۰
تاریخ انتشار
شنبه ۱۷ شهريور ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۲۷
در میزگرد «چالش های فقه در دنیای معاصر» مطرح شد

ضرورت توسعه فقه برای درک و پردازش موضوعات جدید/ فقه ما حدیث گراست و به قرآن کم توجه بوده است

ضرورت توسعه فقه برای درک و پردازش موضوعات جدید/ فقه ما حدیث گراست و به قرآن کم توجه بوده است
خبرگزاری رضوی. سرویس زیارت. زهرا غفوریان. نشست چالش های پیش روی فقه معاصر با حضور حجت الاسلام سید محمد علی ایازی، استاد دانشگاه مفید قم، حجت الاسلام مجتبی الهی خراسانی رییس میز توسعه و توانمند سازی علوم اسلامی و محمود حکمت نیا عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد.
حجت الاسلام ایازی به بررسی ذبیحه اهل کتاب که از موضوعات مورد ابتلاست پرداخت و گفت: فقه ما حدیث گراست و به آیات قران توجه لازم را نکرده است.
وی ابراز کرد: به طور نمونه  یک اصل در قران است که به آن توجه نکردند. قاعده نفی سبیل را مطرح کردند اما قاعده عدالت بیان نشده است که خود این می تواند مبنای اصلی و پایه ای برای استدلال احکام باشد.
حجت الاسلام ایازی اظهار کرد: بنابراین از یک جهت مشکل متن و از جهت دیگر مشکل این است به رهنمودهای پایه ای قران توجه نشده است که قهرا مشکلانی را به وجود آورده است.
استاد دانشگاه شیخ مفید گفت: موضوع مورد بحث ایه مبارکه است که می فرماید:« الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ ۖ وَطَعَامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ وَطَعَامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ ۖ، امروز هر چه پاکیزه است شما را حلال شد و طعام اهل کتاب برای شما و طعام شما برای آنها حلال است.»، این آیه به صراحت مساله طعام اهل کتاب را حلال می داند. در فقه ما بر اساس دو روایت که خود جای بحث است گفتند ذبیحه اهل کتاب جایز نیست.
وی ابراز کرد: مبنای دیگری که فقه بر این مساله تکیه کردند ادعای اجماع است. که گفتند اجماع است که ذبیحه اهل کتاب جایز نیست. دلیلی که بر این اجماع گفتند ادعای مرحوم شیخ طوسی است. این در حالیست که قبل از ایشان علمای بسیار زیادی با این فتوا مخالف بودند و گفتند این چه اجماعی است که شیخ به ان استناد کرده است.
قرآن کریم پایه حلیت و حرمت ذبیحه را چه می داند؟
استاد دانشگاه شیخ مفید گفت: بر این مبنا این بحث مطرح است که آیا قران کریم وقتی درباره ذبیحه صحبت می کند پایه حلیت و حرمت ذبیحه را چه می داند؟
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: در این زمینه دو جریان  تصمیم محور و شخص محور وجود دارد و مبنای تصمیم محور این است که می گوید باید ذکر خداوند گفته شود یا در برخی کلمات داریم که ذکر غیر خداوند گفته نشود.
وی ابراز کرد: اما افرادی که شخص محور هستند می گویند انسان ذابح باید کسی باشد که این صلاحیت را داشته باشد و قهرا قیدی را که می آورند کسی است که مسلمان و موحد است و حتی برخی فقها مقداری دامنه را تضیق کردند و کسی که ذبح می کند تنها مسلمان بودن یا معتقد به خدا بودن کافی نیست؛ بلکه باید اعتقاد داشته باشد.
حجت الاسلام ایازی اظهار کرد: حتی چند از فقهای بزرگ ما چون آیت الله سیستای، علامه فضل الله و سایرین قائل به تصمیم محوری هستند که نشان می دهد به روایت تکیه نکردند. 
استاد دانشگاه شیخ مفید گفت: در زمینه ذبیحه 5 آیه داریم که اگر این 5 آیه کنار هم قرار بگیرند کاملا معنای ایه روشن می شود و از این ابهامات و اشکالات خارج می شویم.


