جهان شاهنامه زنده و پویاست/ شاهنامه را با نگاه فردوسی بخوانیم!

به گزارش سرویس فرهنگ خبرگزاری رضوی، نشست آیین بزرگداشت حکیم فردوسی توسی با همکاری موسسه آموزشی عالی جهاد دانشگاهی مشهد و انجمن توسعه گردشگری چهارباغ خراسان دوشنبه 24 اردیبهشت ماه برگزار شد.
امیر الهامی، استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد به جایگاه و اهمیت شاهنامه فردوسی اشاره کرد و گفت: اگر از ما بپرسند هنر چیست؟ در پاسخ باید گفت هنر جریانی است که حال ما را خوب می کند؛ چرا که با شنیدن یک بیت شعر خوب، اگر اهل کلام باشید لذت می برید و حالتان خوب می شود.
استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد گفت: همچنین قطعه موسیقی خاصی که می شنوید حالتان خوب می شود. یک فیلم خوب گاهی اشک ما را در می آورد چون حال ما را دگرگون می کند.
وی با اشاره به اینکه شاهنامه فردوسی در ساحت موسیقی و کلامی خودش دقیقا شعر است، افزود: شاهنامه جدای از تمام رویکردهای ملی، فرهنگی و اثبات هویت تاریخی و گنجینه بودن واژگان خود، یک اتفاق در خود ابیات دارد که حال ما را خوب می کند و قرار است انرژی خاصی به ما بدهد.
جهان شاهنامه زنده و پویاست
الهامی افزود: جهان شاهنامه جهانی زنده است که در آن همه چیز می بینید چرا که در جهان شاهنامه مادر است با تمام دغدغه های مادرانه خود؛ فرانک وجود دارد با تمام دغدغه های مادرانه خودش.
استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد ابراز کرد: در جهان شاهنامه ایرانی ها هستند با تمام دغدغه های فرهنگی خودشان.
وی با خاطرنشان کردن اینکه شاهنامه حفظ هویت ملی ماست، گفت: شاهنامه جهانی است که در آن ریزترین نکات رعایت شده است. در شاهنامه میدان مکافات عمل دارید. آنجا که می گوید:
"به چشم خویش دیدم در گذرگاه                         که زد بر جان موری مرغکی راه
هنوز از صید منقارش نپرداخت                             که مرغی دیگر آمد کار او ساخت
چو بد کردی مباش ایمن ز آفات                           که واجب شد طبیعت را مکافات"
استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد گفت: اگر از سر اجبار مقابل فرزند ایستادی و به ناجوانمردی فرزند را کشتی، حتما ناجوانمردانه کشته می شوی. رستم هم که باشی و بخواهی برای حفظ مملکت ناجوانمردانه بکشی مانند رستم در چاه خواهی افتاد چرا که رستم ناجوانمردانه کشته شد و البته ناجوانمردانه هم کشت.
الهامی افزود: این جهان شاهنامه است، به همین علت هم پویاست و زمانیکه می خوانیم احساس دوگانگی نمی کنیم.
 

 

استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد ابراز کرد: دو کتاب مرزبان نامه و کلیله و دمنه تقریبا مانند هم هستند. داستان زیبای حیوانات است، اما می دانید چرا کلیله و دمنه معروف تر از مرزبان نامه است؟ یکی از دلایل این است که شما در مرزبان نامه داستان هایی دارد که منطق زندگی ما را برنمی تابد. اما داستان شاهنامه منطقی زندگی و منطق روابط عادی ما را بر می تابد، از این روست که جهان واقعی و زنده است.
استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد ابراز کرد: ما در زندگی روزانه با همین جریان ها مواجه و با همین ساخت ها دست به گریبان هستیم.
استاد ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد ابراز کرد: مردم از نصیحت خسته شدند. فرزندان ما از نصیحت بیزار هستند، چون در ما عمل ندیدند. 
وی با تاکید بر اینکه فردوسی و ناصر خسرو دو شاعر خردمدار هستند، افزود: ما نیاز به خرد و تامل در زندگی خودمان داریم. از شاهنامه آنچه که دوست داریم برداشت نکنیم؛ بلکه شاهنامه را با نگاه فردوسی بخوانیم.
در بخش دیگر مراسم رضا سلیمان نوری، رییس هیئت مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ به سخنرانی پرداخت. وی با طرح این پرسش که آیا فردوسی تنها شاهنامه را سروده است یا اشعار دیگری هم دارد؟ گفت: نام خداوند گار سخن، حکیم فردوسی توسی و اثر گران سنگ او شاهنامه آنچنان در هم گره خورده است که به رغم سروده شدن مجموعه های حماسی گوناگون، هیچ کدام نتوانسته است خللی در جایگاه این اثر و نیز مقام شاعر بلند پایه آن وارد کند و بر این اساس پیش بینی خود حکیم که سروده است " پی افکندم از نظم کاخی بلند   که از باد و بابران نیابد گزند"  به درستی تبلور پیدا کرده است. اما آیا این حکیم بزرگ تنها شاهنامه را سروده است یا اشعار دیگری هم دارد؟
رییس هیئت مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ افزود: اشعار منصوب به فردوسی به طور کلی در دو گروه قابل بررسی است. اول منظومه مشهور یوسف و زلیخا و دیگر سایر اشعار منتسب به فردوسی که بسیار هم نیستند و از لحاظ حجم و تعداد ابیات بسیار کمتر از ابیات منظومه یوسف و زلیخا می باشند.

