عالمان دیار عالم آل محمد(ص)
آیت الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی؛ أسوه فقاهت و اخلاق
خبرگزاری رضوی. سرویس زیارت. حسن طالبیان شریف. آیت الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی از فقهای بزرگوار و متقی خراسان و از مدرسان نامدار حوزه علمیه مشهد بود که بیش از نیم قرن به تدریس فقه و اصول سطح و خارج اشتغال داشت و شاگردان بسیاری را در فقه و اصول پرورش داد که بعد از ایشان در زمره مراجع تقلید، مجتهدین و اساتید برجسته فقه و اصول حوزه علمیه خراسان و سایر بلاد گردیدند. از جمله ایشان می توان به حضرات ایات عظام و حجج اسلام : حاج شیخ حسین وحید خراسانی، حاج سید علی سیستانی، حاج میرزا حسنعلی مروارید، پروفسور فلاطوری، حاج سید حسن مرتضوی شاهرودی، حاج شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی، حاج شیخ عباسعلی شاهرودی، حاج شیخ احمد علی احمدی شاهرودی، حاج شیخ مرتضی اشرفی شاهرودی، حاج شیخ علی اکبر صدرزاده دامغانی، حاج شیخ غلامحسین آهنیان، حاج شیخ منصور معلمی، شهید مرتضی مطهری، شهید سید محمدرضا سعیدی خراسانی، شهید سید محمد تقی حسینی زابلی، حاج شیخ اسماعیل صالحی مازندرانی و ... اشاره نمود.
تولد و دوران کودکی ونوجوانی
ایشان در جمادی الثانی سال 1316 ه ق در روستای شمس آباد دامغان متولد شد. پدرش حجت الاسلام حاج شیخ علی اکبر دامغانی تحصیلات حوزوی خود را در مشهد تا مقطع سطح ادامه داد و سپس به دامغان باز گشت. حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی هنوز به سن بلوغ نرسیده بود که پدر و مادر ایشان وفات نموده و یتیم شد.
تحصیلات حوزوی در مشهد
ایشان به دروس حوزوی علاقه مند شد و تا سن 12 سالگی مقداری صرف و نحو در مدرسه مطلب خان دامغان فرا گرفت. در سال 1331 ه ق با پای پیاده همراه کاروانی به مشهد امد. و در مدرسه علمیه دودرب حجره گرفته و در انجا سکونت یافت.
ادبیات عرب را نزد ادیب عبدالجواد نیشابوری .ادیب معروف مشهد و حاج شیخ محمد صادق فاضل بسطامی فرا گرفت.قوانین را نزد ایت الله سید جعفر شهرستانی اموخت.سپس سطوح عالیه مکاسب.رسائل وکفایه را نزد شاگردان برجسته اخوند خراسانی مانند حضرات ایات حاج شیخ حسن برسی.حاج شیخ محمد قوچانی و حاج شیخ محمد نهاوندی به اتمام رساند.با تکمیل سطوح عالیه دردرس خارج فقه واصول فقهای بزرگ مشهد ایات عظام حاج میرزا محمد اقا زاده خراسانی به مدت 14 سال.حاج اقا حسین قمی 3 سال .و میرزا مهدی اصفهانی 10 سال شرکت نمود.مدتی نیز در درس ایت الله حاج شیخ مرتضی اشتیانی تلمذ نمود .تا به درجه عالیه اجتهاد نائل امد.
اجتهاد و فقاهت تامه ایت الله شیخ کاظم مهدوی دامغانی
ایت الله شیخ کاظم مهدوی دامغانی سالیان بسیار با جدیت در درس اساتید بزرگ فقه و اصول حاضر شد تا به درجه عالیه اجتهاد نائل امد. فقها و مجتهدین بزرگ عصر . اجتهاد ایشان را کتبی گواهی نمودند. ایات عظام اقایان : اقا ضیا عراقی.میرزای نایینی.سید ابوالحسن اصفهانی .میرزا محمد اقا زاده.میرزا مهدی اصفهانی و...اجتهاد ایشان را به صراحت بیان نموده اند.اجازه میرزای نایینی به ایشان اجازه اجتهاد متجزی است ولی در بقیه اجازات ایات عظام اقا ضیا عراقی.اقا سیدابوالحسن اصفهانی .میرزا مهدی اصفهانی. و..ِ .اجتهاد مطلق برای ایشان گواهی نموده اند.حتی ایت الله سید محمد حجت کوه کمره ای در مورد ایشان نوشته است : ایشان خود مجیز ست و نه مجاز .میرزا مهدی اصفهانی ضمن اجازه تدریس فقه واصول به ایشان ایت الله شیخ کاظم مهدوی دامغانی را .صفوه الفقها .تعبیر نموده و ایشان را در زمره .اجلای فقها واصولیین.معرفی بیان می نماید.
تدریس
ایت الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی در سن 20 سالگی از سال 1336 هق تدریس فقه و اصول خویش را در حوزه مشهد اغاز نمود.ابتدا سطوح اولیه فقه واصول مانند قوانین.ریاض وشرایع و...به تدریج مکاسب .رسائل وکفایه .ایشان دوره های متعدد به تدریس این متون اشتغال داشت .انگاه تدریس خارج فقه واصول خویش را اغاز کرد.ایشان 4 دوره خارج اصول تدریس نمود.و سالیان بسیار به تدریس خارج فقه اشتغال ورزید.ایشان در عین ملایی وفقاهت بیان درسی سنگینی داشت و شاگردان ایشان از نظر کثرت و فراوانی در حد ایت الله حاج شیخ هاشم قزوینی که از نظر علمی تقریبا همردیف ایشان بود گسترش نیافت.زیرا حاج شیخ هاشم قزوینی بیان درسی فوق العاده داشت و لذا شاگرد بیشتری در درس ایشان جذب شد
ایت الله شیخ کاظم دامغانی و علوم عقلی
.طی گفتگویی که با جناب دکتر احمد مهدوی دامغانی فرزند ارشد ایت الله شیخ کاظم دامغانی داشتم ایشان فرمودند: پدرم سالها در فلسفه نزد اقا بزرگ حکیم به تحصیل فلسفه اشتغال داشتند و در تحصیل فلسفه جدیت عجیبی داشتند تا انجا که یکی از اساتید ایشان که حاج اقا حسین قمی یا اقای اقا زاده بودند به ایشان تذکر دادند که کفایت است به اندازه لازم و کافی فلسفه را فرا گرفتی دیگر بس است.بعد از ان ایشان به احترام استاد تحصیل معقول را کنار گذاشتند.ایشان هنگامی که مرحوم ایت الله میرزا مهدی اصفهانی درس معارف تشکیل داد به همراه سایر شاگردان اقا بزرگ حکیم مانند حضرات ایات حاج شیخ هاشم قزوینی و حاج شیخ مجتبی قزوینی و حاج شیخ محمود حلبی .حاج شیخ غلامحسین محامی بادکوبه ای و......در این درس شرکت نمود و اشکالات ایشان را به مبانی فلسفی و عرفانی وارد دانست لذا به معارف میرزا معتقد گشت و در جهت نشر معارف میرزا تلاش نمود .متاسفانه مرحوم استاد سید جلال الدین اشتیانی از مشاهیر مدرسان فلسفه و عرفان معاصر که مقیم مشهد بود به علت عدم اشنایی با تحصیلات معقول مرحوم میرزا مهدی اصفهانی و شاگردان ایشان گمان نموده بود که این بزرگان تحصیلات فلسفی و عرفانی نداشتند.هنگامی که این مطلب را به جناب دکتر احمد مهدوی دامغانی که از رفقای نزدیک استاد اشتیانی بود بیان نمودم ضمن گلایه از این سخنان . این ادعای ایشان را از شطحیات و اشتباهات عجیب جناب اشتیانی ذکر نمودند.جناب اشتیانی ادعا کرده بود که ایات عظام . حاج شیخ هاشم قزوینی .حاج شیخ کاظم دامغانی فلسفه نخوانده بودند و مدعی فلسفه دانی نیز نبودند و حاج شیخ هاشم قزوینی .حاج شیخ غلامحسین محامی بادکوبه ای و حاج شیخ کاظم دامغانی معارف میرزا مهدی اصفهانی را نیز قبول نداشتند . در حالیکه طبق گفتگو با دکتر احمد مهدوی دامغانی ایشان فرمودند: مرحوم میرزا مهدی اصفهانی به مبانی فلسفه و عرفان احاطه کامل و اشراف داشته است.این بزرگان نیز به مبانی فلسفی و عرفانی اگاه بودند و با شرکت در درس معارف میرزا به مبانی معارفی ایشان نیز معتقد گشتندِ از جمله پدرم حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی.