این استاد حوزه و دانشگاه افزود: آیه اول می فرماید «وَلَا تَأْكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ» که به صورت مجهول بیان می کند و نشان دهنده این است که بحث ذابح بودن را مطرح نمی کند.
وی ابراز کرد: فقها مطرح کردند شرط، تسمیه هست و اهل کتاب جایز نیستند .بسیاری از فقها استناد به این آیه کردند در حالیکه می دانیم این ایه در سوره انعامی است در سوره ای مکی است و اهل کتاب ان زمان نبودند.
حجت الاسلام ایازی با طرح این پرسش که خطاب آیه به چه کسانی است؟ اظهار کرد: خطابش به مشرکینی بوده است که وقتی انها در ایام حج ذبیحه را می آورند اسم بتها را می آوردند و این ایه اشاره به این جهت دارد.
قران کریم در اکثر موارد طعام را به معنای گوشت استفاده کرده است
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: آیه دومی که بسیاری از فقهای ما به ان اشاره و استناد کردند ایه سوره مائده است که می فرماید: « الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ ۖ وَطَعَامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ وَطَعَامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ » این آیه چند نکته دارد.
وی ابراز کرد:  همیشه الیوم ها که در قران بیان می شود مقام امتنانی دارد. «الیوم» در نگاه مفسران ما به این معناست که قران می خواهد مساله ای را بیان کند که قبلا نگفته است.
استاد دانشگاه شیخ مفید افزود: به طور نمونه در بحث اکمال دین یعنی قبلا اکمال دینی نبوده است و در مقام بیان چیزی است که قبلا نگفته است و الان می خواهد بگوید.
حجت الاسلام ایازی افزود: سوال این است که می خواهد به مسلمان ها بگوید شما از فردا می توانید عدس، ماش و گندم های اهل کتاب را بخورید. این ها مگر مساله ای بوده به عنوان ذبیحه، که قبلا نمی خوردند و حالا می خواهند بخورند؛ بنابراین مشخص است باید مساله ذبیحه باشد.
وی ابراز کرد: طعام معمولا غذاست، غذا یعنی چیزی که پخته می شود. نکته دیگر اینکه قران کریم در اکثر مواردی که طعام را به کار برده است، به معنای گوشت استفاده کرده است.
این استاد حوزه و دانشگاه افزود: نکته ای که در این مرحله قابل تامل است این است که خود سیاق آیه هم می گوید منظور از طعام، ذبیحه است و وقتی آیه ای اطلاق دارد و بخواهند با روایتی تخصیص بزند و کل عمومیت را به هم بزند جای بحث دارد.  
ملاک و معیار برای حرمت ذبیحه فسق بودن است
حجت الاسلام ایازی افزود: قرآن در ایه 121 سوره انعام می فرماید:« وَلَا تَأْكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَإِنَّهُ لَفِسْقٌ، و از آنچه نام خدا بر آن ذکر نشده نخورید که آن فسق و تبه کاری است.».
وی ابراز کرد: دلیل اینکه قرآن می گوید آن چیزی که اسم خدا در آن برده نشده است نخورید چیست؟ چون فسق است. فسق در قرآن به قرینه ای که اینجا ذکر شده است به معنای ذکر کردن نام بتهاست. ما می دانیم اگر کسی ذبیحه اهل کتاب را بخورد چیزی برای فسق بودن نیست؛ بنابراین باید یک عملی باشد و ملاک و معیار برای حرمت، فسق بودن است.