محقق و تاریخ شناس مشهدی با طرح این پرسش که آیا یوسف و زلیخا اثر فردوسی هست یا خیر، ابراز کرد: فردوسی از شعرای قرن پنجم هجری محسوب می شود و این همان قرنی است که از آن تاریخ به بعد تذکره نویسی و شرح حال نویسی در بین ایرانیان رواج پیدا کرد.
وی افزود: بر این اساس باید همانگونه که در تمام تذکره های معروف و مشهور از شاهنامه نام برده شده و داستان های گوناگون برای دلایل و نحوه نظم آن نوشته شده است، اشاره ای کوچک هم به وجود این یوسف و زلیخا می شد اما در هیچ یک از تذکره ها و شرح حال های نوشته شده درباره شعرا تا قرن نهم هجری خبری از این منظومه نیست.
سلیمان نوری ابراز کرد: طی این دوران کتب بسیار مشهوری همچون چهار مقاله نظامی عروضی، زبده التواریخ حافظ ابرو، تذکره الشعرای دولتشاه سمرقندی نوشته شده و در تمامی آنها بخشی به فردوسی اختصاص پیدا کرده اما در هیچ یک نامی از یوسف و زلیخای مورد نظر برده نشده است.
این کارشناس فرهنگی گفت: نکته ای دیگر که صحت انتساب یوسف و زلیخای منظوم به فردوسی را با تردید مواجه می کند اختلاف بسیار زیاد و آشکار نسخ گوناگون آن است. این اختلافات در حدی است که می توان هر کدام از آنان را یوسف و زلیخایی جداگانه با شاعری متفاوت قلمداد کرد و صد البته که اختلاف بالای تعداد ابیات در نسخ مختلف نیز تکمیل کننده این برداشت است.
سلیمان نوری افزود: دیگر مساله ای که انتساب منظومه یوسف و زلیخا به فردوسی را زیر سوال می برد، همانا نظم بسیار سخیف و ضعیف آن است، آنگونه که با تمام تلاشی که در طول زمان به منظور نزدیک کردن این نظم به اثر گرانسنگ فردوسی یعنی شاهنامه از سوی مدعیان انتساب آن شده باز هم در اغلب ابیات آن اشتباهات فاحش کلامی، تاریخی و وزنی وجود دارد که یا باید این منظومه را از حکیم توس ندانست و یا در نظم شاهنامه توسط فردوسی و بالطبع آن در جایگاه وی در ادب فارسی تجدید نظر کرد.
وی اظهار کرد: اگر بخواهیم بگوییم فردوسی غیر از شاهنامه شعری داشته است یا خیر، به گواه اسناد موجود می توان گفت تقریبا صد در صد اشعار دیگری که به وی منتسب است از وی نیست.  برای انتساب ها دلایل مختلفی چون پارسی ستیزی، شیعه ستیزی، ایران دوستی است.
رییس هیئت مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ افزود: در داستان یوسف و زلیخا پارسی ستیزی به شدت آشکار است. گروه دیگری که اشعاری را به فردوسی نسبت دادند قصد مبارزه با تشیع را داشتند.
گفتنی است نقالی خوانی، اجرای موسیقی و اجرای موسیقی دل شیدا از دیگر برنامه های این مراسم بود.