. ایت الله شیخ کاظم مهدوی دامغانی در .تقریظی که بر کتاب معارف القران مرحوم حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ عبدالله یزدی از شاگردان و معتقدین درس معارف ایت الله میرزا مهدی اصفهانی نوشته بود این مبانی را تایید نموده بود.حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمد فاضل کدکنی از منسوبین ایشان فرمودند : ایت الله شیخ کاظم مهدوی دامغانی با مبانی فلسفی و عرفانی مخالف بودند و مخالفت خود را نیز علنی را اظهار و ابراز می نمودند..
پیشنهاد مرجعیت و عدم پذیرش از سوی ایشان
بعد از رحلت ایت الله العظمی میلانی رحمه الله علیه که در مشهد از فقها و مراجع بزرگ تقلید شیعه بودند.اساتید و بزرگان حوزه علمیه مشهد به ایت الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی پیشنهاد مرجعیت داده و درخواست رساله عملیه نمودند .این پیشنهاد ازسوی بزرگانی مانند حضرات ایات اقایان : حاج میرزا علی فلسفی. حاج میرزا جواد اقا تهرانی.حاج میرزا حسنعلی مروارید .حاج سید کاظم اخوان مرعشی. و.....مطرح شد ولی ایشان نپذیرفت.حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ علی مهدوی دامغانی نوه ایشان ضمن بیان این داستان فرمودند : من در این مجلس حضور داشتم که این اساتید چنین پیشنهادی دادند و ایت الله شیخ کاظم دامغانی در حالیکه گریه می کردند این پیشنهاد را رد نمودند.
مکارم اخلاق و ویژگیهای معنوی
ایت الله سید محمد موسوی درودی رحمه الله علیه از وعاظ و خطبای برجسته و معروف مشهد بود. طبق گفتگویی که با ایشان داشتم .ایشان خود را مجتهد می دانست و ظاهرا مدتی نیز از درس و بحث ایت الله شیخ کاظم مهدوی دامغانی بهره برده بود و گویا اجازه اجتهادی نیز از ایشان داشت می فرمود : ایشان در عین اینکه از نظر علمی مراتب بالایی داشت
ولی هیچگونه اهل ادعا و ابراز شخصیت نبود.بسیار متواضع و خاکی بود.ایت الله شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی فرزند ایشان نیز در شرح حال پدر نوشته است:
ایشان فقیهی بود مخالف هوی و هوس و با اینکه اهلیت مرجعیت را داشت از فتوا دادن و انتشار رساله عملیه پرهیز می نمود.
ایت الله حاج شیخ رجبعلی رضا زاده از اساتید ممتاز خارج حوزه مشهد که چند سالی است توفیق شرکت در درس خارج اصول ایشان را دارم فرمودند :
ایت الله حاج شیخ کاظم دامغانی خود را مجتهد می دانست و گاهی حکم می فرمود : حکمت به ....یعنی حکم می کنم به عنوان مجتهد .... ایشان فردی خوش اخلاق و شوخ طبع بود و داستانی در این رابطه از ان فقیه بزرگوار نقل نموده و تشویق فرمودند که مناسب است در تجلیل از شخصیت علمی و معنوی ایشان مقاله ای بنویسید.
مرحوم حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمد شریف رازی در کتاب گنجینه دانشمندان جلد 7. درشرح حال ایشان می فرماید : «من شاگرد ایشان بودمِ.علامه دامغانی به محامد اداب و محاسن اخلاق اراسته بود». ایت الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی ارادت خالصانه ای به پیامبر اکرم صلی الله علیه واله و اهلبیت پاک ایشان داشت
ازدواج
ایت الله حاج شیخ کاظم دامغانی در سن 30 سالگی ازدواج نمود.حاصل ازدواج ایشان 4 فرزند پسر و سه فرزند دختر شد.پسران ایشان به ترتیب سن عبارتند از دکتر احمد مهدوی دامغانی.ایت الله حاج شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی .دکتر محمود مهدوی دامغانی و حاج حسین اقا مهدوی دامغانی.دامادهای معظم ایشان نیز عبارتند از : حضرت ایت الله حاج شیخ غلامحسین اهنیان از اساتید خارج فقه واصول حوزه علمیه مشهد.مرحوم حاج اقای خازنی و مرحوم حاج اقای تیموری.
وفات
ایت الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی در تاریخ 27 شعبان سال 1401هق معادل 10 تیر سال 1360 ه ش در مشهد در گذشت و پس از تشییع جنازه باشکوه در حرم مطهر رضوی در دارالزهد به خاک سپرده شد.