استاد حوزه و دانشگاه ابراز کرد: بنابراین منظور از «لا تاکلو» آن ذبیجه هایی که اسم غیر خدا برده می شود. اگر مسلمانی توجه نکرد و نمی دانست و اسم تبرد نمی توان گفت فسق است و همچنین اهل کتاب است و اسم را نیاورده است باز هم فسق نیست.
وی افزود: اگر گفته است از ذبیحه اهل کتاب  نخورید دلیل خاص دارد و نمی خواسته از ذبیجه اهل کتاب به مطلق اهل کتاب منع کند.
روش شناسی فقهی و حقوقی پدیده های دنیای معاصر
در ادامه نشست محمود حکمت نیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با موضوع روش شناسی فقهی و حقوقی پدیده های دنیای معاصر به ارائه بحث پرداخت و گفت:گاهی با یک مساله و گاهی با یک نظام روبرو هستیم و نظام ها مرزهای معرفتی و رفتاری با یکدیگر دارند.
وی ابراز کرد: و رفت و آمدهایی که میان نظام های معرفتی، حقوقی  و اخلاقی صورت می گیر در بعضی موارد موجب ابهام هایی می شود و باید دقت هایی داشته باشیم.
حکمت نیا افزود: دوره شرک  و عربیت جاهلی دوره فرهنگی اعتقادی و رفتاری است، اولین مواجه که اسلام دارد این است که این مرز را چگونه تعیین و ساختار فرهنگ عربی را چگونه جداسازی کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ابراز کرد: باید مرزهای فرهنگی دقیق باشد، «قولو لا اله الا الله تفلحوا» به معنای تغییر بنیادهای فرهنگی و معرفتی از یک نظام به نظام دیگر است.
حکمت نیا افزود: وقتی با ادیان مواجه دارید مرز های عقیدتی و رفتاری و فرهنگی می خواهیم. اشهد ان الا اله الا الله مرز فرهنگی ماست.  
عضو هیئت علمی گروه فقه و حقوق پژوهشکده نظام های اسلامی ابراز کرد: با دقت رابطه ها را ساماندهی می کند و در ادبیات فقه می بینید بحث معامله، نکاح و چگوتگی تعامل را بیان می کند.
وی با طرح این پرسش که اسلام در مواجه با چنین مرز بندی به لحاظ نقطه ای و تاریخی، این عرض و طول را چگونه مدیریت کرده است و عناوین را چگونه تغییر داده است؟ ابراز کرد: در برخی مسائل ما از روش های جاهلی نیز استفاده کردیم.
حکمت نیا افزود: ما در فرهنگ دینی اقتصائات ایمان را شناسایی کردیم، اما در صدر اسلام اقتضائات اسلام را درک نمی کردند لذا اگر شما دقت کتید از نهادهای جاهلی استفاده می کردند و بیعت می گرفتند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ابراز کرد: تعامل اول تعامل با دوره شرک است و باید اقئصائات فرهنگی را در نظر بگیریم. وقتی با برخی آیات، روایات و استدلال ها فقهی روبرو می شویم وجه فرهنگی را توجه نکردند.
وی ابراز کرد: ما امروز با دنیای معاصر مواجه هستیم و با دنیای شرک روبرو نیستیم. با دنیای معاصری روبرو هستیم که خود نهاد فرهنگی، روش استباط و اصول و قواعد اخلاقی دارد.
حکمت نیا افزود: مشکل جهان معاصر این است که فکر می کند می فهمد. ما اول باید بپذیریم که در برابر یک دنیایی یا اجماع مدرکی روبرو هستیم که حرف خودش را می زند و کار خودش را می کند ما اگر بخواهیم از آن نهاد استفاده کنیم اول باید دقیقا بفهمیم آن نهاد چه کاری می کند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ابراز کرد: همان کاری که در صدر اسلام انجام شد اگر می خواست با جهان شرک مرزبندی کند مرز معرفتی را مشخص می کرد و رفتار و تعاملش را مشخص می کرد.


