بررسی شخصیت و میراث نظام الملک طوسی

یاسمین پروانی/ به گزارش سرویس فرهنگ خبرگزاری رضوی؛ دردومین شب از برنامه های شب های هویت مشهد که به بررسی شخصیت و میراث نظام الملک طوسی پرداخته شد دکتراطهری عضوهیئت علمی دانشگاه فردوسی در این نشست گفت: باید اظهار تاسفم کرد برای خراسان بخاطرعدم قدردانی از اندیشمندانش چرا که خراسان و متفکرینش بازتاب تفکر ایران هستند و سراسر ایران مدیون خراسان و اندیشمندان او هستند اما متاسفانه این دین آنطورکه باید ادا نشده است.
وی ادامه داد :علی رغم این که درباره خواجه نظام الملک زیاد صحبت شده اما درخراسان کارخاصی درباره ایشان انجام نشده است، درباره آرامگاه خواجه هم باید بگویم بیشتر شبیه به یک خرابه است و ما عملا برای مفاخر خود ارزش قائل نیستیم.
اطهری با اشاره به این که چرا خواجه و کتاب سیاست نامه اش مهم است گفت: ما در حوزه فکرسیاسی در ایران چند منبع مختلف داریم مثل فلسفه سیاسی، کلام سیاسی ، فقه سیاسی، حتی عرفان سیاسی، درهمه این موارد وقتی ما مطالعه می کنیم چیزی به نام حکومت کردن و حکومت مندی نمی توانیم دربیاوریم و تنها آثاری که به ما می گویند چگونه می توانیم حکومت کنیم اندرزنامه هایی است که درایران نوشته شده اند.

 وی افزود:از معدود فلسفه هایی که درایران نوشته شده فارابی است ولی شما از این کتاب نمی توانید چگونگی حکومت را در بیاورید، شما از کلام سیاسی نمی توانید چگونگی سیاست را یاد بگیرید؛ زیرا کلام سیاسی جدل است و تخلف و دشمنی، حتی در فقه سیاسی هم یک سری قوانین دارید که  رابطه شما در جامعه و با خدا است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی تاکید کرد: تنها آثاری که از گذشته به ما ارث  رسیده است و می تواند به ما کمک کند در چگونگی اداره جامعه، چیزی تحت عنوان سیاست نامه و اندرزنامه است و دلیل این نام گذاری هم این است که در طول تاریخ ایران شاهان آنقدرسرگرم کارهای دیگری بودند که نیاز داشتند به آموزش حکومت داری ازطرف یک عده افرادی که بیرون از اعمال قدرت بودند.
حسین اطهری گفت: منبع اصلی انتقال هویت ایرانی درطول تاریخ ایران نه زبان است و نه فرهنگ است، بلکه مهم ترین منبع انتقال هویت ایرانی در طول تاریخ اندیشه های سیاسی است که درقالب اندرزنامه ها نوشته شده است.
وی افزود: اگر شما بخواهید برگردید به هویت و شناخت ایرانی و چگونگی حفظ آن چاره ای جز رجوع به این نوع از نوشته ها و آثارندارید، و این مطالب می تواند به صورت اندرزنامه هایی مکتوب که از اندیشمندان به جا مانده یا به صورت سنگ نوشته ها و کتیبه ها باشد.
اطهری خاطرنشان کرد: باید به یاد داشته باشیم که اندرزنامه صرفا یک توصیه نامه به شاهان نیست، یک هویت نامه ایرانی است وقتی داریم از سیاست نامه خواجه حرف می زنیم در واقع از هویت ایرانی در طول تاریخ و چگونگی انعکاس آن در آثار و نوشته ها صحبت می کنیم. و این نکته بسیار مهمی است که در ایران به آن خیلی توجه نمی شود
وی با اشاره به طرز فکر جامعه درباره اندرزنامه گفت: ما فکرمی کنیم این نوشته ها فقط توصیه هایی هستند برای شاهان که به آن ها بیاموزند چگونه می توانند قدرت را به دست بیاورند چگونه اعمال کنند و چگونه ازدست ندهید، درصورتی که این طورنسیت چون اندرزنامه هایی که ما داریم چه قبل ازخواجه نظام و چه بعد او درواقع یک پلی است برای پیوند گذشته و آینده.
این استاد دانشگاه درآخریادآورشد: افرادی مانند خواجه نظام الملک، فردوسی یک پل زده اند میان گذشته و آینده برای انتقال اندیشه ها بعد از حاکمیت اعراب و اسلام در ایران، زیرا یکی از اهداف عرب ها با وارد شدن به ایران این بود که هویت ایرانی را مانند تمام سرزمین هایی که برآنها غالب شدن از بین ببرند و تنها جایی که موفق به این کار نمی شوند در حوزه ایرانی است.
وی افزود: دلیل اصلی اینکه اعراب نتوانستند هویت و زبان ما را دگرگون بکنند این است که هویت ایرانی صرفا خودش را درزبان و دین و امثال این ها انعکاس پیدا نده بلکه درشیوه حکومت داری انعکاس داد و چون اعراب هم هیچ تجربه حکومت داری نداشتند خود اعراب تبدیل شدن به منتقلین و حاملان فرهنگ سیاسی و شیوه حکم رانی ایرانی، به همین خاطر وقتی مراجعه می کنیم به اعراب متوجه می شویم که هرچه دارند درحوزه دیوان از ایرانی ها دارند.