شبکه های اجتماعی انحصار اطلاعات، جبرهای جغرافیایی،  داد و ستد دانش را از بین برده اند و یکی از تغییراتی که این فضا ایجاد کرده تغییر در مدل دینداری است. (به تعبیر من) «دین تلگرامی» گزاره هایش را به صورت پراکنده از اطراف جمع می کند و گسستگی تعلقات سنتی هویتی در این میان سبب شده تا گرایش به این سمت بیشتر شود و افراد با انواع معرفت ها و دانش ها مواجه می شوند و دین شخصی خود را می سازند، این امکان انتخاب پیش از این فراهم نبود و دینداران از طریق مرجع تقلید گزاره های دینی را تعیین می کردند.
وی ادامه داد: امروزه با ظهور انقلاب رسانه ای ما با انواع دین های شخصی مواجه شدیم که در گذشته امکان پذیر نبود و امروزه افراد خود مجتهد خود هستند که این موضوع در بین متدینین و طلاب دینی هم مشاهده می شود به تعبیر دیگر جایگاه و موقعیت روحانیت شکسته شده و این امکانی است که رسانه ها به وجود آورده اند، عاملی که سبب می شد روحانیت به عنوان یک منبع رسمی دینی خود را حفظ کند دسترسی نسبت به منابع و دانش دینی و تسلط به زبان عربی بود اما امروزه با یک نرم افزار به جامع احادیث شیعه دسترسی پیدا می شود همچنین قابلیت ترجمه عربی به فارسی این انحصار را از بین برده است.
امروزه اعمال کنترل منابع رسمی که شامل روحانیت و حکومت دینی می باشد با گستردگی رسانه ها شکسته شده است و هر دیندار در معرض انواع برداشت های دینی در فضای رسانه ای قرار می گیرد که تا به امروز فضایی برای رشد نداشتند.


مظاهری خرده فرهنگ جوانان هم متاثر از تحولات اقتصادی وفرهنگی جهان معاصر دانست و اشاره کرد: جوانان در این موضوع دارای جایگاه ویژه و سبک زندگی خاص و در پی استقلال یابی از والدین هستند همچنین در شبکه های اجتماعی دینداری جوانان در حال شکل گیری است و به سراغ فرم های دین ورزی خود می روند و آیین های خود را می سازند. سه مولفه ی هیجان طلبی، میل به تنوع و تکثر و لذت در فهم سنتی دینداری جایگاهی نداشته و در دینداری سنتی دین ورزی امری دشوار و با انواع پرهیز ها پیوند خورده بود اما امروز دین ورزی با مقوله ی لذت پیوند منسجمی دارد.
مورد دیگری که اثرگذار بوده در تغییرات دینی مرئی شدن دینداری زنان است، در دینداری رسمی متن دین متعلق به مردان بوده، گرچه زنان حجم بالایی از دین ورزان را تشکیل می دهند اما متن دینداری و حوزه های رسمی در اختیار مردان بوده و زنان به تعبیری حاشیه نشین بودند و به تعبیری دینداری زیرزمینی داشتند اما امروزه نسل جدید دینداری زنان تغییر کرده و آگاهی اجتماعی آن ها افزایش یافته است و نقش پذیری آنان با نسل سنتی مشابه نیست و نشانه هایی از مرئی شدن حضور زنان دیندار را می بینیم. جوان دیندار امروز دنبال عنصر زیبایی شناسی در دین است در صورتی که در گذشته دینداری با سختی همراه بود. مجالس زنانه در این سالها به تبلیغات محیطی تبدیل شده که اتفاق نادری است و از منازل شخصی بیرون می آید و به مکان های رسمی وارد می شود که این موارد نشانگر تغییر دینداری زنان مانند جوانان است.
این پژوهشگر اجتماعی با بیان اینکه تغییرات دینداری در فرم های آیینی اثرگذار است، گفت: هیات سنتی حول هویت خرد و مشخص شکل می گیرد یا هیات خانوادگی، محلی و صنفی است، این نوع هیات را می توان به یک خانواده تشبیه  کرد که افراد عضو این خانواده می شوند و انتخابی صورت نمی گیرد و از قبل مشخص شده است حتی گردهم جمع شدن آن ها مانند یک خانواده است و تعویض این نوع هیات مانند خانواده امکان پذیر نیست اما درهیات های جدید شهری تعبیری به نام سنت وجود ندارد و ومخاطب آن ها مشخص و ثابت نیست.
https://www.razavi.news/vdcgww9w.ak9nw4prra.html
razavi.news/vdcgww9w.ak9nw4prra.html
کد مطلب ۳۵۳۳۳
ارسال نظر
نام شما

آدرس ايميل شما