فرزندان:
معرفی اجمالی فرزندان پسری ایت الله شیخ کاظم مهدوی دامغانی رحمه الله علیه به ترتیب سن :
دکتر احمد مهدوی دامغانی
فرزند ارشد ایت الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی است که در 13 شهریور 1305 هش معادل 27 صفر 1345 هق در مشهد متولد گردید.در سن کودکی حدود 5 سالگی به مکتب رفت.سپس به دبستان و دبیرستان رفته و دیپلم گرفت.انگاه در دانشگاه تهران در رشته ادبیات فارسی به تحصیلات خود ادامه داد و لیسانس.فوق لیسانس و دکتری گرفت.ایشان در سال 1342 هش دکتری خود را زیر نظر استاد سید محمد تقی مدرس رضوی از دانشگاه تهران اخذ نمود.سالها در دانشگاه تهران به تدریس پرداخت.درسال 1353 و 1354 هش در دانشگاه مادرید اسپانیا به تدریس عرفان اسلامی پرداخت.سپس به ایران بازگشت و در دانشگاه به تدریس پرداخت .در سال 1366 هش به امریکا رفته و تا کنون در انجا اقامت دارد و در دانشگاه هاروارد.پنسیلوانیا به تدریس معارف اسلامی .ادبیات عرب.فقه و کلام اسلامی .متون فلسفه و عرفان .و...ِاشتغال دارد.ایشان در دانشگاه تهران.سالها از شاگردان برجسته استاد بدیع الزمان فروازانفر بود.دارای اثار و تالیفات متعدد است.از جمله مهترین اثار ایشان در زمینه ادبیات فارسی و عربی می توان به ماخذ ابیات عربی کلیله و دمنه اشاره نمود.کتاب شاهدخت والاتبار والده معظمه حضرت امام سجاد علیه السلام نیز از اثار پژوهشی بسیار ارزنده ایشان است که یک نسخه به بنده اهدا فرمودند. مجموعه مقالات مختلف ایشان در طول سالیان گذشته توسط یکی از شاگردان ایشان به نام دکتر سید علی محمد سجادی به نام .حاصل اوقات .گرداوری و به چاپ رسیده است.در مقدمه این کتاب دکتر احمد مهدوی دامغانی زندگی نامه خود نوشت خود را به قلمی زیبا بیان نموده است.در میان این مجموعه مقالات .مقاله ای تحقیقی در مذهب فردوسی توسط ایشان انجام گرفته که به نظر من بسیار ارزنده است.دکتر احمد مهدوی دامغانی غیر از تحصیلات دانشگاهی .دارای تحصیلات عالی حوزوی است.ایشان همزمان با تحصیلات دانشگاهی به تحصیلات حوزوی پرداخت و بخاطر حافظه و استعداد و همت بلند و درک اساتید برجسته رشد علمی بسیار خوبی نمود.ایشان در مشهد ادبیات عرب را نزد ادیب محمد تقی نیشابوری فرا گرفت.غیر از ادیب نیشابوری سالها نزد ادیب بدیع الزمان کردستانی به تحصیل انواع متون ادبی مهم عرب پرداخت تا از ایشان به دریافت اجازه مهمی در ادبیات عرب شد که در کتاب حاصل اوقات موجود است.دکتر احمد مهدوی دامغانی در ادبیات فارسی و عربی متخصص و مجتهد و صاحب نظر است و در این علوم در جهان معاصر کم نظیر است.ایشان دوران دبستان و دبیرستان را در مشهد گذراند و از سال 1314 هش تا حدود سال 1320 هش که بخشی از زمان همین تحصیلات بوده را در عصرها و شبهای این دوران را ملازم پدر خویش بوده و شبها بعد از نماز مغرب وعشا پدر ایشان در درس خارج اصول مرحوم میرزا مهدی اصفهانی حاضر می شده است و ایشان نیز در مجاورت کلاس درس پدر تکالیف دبستان و دبیرستان خود را انجام می داده است و لذا سالها میرزا مهدی اصفهانی را درک نموده است.قبل از شهریور 1320 ه ش طلبه گردیده و چندین سال در درس اخلاق و معارف اسلامی عمومی ایت الله میرزا مهدی اصفهانی در مدرسه علمیه نواب شرکت نمود.و خاطرات بسیار زیادی از شخصیت علمی و معنوی و اخلاقی و افکار ایشان دارد که به مناسبت درخواست اینجانب برای چاپ در کتاب زندگی نامه ایت الله میرزا مهدی اصفهانی(احیاگر حوزه خراسان) بزرگوارانه مقاله مفصلی نوشته و برایم ارسال فرمودند.ابتدای مقاله. این جانب را بزرگوارانه مورد لطف قرار داده که : جناب اقای شیخ حسن طالبیان همشهری بنده که از فضلای طلاب حوزه علمیه مشهد. ....تا اخر مقاله.
دکتر احمد مهدوی دامغانی. سیوطی را نزد ایت الله شیخ محمد رضا خدایی دامغانی اموخت..شرایع محقق حلی و نیمه اول معالم الاصول را نزد استاد سید محمود رضوی قاینی و نیمه دوم معالم الاصول و کفایه را نزد ایت الله شیخ محمد رضا خانرودی ترابی و شرح لمعه را نزد ایت الله شیخ محمد علی مدرس خیابانی تبریزی صاحب ریحانه الادب.فرا گرفت .درس خارج را نزد ایت الله شیخ محمد تقی املی اموخت و از پدرش ایت الله شیخ کاظم دامغانی اجازه نقل حدیث گرفت. در علوم عقلی .شرح شمسیه در علم منطق را نزد شیخ محمد روحانی معروف به استاد .حاشیه ملا عبدالله را نزد ایت الله شیخ محمد رضا ترابی . لالی منظومه و شرح منظومه را نزد مرحوم ایت الله شیخ سیف الله ایسی.شرح هدایه ملاصدرا را نزد میرزا ابوالقاسم الهی ازغدی.شرح منظومه را نزد ایت الله میرزا مهدی اشتیانی.بخش دیگری از متون فلسفی را نزد علامه اکبر داناسرشت و سایر اساتید فرا گرفت.علامه محقق جناب دکتر احمد مهدوی دامغانی تحصیلات حوزوی خود را با سختکوشی و مطالعه و تحقیق و نزد اساتید برجسته در معقول و منقول فراگرفت.بزرگانی نظیر ایت الله سید محمد بجنوردی درباره شخصیت علمی ایشان این چنین اظهار نظر نموده اند :
« ایشان نه تنها در ادبیات عرب و فقه و اصول بلکه تا حدودی در فلسفه نیز مجتهد است».
دکتر احمد مهدوی دامغانی در سن جوانی ازدواج نمود.همسر ایشان خانم دکتر تاجماه اصفی بوده که دارای دکتری ادبیات فارسی از دانشگاه تهران بوده و سالیان بسیاری است که مانند دکتر احمد مهدوی دامغانی در دانشگاه پنسیلوانیا به تدریس ادبیات فارسی اشتغال دارد . حاصل ازدواج ایشان یک پسر و دو دختر است که عبارتند از : اقای ناصر مهدوی و خانم زهرا مهدوی و خانم دکتر فریده مهدوی دامغانی .خانم دکتر فریده مهدوی دامغانی یکی از چهره های مشهور ادبیات جهان معاصر است که به زبانهای فرانسوی.انگلیسی و... مسلط است و کتابهای زیادی را از زبان فرانسوی و انگلیسی و....به فارسی ترجمه نموده است.ایشان به ادبیات فارسی و ادبیات اروپایی هم علاقه مند و هم اگاه است. قران.نهج البلاغه .صحیفه سجادیه.دعای ندبه .کمیل و..را به زبانهای فرانسوی و انگلیسی در اروپا ترجمه نموده است.