چالش های فقه معاصر
در پایان نشست نیز حجت الاسلام مجتبی الهی خراسانی، رییس میز توسعه و توانمند سازی علوم اسلامی به مهم ترین چالش های فقه معاصر در موضوع مستحدثات اشاره کرد و افزود: وضعیت فقه در حوزه حل مستحدثات و دست یابی به راه حل های دقیق تر مشکلات و چالش هایی پیش رو دارد که به معنای لزوما نقضان نیست اما مسائلی است که باید سراغ حل انها رفت.
این استاد درس خارج حوزه علمیه مشهد افزود: چالش اول ما این است که موضوعات مستحدثه چند وجهی است و ماهیت مرکب پیدا کرده است و این به دلیل در هم تنیده شدن ابعاد مختلف زندگی و امیختگی زندگی با فناوری است.
رییس میز توسعه و توانمند سازی علوم اسلامی با اشاره به اینکه پدیده هایی که با آن مواجه هستیم چند وجهی هستند، افزود: به طور تمونه کانال و شبکه های مجازی را در نظر بگیریم. از پدیده ساده ای که در قدیم به عنوان مکاتبه بود متفاوت شده و تبدیل به ابزاری شده است که همزمان وجوه رسانه ای هنری، ارتباطی، جامعه شناحتی و اطلاعاتی دارد که مورد مطالعه دانش های معین است.
ضرورت مطالعات میان رشته ای در موضوعات جدید
وی افزود: نتیجه این چند لایه و وجهی بودن مسائل چند تباری شدن است. یعنی مساله ای ندارید که بگویید صرفا فقهی است پس با دانش فقهی به سراغ آن می رویم و حل می شود؛ چرا که وجوه مختلف آن به دانش های مختلف مربوط می شود بنابراین نیاز به مطالعات میان رشته ای در حوزه های موضوعات جدید بسیار جدی می شود.
وی ابراز کرد: بستگی به تقاسیری که شما از حوزه هنر و فلسفه دارید موضع شما روی اثار موسیقیایی فرق می کند و نظرتان درباره اجرای یک کنسرت فرق می کند.
دوگانه روش مندی و نوگرایی
این استاد درس خارج حوزه علمیه مشهد افزود: چالش دوم دوگانه هایی است که فقه معاصر با آن روبروست. چند دوگانه داریم؛ دوگانه روش مندی و نو گرایی. تحقیقات فقعی معاصر در حوزه مستحدثات در کشاکش روش مند ماندن و نوگرا ماندن در حال رفت و امد است.
رییس میز توسعه و توانمند سازی علوم اسلامی افزود: پیشنهاد ما تعمیق رویکرد اجتهادی در فقه مستحدثات و طرح تکمیل روش ها در فقه مستحدثات است.
وی افزود: دو گانه نص زدگی و عرف زدگی دیگر دوگانه ای است که از یکطرف حفظ استناد درون دینی موجب می شود تا حدودی به سمت نص و لفظ حرکت کنیم و از طرف دیگر اقتضائات جدید را می فهمیم که در عرف تحول یافته اقتضائات جدید پیدا کرده است و پیشنهاد می کنم قلمرو نص و عرف بازخوانی شود.
این استاد درس خارج حوزه علمیه مشهد افزود: مساله دیگر توسعه ظرفیت فقه برای هضم  و باز تولید موضوعات جدید است. 200 سال است که ابواب فقه ما تغییر نکرده است و نیاز به کتاب هایی داریم که ابواب جدید را دنبال کند.
رییس میز توسعه و توانمند سازی علوم اسلامی افزود: مساله دیگر جهانی سازی ادبیات و نظریات دانش فقه است. ادبیات ما باید قابل مبادله با فقه سایر مذاهب  باشد. همچنین قابل مبادله با دانش های حقوق و علوم سیاسی و مدیریت باشد.
 
 
 
 
 
 
 
https://www.razavi.news/vdcdss0s.yt0sx6a22y.html
razavi.news/vdcdss0s.yt0sx6a22y.html
کد مطلب ۳۳۳۲۳
ارسال نظر
نام شما

آدرس ايميل شما