ایت الله حاج شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی رحمه الله علیه
ایشان در اخر ماه صفر 1352 ه ق معادل 7 تیر سال 1312 هش در مشهد متولد گردید.پس از اتمام دبستان در سن حدود 12 سالگی دروس حوزوی خویش را در حوزه مشهد اغاز کرد.ادبیات عرب را نزد ادیب محمد تقی نیشابوری و منطق را نزد شیخ محمد عیدگاهی اموخت.لمعه را نزد ایت الله میرزا احمد مدرس یزدی.قوانین را نزد ایت الله شیخ عبدالنبی کجوری فرا گرفت.کفایه و رسائل را نزد پدر بزرگوار خویش ایت الله شیخ کاظم دامغانی و مکاسب را نزد ایت الله شیخ هاشم قزوینی بیاموخت.با تکمیل سطوح عالیه در درس خارج فقه و اصول والد معظم خویش درحدود 10 سال شرکت نمود.همزمان ازسال 1373 هق تا سال 1395 هق 22 سال در درس خارج ایت الله العظمی میلانی حاضر شد تا به درجه اجتهاد نائل گردید .اجتهاد ایشان مورد تایید پدر گرامی و ایت الله العظمی سید محمود شاهرودی قرار گرفت.ایشان فلسفه را نزد ایت الله شیخ سیف الله ایسی و تفسیر را در محضر پدر گرانقدر اموخته و با حضرت ایت الله حاج سید حسن مرتضوی شاهرودی مباحثه می کرد. درس معارف را نیز در محضر ایت الله شیخ مجتبی قزوینی تلمذ نمود.
ایشان درسنین جوانی با صبیه مکرمه ایت الله سید جلال مدرس یزدی فرزند ایت الله میرزا احمدمدرس یزدی ازدواج کرد و صاحب 7 فرزند شد : 4 فرزند پسر و 3 فرزند دختر.از 4 فرزند پسر ایشان یک نفر کاسب و 3 نفر دیگر طلبه گردیده و در حال حاضر به تحصیل و تدریس در حوزه علمیه مشهد و قم اشتغال دارند که به ترتیب سن عبارتند از :
حجه الاسلام والمسلمین استاد حاج شیخ علی مهدوی دامغانی :
ایشان سطوح عالیه را نزد پدر بزرگوار فرا گرفت سپس 2 سال درس خارج ایشان شرکت نمود.انگاه سالیان بسیاری است که در قم سکونت و از درس خارج ایه الله وحید خراسانی دامت برکاته بهره مند می گردد.ضمن تحصیل نزد استاد خود ایشان نیز سالها به تدریس سطوح عالیه اشتغال داشته و در 10 سال اخیر نیز تدریس خارج فقه و اصول خود را در حوزه علمیه قم در مدرسه علمیه ایت الله العظمی گلپایگانی رحمه الله علیه اغاز نموده اند.
حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ حسن مهدوی دامغانی:
ایشان نیز از محضر علمی پدر بهره برده و در حال حاضر ضمن شرکت در درس ایت الله وحید خراسانی .به تدریس سطوح در قم اشتغال دارد.
حجه الاسلام اقا شیخ حسین مهدوی دامغانی:
از فضلای حوزه علمیه مشهد است که چندین سال از درس خارج ایت الله سید حسن مرتضوی شاهرودی در مشهد بهره مند و خود نیز سطوح اولیه را تدریس می نماید.
دامادهای معظم مرحوم ایت الله حاج شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی عبارتند از :
1.حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمد فاضل کدکنی که از وعاظ و خطبای معروف مشهد هستند
2.برادر دیگر ایشان نیز با ایشان باجناق بود و در حدود 2 سال پیش در گذشت
3.حجه الاسلام والمسلمین حاج سید مصطفی خوانساری فرزند حجه الاسلام والمسلمین حاج سید جعفر خوانساری فرزند ایت الله العظمی سید احمد خوانساری
تدریس
ایت الله حاج شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی ضمن تحصیلات حوزوی .تدریس دروس حوزوی را نیز اغاز نمود.ابتدا تدریس ادبیات عرب سپس تدریس متون اولیه سطح فقه واصول مانند قوانین.لمعه .معالم.و انگاه تدریس سطوح عالیه فقه و اصول یعنی مکاسب.رسائل وکفایه را اغاز نمود.و پس از ان درسال 1348 ه تدریس خارج فقه و اصول خود را اغاز کرد و قریب 30 سال تدریس خارج ایشان ادامه یافت.
شاگردان
شاگردان ایشان بسیار هستند که نام برخی از ایشان اجمالا به عنوان نمونه تقدیم می گردد . حضرات ایات و حجج اسلام اقایان ذیل در محضر ایشان تلمذ نمودند:
ایت الله حاج شیخ مهدی مروارید.درس قوانین
حجه الاسلام والمسلمین نصرتی.درس کفایه .
حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ غلامرضا محبی .رسائل.
حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمد رضا شریفی بیرجندی .مکاسب.رسائل و جلد اول کفایه
حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ رضا نگارنده .جلداول کفایه
حجه الاسلام والمسلمی حاج شیخ منصور معلمی .رسائل
حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ علی مهدوی دامغانی.اقا زاده ایشان مکاسب.رسائل وکفایه و پس از ان به مدت 2 سال درس خارج ایشان شرکت نمود.حجه الاسلام و المسلمین حاج شیخ حسن مهدوی دامغانی.اقازاده ایشان.برخی دروس سطح
حجه الاسلام والمسلمین حسین پور .رسائل.
حجه الاسلام والمسلمین لمعی.سطوح عالیه و پس از ان سالها درس خارج
وفات
ایت الله حاج شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی در شب 25 شوال 1424 هق معادل 28 اذر 1382 ه ش
شب شهادت امام صادق علیه السلام و در مجلس روضه خودشان بر فراز منبر در حال تفسیر قران
در مشهد درگذشت و بنا به وصیت در منزل خودشان در کتابخانه شخصی به خاک سپرده شد
جناب دکتر محمود مهدوی دامغانی
در سال 1315 هش در مشهد متولد گردید.پس از گرفتن دیپلم درسال 1353 ه ش به دانشگاه تهران رفت و در رشته ادبیات فارسی به تحصیل پرداخت.دوره های لیسانس.فوق لیسانس و دکتری خود را در همین رشته ادبیات فارسی پیگیری نمود تا اینکه در سال 1346 هق دکترای ادبیات فارسی خود را از دانشگاه تهران گرفت سپس به دانشگاه فردوسی مشهد امده و سالیان بسیار به تدریس پرداخت.درسال 1361 ه ش بازنشست شد.ایشان کتابهای زیادی را از عربی به فارسی در موضوعات مختلف تاریخ اسلام و عربی و...ِِترجمه نمود.از جمله روضه الواعظین ابن فتال نیشابوری.مقتل علی بن ابیطالب علیه السلام.کتاب جمل تالیف شیخ مفید .ترجمه بخشهایی از کتاب نهج البلاغه ابن ابی الحدید.ترجمه کتاب مغازی واقدی و...ترجمه کتاب مغازی واقدی ایشان درسال 1385 ه ش به عنوان کتاب سال برگزیده شد.
جناب اقای حاج حسین مهدوی دامغانی .
کوچکترین فرزند ایت الله مهدوی دامغانی می باشند که در قید حیات بوده و توفیق ملاقات و گفتگوی با ایشان را داشته ام.ایشان شخصی مومن . مودب .خلیق و متواضعی هستند.
تولد و دوران کودکی ونوجوانی
ایشان در جمادی الثانی سال 1316 ه ق در روستای شمس آباد دامغان متولد شد. پدرش حجت الاسلام حاج شیخ علی اکبر دامغانی تحصیلات حوزوی خود را در مشهد تا مقطع سطح ادامه داد و سپس به دامغان باز گشت. حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی هنوز به سن بلوغ نرسیده بود که پدر و مادر ایشان وفات نموده و یتیم شد.
تحصیلات حوزوی در مشهد
ایشان به دروس حوزوی علاقه مند شد و تا سن 12 سالگی مقداری صرف و نحو در مدرسه مطلب خان دامغان فرا گرفت. در سال 1331 ه ق با پای پیاده همراه کاروانی به مشهد امد. و در مدرسه علمیه دودرب حجره گرفته و در انجا سکونت یافت.
ادبیات عرب را نزد ادیب عبدالجواد نیشابوری .ادیب معروف مشهد و حاج شیخ محمد صادق فاضل بسطامی فرا گرفت.قوانین را نزد ایت الله سید جعفر شهرستانی اموخت.سپس سطوح عالیه مکاسب.رسائل وکفایه را نزد شاگردان برجسته اخوند خراسانی مانند حضرات ایات حاج شیخ حسن برسی.حاج شیخ محمد قوچانی و حاج شیخ محمد نهاوندی به اتمام رساند.با تکمیل سطوح عالیه دردرس خارج فقه واصول فقهای بزرگ مشهد ایات عظام حاج میرزا محمد اقا زاده خراسانی به مدت 14 سال.حاج اقا حسین قمی 3 سال .و میرزا مهدی اصفهانی 10 سال شرکت نمود.مدتی نیز در درس ایت الله حاج شیخ مرتضی اشتیانی تلمذ نمود .تا به درجه عالیه اجتهاد نائل امد.
اجتهاد و فقاهت تامه ایت الله شیخ کاظم مهدوی دامغانی
ایت الله شیخ کاظم مهدوی دامغانی سالیان بسیار با جدیت در درس اساتید بزرگ فقه و اصول حاضر شد تا به درجه عالیه اجتهاد نائل امد. فقها و مجتهدین بزرگ عصر . اجتهاد ایشان را کتبی گواهی نمودند. ایات عظام اقایان : اقا ضیا عراقی.میرزای نایینی.سید ابوالحسن اصفهانی .میرزا محمد اقا زاده.میرزا مهدی اصفهانی و...اجتهاد ایشان را به صراحت بیان نموده اند.اجازه میرزای نایینی به ایشان اجازه اجتهاد متجزی است ولی در بقیه اجازات ایات عظام اقا ضیا عراقی.اقا سیدابوالحسن اصفهانی .میرزا مهدی اصفهانی. و..ِ .اجتهاد مطلق برای ایشان گواهی نموده اند.حتی ایت الله سید محمد حجت کوه کمره ای در مورد ایشان نوشته است : ایشان خود مجیز ست و نه مجاز .میرزا مهدی اصفهانی ضمن اجازه تدریس فقه واصول به ایشان ایت الله شیخ کاظم مهدوی دامغانی را .صفوه الفقها .تعبیر نموده و ایشان را در زمره .اجلای فقها واصولیین.معرفی بیان می نماید.
تدریس
ایت الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی در سن 20 سالگی از سال 1336 هق تدریس فقه و اصول خویش را در حوزه مشهد اغاز نمود.ابتدا سطوح اولیه فقه واصول مانند قوانین.ریاض وشرایع و...به تدریج مکاسب .رسائل وکفایه .ایشان دوره های متعدد به تدریس این متون اشتغال داشت .انگاه تدریس خارج فقه واصول خویش را اغاز کرد.ایشان 4 دوره خارج اصول تدریس نمود.و سالیان بسیار به تدریس خارج فقه اشتغال ورزید.ایشان در عین ملایی وفقاهت بیان درسی سنگینی داشت و شاگردان ایشان از نظر کثرت و فراوانی در حد ایت الله حاج شیخ هاشم قزوینی که از نظر علمی تقریبا همردیف ایشان بود گسترش نیافت.زیرا حاج شیخ هاشم قزوینی بیان درسی فوق العاده داشت و لذا شاگرد بیشتری در درس ایشان جذب شد
ایت الله شیخ کاظم دامغانی و علوم عقلی
.طی گفتگویی که با جناب دکتر احمد مهدوی دامغانی فرزند ارشد ایت الله شیخ کاظم دامغانی داشتم ایشان فرمودند: پدرم سالها در فلسفه نزد اقا بزرگ حکیم به تحصیل فلسفه اشتغال داشتند و در تحصیل فلسفه جدیت عجیبی داشتند تا انجا که یکی از اساتید ایشان که حاج اقا حسین قمی یا اقای اقا زاده بودند به ایشان تذکر دادند که کفایت است به اندازه لازم و کافی فلسفه را فرا گرفتی دیگر بس است.بعد از ان ایشان به احترام استاد تحصیل معقول را کنار گذاشتند.ایشان هنگامی که مرحوم ایت الله میرزا مهدی اصفهانی درس معارف تشکیل داد به همراه سایر شاگردان اقا بزرگ حکیم مانند حضرات ایات حاج شیخ هاشم قزوینی و حاج شیخ مجتبی قزوینی و حاج شیخ محمود حلبی .حاج شیخ غلامحسین محامی بادکوبه ای و......در این درس شرکت نمود و اشکالات ایشان را به مبانی فلسفی و عرفانی وارد دانست لذا به معارف میرزا معتقد گشت و در جهت نشر معارف میرزا تلاش نمود .متاسفانه مرحوم استاد سید جلال الدین اشتیانی از مشاهیر مدرسان فلسفه و عرفان معاصر که مقیم مشهد بود به علت عدم اشنایی با تحصیلات معقول مرحوم میرزا مهدی اصفهانی و شاگردان ایشان گمان نموده بود که این بزرگان تحصیلات فلسفی و عرفانی نداشتند.هنگامی که این مطلب را به جناب دکتر احمد مهدوی دامغانی که از رفقای نزدیک استاد اشتیانی بود بیان نمودم ضمن گلایه از این سخنان . این ادعای ایشان را از شطحیات و اشتباهات عجیب جناب اشتیانی ذکر نمودند.جناب اشتیانی ادعا کرده بود که ایات عظام . حاج شیخ هاشم قزوینی .حاج شیخ کاظم دامغانی فلسفه نخوانده بودند و مدعی فلسفه دانی نیز نبودند و حاج شیخ هاشم قزوینی .حاج شیخ غلامحسین محامی بادکوبه ای و حاج شیخ کاظم دامغانی معارف میرزا مهدی اصفهانی را نیز قبول نداشتند . در حالیکه طبق گفتگو با دکتر احمد مهدوی دامغانی ایشان فرمودند: مرحوم میرزا مهدی اصفهانی به مبانی فلسفه و عرفان احاطه کامل و اشراف داشته است.این بزرگان نیز به مبانی فلسفی و عرفانی اگاه بودند و با شرکت در درس معارف میرزا به مبانی معارفی ایشان نیز معتقد گشتندِ از جمله پدرم حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی.
. ایت الله شیخ کاظم مهدوی دامغانی در .تقریظی که بر کتاب معارف القران مرحوم حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ عبدالله یزدی از شاگردان و معتقدین درس معارف ایت الله میرزا مهدی اصفهانی نوشته بود این مبانی را تایید نموده بود.حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمد فاضل کدکنی از منسوبین ایشان فرمودند : ایت الله شیخ کاظم مهدوی دامغانی با مبانی فلسفی و عرفانی مخالف بودند و مخالفت خود را نیز علنی را اظهار و ابراز می نمودند..
پیشنهاد مرجعیت و عدم پذیرش از سوی ایشان
بعد از رحلت ایت الله العظمی میلانی رحمه الله علیه که در مشهد از فقها و مراجع بزرگ تقلید شیعه بودند.اساتید و بزرگان حوزه علمیه مشهد به ایت الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی پیشنهاد مرجعیت داده و درخواست رساله عملیه نمودند .این پیشنهاد ازسوی بزرگانی مانند حضرات ایات اقایان : حاج میرزا علی فلسفی. حاج میرزا جواد اقا تهرانی.حاج میرزا حسنعلی مروارید .حاج سید کاظم اخوان مرعشی. و.....مطرح شد ولی ایشان نپذیرفت.حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ علی مهدوی دامغانی نوه ایشان ضمن بیان این داستان فرمودند : من در این مجلس حضور داشتم که این اساتید چنین پیشنهادی دادند و ایت الله شیخ کاظم دامغانی در حالیکه گریه می کردند این پیشنهاد را رد نمودند.
مکارم اخلاق و ویژگیهای معنوی
ایت الله سید محمد موسوی درودی رحمه الله علیه از وعاظ و خطبای برجسته و معروف مشهد بود. طبق گفتگویی که با ایشان داشتم .ایشان خود را مجتهد می دانست و ظاهرا مدتی نیز از درس و بحث ایت الله شیخ کاظم مهدوی دامغانی بهره برده بود و گویا اجازه اجتهادی نیز از ایشان داشت می فرمود : ایشان در عین اینکه از نظر علمی مراتب بالایی داشت
ولی هیچگونه اهل ادعا و ابراز شخصیت نبود.بسیار متواضع و خاکی بود.ایت الله شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی فرزند ایشان نیز در شرح حال پدر نوشته است:
ایشان فقیهی بود مخالف هوی و هوس و با اینکه اهلیت مرجعیت را داشت از فتوا دادن و انتشار رساله عملیه پرهیز می نمود.
ایت الله حاج شیخ رجبعلی رضا زاده از اساتید ممتاز خارج حوزه مشهد که چند سالی است توفیق شرکت در درس خارج اصول ایشان را دارم فرمودند :
ایت الله حاج شیخ کاظم دامغانی خود را مجتهد می دانست و گاهی حکم می فرمود : حکمت به ....یعنی حکم می کنم به عنوان مجتهد .... ایشان فردی خوش اخلاق و شوخ طبع بود و داستانی در این رابطه از ان فقیه بزرگوار نقل نموده و تشویق فرمودند که مناسب است در تجلیل از شخصیت علمی و معنوی ایشان مقاله ای بنویسید.
مرحوم حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمد شریف رازی در کتاب گنجینه دانشمندان جلد 7. درشرح حال ایشان می فرماید : «من شاگرد ایشان بودمِ.علامه دامغانی به محامد اداب و محاسن اخلاق اراسته بود». ایت الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی ارادت خالصانه ای به پیامبر اکرم صلی الله علیه واله و اهلبیت پاک ایشان داشت
ازدواج
ایت الله حاج شیخ کاظم دامغانی در سن 30 سالگی ازدواج نمود.حاصل ازدواج ایشان 4 فرزند پسر و سه فرزند دختر شد.پسران ایشان به ترتیب سن عبارتند از دکتر احمد مهدوی دامغانی.ایت الله حاج شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی .دکتر محمود مهدوی دامغانی و حاج حسین اقا مهدوی دامغانی.دامادهای معظم ایشان نیز عبارتند از : حضرت ایت الله حاج شیخ غلامحسین اهنیان از اساتید خارج فقه واصول حوزه علمیه مشهد.مرحوم حاج اقای خازنی و مرحوم حاج اقای تیموری.
وفات
ایت الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی در تاریخ 27 شعبان سال 1401هق معادل 10 تیر سال 1360 ه ش در مشهد در گذشت و پس از تشییع جنازه باشکوه در حرم مطهر رضوی در دارالزهد به خاک سپرده شد.
فرزندان:
معرفی اجمالی فرزندان پسری ایت الله شیخ کاظم مهدوی دامغانی رحمه الله علیه به ترتیب سن :
دکتر احمد مهدوی دامغانی
فرزند ارشد ایت الله حاج شیخ کاظم مهدوی دامغانی است که در 13 شهریور 1305 هش معادل 27 صفر 1345 هق در مشهد متولد گردید.در سن کودکی حدود 5 سالگی به مکتب رفت.سپس به دبستان و دبیرستان رفته و دیپلم گرفت.انگاه در دانشگاه تهران در رشته ادبیات فارسی به تحصیلات خود ادامه داد و لیسانس.فوق لیسانس و دکتری گرفت.ایشان در سال 1342 هش دکتری خود را زیر نظر استاد سید محمد تقی مدرس رضوی از دانشگاه تهران اخذ نمود.سالها در دانشگاه تهران به تدریس پرداخت.درسال 1353 و 1354 هش در دانشگاه مادرید اسپانیا به تدریس عرفان اسلامی پرداخت.سپس به ایران بازگشت و در دانشگاه به تدریس پرداخت .در سال 1366 هش به امریکا رفته و تا کنون در انجا اقامت دارد و در دانشگاه هاروارد.پنسیلوانیا به تدریس معارف اسلامی .ادبیات عرب.فقه و کلام اسلامی .متون فلسفه و عرفان .و...ِاشتغال دارد.ایشان در دانشگاه تهران.سالها از شاگردان برجسته استاد بدیع الزمان فروازانفر بود.دارای اثار و تالیفات متعدد است.از جمله مهترین اثار ایشان در زمینه ادبیات فارسی و عربی می توان به ماخذ ابیات عربی کلیله و دمنه اشاره نمود.کتاب شاهدخت والاتبار والده معظمه حضرت امام سجاد علیه السلام نیز از اثار پژوهشی بسیار ارزنده ایشان است که یک نسخه به بنده اهدا فرمودند. مجموعه مقالات مختلف ایشان در طول سالیان گذشته توسط یکی از شاگردان ایشان به نام دکتر سید علی محمد سجادی به نام .حاصل اوقات .گرداوری و به چاپ رسیده است.در مقدمه این کتاب دکتر احمد مهدوی دامغانی زندگی نامه خود نوشت خود را به قلمی زیبا بیان نموده است.در میان این مجموعه مقالات .مقاله ای تحقیقی در مذهب فردوسی توسط ایشان انجام گرفته که به نظر من بسیار ارزنده است.دکتر احمد مهدوی دامغانی غیر از تحصیلات دانشگاهی .دارای تحصیلات عالی حوزوی است.ایشان همزمان با تحصیلات دانشگاهی به تحصیلات حوزوی پرداخت و بخاطر حافظه و استعداد و همت بلند و درک اساتید برجسته رشد علمی بسیار خوبی نمود.ایشان در مشهد ادبیات عرب را نزد ادیب محمد تقی نیشابوری فرا گرفت.غیر از ادیب نیشابوری سالها نزد ادیب بدیع الزمان کردستانی به تحصیل انواع متون ادبی مهم عرب پرداخت تا از ایشان به دریافت اجازه مهمی در ادبیات عرب شد که در کتاب حاصل اوقات موجود است.دکتر احمد مهدوی دامغانی در ادبیات فارسی و عربی متخصص و مجتهد و صاحب نظر است و در این علوم در جهان معاصر کم نظیر است.ایشان دوران دبستان و دبیرستان را در مشهد گذراند و از سال 1314 هش تا حدود سال 1320 هش که بخشی از زمان همین تحصیلات بوده را در عصرها و شبهای این دوران را ملازم پدر خویش بوده و شبها بعد از نماز مغرب وعشا پدر ایشان در درس خارج اصول مرحوم میرزا مهدی اصفهانی حاضر می شده است و ایشان نیز در مجاورت کلاس درس پدر تکالیف دبستان و دبیرستان خود را انجام می داده است و لذا سالها میرزا مهدی اصفهانی را درک نموده است.قبل از شهریور 1320 ه ش طلبه گردیده و چندین سال در درس اخلاق و معارف اسلامی عمومی ایت الله میرزا مهدی اصفهانی در مدرسه علمیه نواب شرکت نمود.و خاطرات بسیار زیادی از شخصیت علمی و معنوی و اخلاقی و افکار ایشان دارد که به مناسبت درخواست اینجانب برای چاپ در کتاب زندگی نامه ایت الله میرزا مهدی اصفهانی(احیاگر حوزه خراسان) بزرگوارانه مقاله مفصلی نوشته و برایم ارسال فرمودند.ابتدای مقاله. این جانب را بزرگوارانه مورد لطف قرار داده که : جناب اقای شیخ حسن طالبیان همشهری بنده که از فضلای طلاب حوزه علمیه مشهد. ....تا اخر مقاله.
دکتر احمد مهدوی دامغانی. سیوطی را نزد ایت الله شیخ محمد رضا خدایی دامغانی اموخت..شرایع محقق حلی و نیمه اول معالم الاصول را نزد استاد سید محمود رضوی قاینی و نیمه دوم معالم الاصول و کفایه را نزد ایت الله شیخ محمد رضا خانرودی ترابی و شرح لمعه را نزد ایت الله شیخ محمد علی مدرس خیابانی تبریزی صاحب ریحانه الادب.فرا گرفت .درس خارج را نزد ایت الله شیخ محمد تقی املی اموخت و از پدرش ایت الله شیخ کاظم دامغانی اجازه نقل حدیث گرفت. در علوم عقلی .شرح شمسیه در علم منطق را نزد شیخ محمد روحانی معروف به استاد .حاشیه ملا عبدالله را نزد ایت الله شیخ محمد رضا ترابی . لالی منظومه و شرح منظومه را نزد مرحوم ایت الله شیخ سیف الله ایسی.شرح هدایه ملاصدرا را نزد میرزا ابوالقاسم الهی ازغدی.شرح منظومه را نزد ایت الله میرزا مهدی اشتیانی.بخش دیگری از متون فلسفی را نزد علامه اکبر داناسرشت و سایر اساتید فرا گرفت.علامه محقق جناب دکتر احمد مهدوی دامغانی تحصیلات حوزوی خود را با سختکوشی و مطالعه و تحقیق و نزد اساتید برجسته در معقول و منقول فراگرفت.بزرگانی نظیر ایت الله سید محمد بجنوردی درباره شخصیت علمی ایشان این چنین اظهار نظر نموده اند :
« ایشان نه تنها در ادبیات عرب و فقه و اصول بلکه تا حدودی در فلسفه نیز مجتهد است».
دکتر احمد مهدوی دامغانی در سن جوانی ازدواج نمود.همسر ایشان خانم دکتر تاجماه اصفی بوده که دارای دکتری ادبیات فارسی از دانشگاه تهران بوده و سالیان بسیاری است که مانند دکتر احمد مهدوی دامغانی در دانشگاه پنسیلوانیا به تدریس ادبیات فارسی اشتغال دارد . حاصل ازدواج ایشان یک پسر و دو دختر است که عبارتند از : اقای ناصر مهدوی و خانم زهرا مهدوی و خانم دکتر فریده مهدوی دامغانی .خانم دکتر فریده مهدوی دامغانی یکی از چهره های مشهور ادبیات جهان معاصر است که به زبانهای فرانسوی.انگلیسی و... مسلط است و کتابهای زیادی را از زبان فرانسوی و انگلیسی و....به فارسی ترجمه نموده است.ایشان به ادبیات فارسی و ادبیات اروپایی هم علاقه مند و هم اگاه است. قران.نهج البلاغه .صحیفه سجادیه.دعای ندبه .کمیل و..را به زبانهای فرانسوی و انگلیسی در اروپا ترجمه نموده است.
ایت الله حاج شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی رحمه الله علیه
ایشان در اخر ماه صفر 1352 ه ق معادل 7 تیر سال 1312 هش در مشهد متولد گردید.پس از اتمام دبستان در سن حدود 12 سالگی دروس حوزوی خویش را در حوزه مشهد اغاز کرد.ادبیات عرب را نزد ادیب محمد تقی نیشابوری و منطق را نزد شیخ محمد عیدگاهی اموخت.لمعه را نزد ایت الله میرزا احمد مدرس یزدی.قوانین را نزد ایت الله شیخ عبدالنبی کجوری فرا گرفت.کفایه و رسائل را نزد پدر بزرگوار خویش ایت الله شیخ کاظم دامغانی و مکاسب را نزد ایت الله شیخ هاشم قزوینی بیاموخت.با تکمیل سطوح عالیه در درس خارج فقه و اصول والد معظم خویش درحدود 10 سال شرکت نمود.همزمان ازسال 1373 هق تا سال 1395 هق 22 سال در درس خارج ایت الله العظمی میلانی حاضر شد تا به درجه اجتهاد نائل گردید .اجتهاد ایشان مورد تایید پدر گرامی و ایت الله العظمی سید محمود شاهرودی قرار گرفت.ایشان فلسفه را نزد ایت الله شیخ سیف الله ایسی و تفسیر را در محضر پدر گرانقدر اموخته و با حضرت ایت الله حاج سید حسن مرتضوی شاهرودی مباحثه می کرد. درس معارف را نیز در محضر ایت الله شیخ مجتبی قزوینی تلمذ نمود.
ایشان درسنین جوانی با صبیه مکرمه ایت الله سید جلال مدرس یزدی فرزند ایت الله میرزا احمدمدرس یزدی ازدواج کرد و صاحب 7 فرزند شد : 4 فرزند پسر و 3 فرزند دختر.از 4 فرزند پسر ایشان یک نفر کاسب و 3 نفر دیگر طلبه گردیده و در حال حاضر به تحصیل و تدریس در حوزه علمیه مشهد و قم اشتغال دارند که به ترتیب سن عبارتند از :
حجه الاسلام والمسلمین استاد حاج شیخ علی مهدوی دامغانی :
ایشان سطوح عالیه را نزد پدر بزرگوار فرا گرفت سپس 2 سال درس خارج ایشان شرکت نمود.انگاه سالیان بسیاری است که در قم سکونت و از درس خارج ایه الله وحید خراسانی دامت برکاته بهره مند می گردد.ضمن تحصیل نزد استاد خود ایشان نیز سالها به تدریس سطوح عالیه اشتغال داشته و در 10 سال اخیر نیز تدریس خارج فقه و اصول خود را در حوزه علمیه قم در مدرسه علمیه ایت الله العظمی گلپایگانی رحمه الله علیه اغاز نموده اند.
حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ حسن مهدوی دامغانی:
ایشان نیز از محضر علمی پدر بهره برده و در حال حاضر ضمن شرکت در درس ایت الله وحید خراسانی .به تدریس سطوح در قم اشتغال دارد.
حجه الاسلام اقا شیخ حسین مهدوی دامغانی:
از فضلای حوزه علمیه مشهد است که چندین سال از درس خارج ایت الله سید حسن مرتضوی شاهرودی در مشهد بهره مند و خود نیز سطوح اولیه را تدریس می نماید.
دامادهای معظم مرحوم ایت الله حاج شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی عبارتند از :
1.حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمد فاضل کدکنی که از وعاظ و خطبای معروف مشهد هستند
2.برادر دیگر ایشان نیز با ایشان باجناق بود و در حدود 2 سال پیش در گذشت
3.حجه الاسلام والمسلمین حاج سید مصطفی خوانساری فرزند حجه الاسلام والمسلمین حاج سید جعفر خوانساری فرزند ایت الله العظمی سید احمد خوانساری
تدریس
ایت الله حاج شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی ضمن تحصیلات حوزوی .تدریس دروس حوزوی را نیز اغاز نمود.ابتدا تدریس ادبیات عرب سپس تدریس متون اولیه سطح فقه واصول مانند قوانین.لمعه .معالم.و انگاه تدریس سطوح عالیه فقه و اصول یعنی مکاسب.رسائل وکفایه را اغاز نمود.و پس از ان درسال 1348 ه تدریس خارج فقه و اصول خود را اغاز کرد و قریب 30 سال تدریس خارج ایشان ادامه یافت.
شاگردان
شاگردان ایشان بسیار هستند که نام برخی از ایشان اجمالا به عنوان نمونه تقدیم می گردد . حضرات ایات و حجج اسلام اقایان ذیل در محضر ایشان تلمذ نمودند:
ایت الله حاج شیخ مهدی مروارید.درس قوانین
حجه الاسلام والمسلمین نصرتی.درس کفایه .
حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ غلامرضا محبی .رسائل.
حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمد رضا شریفی بیرجندی .مکاسب.رسائل و جلد اول کفایه
حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ رضا نگارنده .جلداول کفایه
حجه الاسلام والمسلمی حاج شیخ منصور معلمی .رسائل
حجه الاسلام والمسلمین حاج شیخ علی مهدوی دامغانی.اقا زاده ایشان مکاسب.رسائل وکفایه و پس از ان به مدت 2 سال درس خارج ایشان شرکت نمود.حجه الاسلام و المسلمین حاج شیخ حسن مهدوی دامغانی.اقازاده ایشان.برخی دروس سطح
حجه الاسلام والمسلمین حسین پور .رسائل.
حجه الاسلام والمسلمین لمعی.سطوح عالیه و پس از ان سالها درس خارج
وفات
ایت الله حاج شیخ محمد رضا مهدوی دامغانی در شب 25 شوال 1424 هق معادل 28 اذر 1382 ه ش
شب شهادت امام صادق علیه السلام و در مجلس روضه خودشان بر فراز منبر در حال تفسیر قران
در مشهد درگذشت و بنا به وصیت در منزل خودشان در کتابخانه شخصی به خاک سپرده شد
جناب دکتر محمود مهدوی دامغانی
در سال 1315 هش در مشهد متولد گردید.پس از گرفتن دیپلم درسال 1353 ه ش به دانشگاه تهران رفت و در رشته ادبیات فارسی به تحصیل پرداخت.دوره های لیسانس.فوق لیسانس و دکتری خود را در همین رشته ادبیات فارسی پیگیری نمود تا اینکه در سال 1346 هق دکترای ادبیات فارسی خود را از دانشگاه تهران گرفت سپس به دانشگاه فردوسی مشهد امده و سالیان بسیار به تدریس پرداخت.درسال 1361 ه ش بازنشست شد.ایشان کتابهای زیادی را از عربی به فارسی در موضوعات مختلف تاریخ اسلام و عربی و...ِِترجمه نمود.از جمله روضه الواعظین ابن فتال نیشابوری.مقتل علی بن ابیطالب علیه السلام.کتاب جمل تالیف شیخ مفید .ترجمه بخشهایی از کتاب نهج البلاغه ابن ابی الحدید.ترجمه کتاب مغازی واقدی و...ترجمه کتاب مغازی واقدی ایشان درسال 1385 ه ش به عنوان کتاب سال برگزیده شد.
جناب اقای حاج حسین مهدوی دامغانی .
کوچکترین فرزند ایت الله مهدوی دامغانی می باشند که در قید حیات بوده و توفیق ملاقات و گفتگوی با ایشان را داشته ام.ایشان شخصی مومن . مودب .خلیق و متواضعی هستند.
