بیست و سه نفر، ایستاده در یک قدمی اثری ماندگار

تکتم حسین پور/ سرویس هنر خبرگزاری رضوی
« بیست و سه نفر، گروهی از رزمندگان نوجوان ایرانی بودند که در جریان جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۱ به اسارت نیروهای عراقی درآمدند. این گروه کم سن و سال بین ۱۳ تا ۱۷ سال داشتند و اکثراً از تیپ ثارالله کرمان اعزام شده بودند و در اردیبهشت ۱۳۶۱ در مرحله مقدماتی عملیات بیت المقدس در مناطق مختلف جبهه اسیر شدند.
صدام حسین پس از آگاهی از این موضوع سعی کرد از ماجرا به نفع خود بهره‌برداری تبلیغاتی کند و دستور داد آن‌ها را از بقیه اسرا جدا کنند و به کاخ او ببرند.
در دیداری که این نوجوانان با صدام داشتند او سعی کرد با آن‌ها احساس همدردی کند و بعد از گرفتن عکس یادگاری قول داد که بزودی با موافقت کمیته بین المللی صلیب سرخ همه شان را به ایران برگرداند.
مطبوعات عراق پس از این ماجرا با انتشار فیلم‌ها و عکس‌هایی از این نوجوانان در تیتر روزنامه‌های عراق جمله ای از صدام را نقل کردند: «کل اطفال العالم اطفالنا» همه بچه‌های دنیا بچه‌های ما هستند.
این ۲۳ نفر پس از مطلع شدن از نیت واقعی صدام و ماموران حکومتی اش تصمیم گرفتند در مقابل خواسته های آنها بایستند و برای اینکه به جمع دیگر اسرا برگردند اعتصاب غذا کردند و در نهایت پس از اتفاقات زیادی به خواسته خود رسیده و به اردوگاه اسرا منتقل شدند و تا روز ۲۶ مرداد ۱۳۶۹ در اسارت ماندند.»


هر کس این ماجرای واقعی را در ویکی پدیا بخواند به پتانسیل نهفته در آن برای اینکه به یک فیلم خوب در ژانر دفاع مقدس تبدیل شود پی می برد. تضادی که میان حضور تعدادی نوجوان معصوم و دوست داشتنی با فضای خشن استخبارات عراق و شرایط سخت و دشوار جنگ وجود دارد، موقعیتی کاملا دراماتیک ایجاد می کند که با یک پرداخت خوب می تواند دستمایه فیلمی جنگی تمام عیار- حتی با رگه هایی از طنز و فانتزی- شود. این اتفاق در ۲۳ نفر ساخته مهدی جعفری تا حدی شکل گرفته. تعدادی نوجوان کم سن و سال که در دهها فیلم جنگی آنها را در حد تیپ تکراری و سطحی " بسیجی بی ترمزی" که می خواهد به خط مقدم برود دیده ایم، حالا کنار هم جمع شده اند تا تصویر کلیشه ای شان را بشکنند و در کشاکش نبردی تبلیغاتی از طرف حزب بعث، حماسه ای را رقم بزنند و از آزمونی بزرگ سربلند بیرون بیایند. اما آنچه موجب شده ۲۳ نفر در یک قدمی شاهکاری در ژانر دفاع  مقدس متوقف شود غفلت فیلمنامه نویس از اهمیت عنصر درام و قصه گویی است. آنچه یک فیلم مستند را از یک اثر داستانی متمایز می کند، پرورش درام و تزریق عناصر دراماتیک و خرده روایتهای پر کشش به پیرنگ اصلی روایت است.



اگرچه در ۲۳ نفر مخاطب با شخصیتهای دوست داشتنی داستان همراه می شود و ماجراهایی که برایشان اتفاق می افتد را دنبال می کند اما فیلم جز بازگویی و به تصویر کشیدن نعل به نعل واقعیت حرف دیگری ندارد. به ویژه برای تماشاگری که از ماجرای واقعی باخبر است و هنگام تماشای فیلم حس می کند همه آنچه را درباره این اتفاق مطالعه کرده حالا مو به مو روی پرده مشاهده می کند و چیزی به دانسته هایش اضافه نمی شود. فیلمساز حتی به این روایت مستند گونه نیز اکتفا نکرده و با نریشنی که از زبان یکی از نوجوانها در بخشهایی از فیلم روی تصاویر می شنویم، به تکرار مکررات و توضیح واضحات پرداخته و در اغلب لحظات، نریشن روی تصویر همان چیزی را بازگو می کند که در تصویر مشاهده می کنیم و نکته تازه ای به روایت اضافه نمی کند.
  پس از تماشای ۲۳ نفر این افسوس باقی می ماند که ای کاش فیلمساز به جای تلاش برای وفادار ماندن به ماجرای واقعی، خلاقیت بیشتری به خرج می داد. مثلا به دغدغه ها و دیدگاهها، زندگی شخصی و بخشی از آنچه در سالهای پس از اسارت برای این ۲۳ نفر رخ داده می پرداخت یا حداقل با استفاده از بازیهای فرمی و روایی همچون شکستن زمان و تدوین غیر خطی و... میان این واقعه تاریخی و وضعیت حال آدمهای داستان ارتباط معناداری ایجاد می کرد که اثرش را از یک گزارش مستند گونه صرف نجات دهد و از پتانسیل موجود در این واقعه برای ایجاد کشش و تعلیق و دراماتیزه کردن داستان بهره بگیرد.
   ۲۳ نفر اثر قابل قبولی در ژانر دفاع مقدس است که با وجود نقطه ضعفهایی که کم و بیش در همه آثار تولید شده در موسسه اوج‌ به چشم می خورد( از همه مهمتر شعار زدگی و فقدان عنصر درام) به هر شکل موفق شده گلیم خودش را از آب بکشد و به مدد بازی بسیار خوب بازیگران نوجوانش( به ویژه استفاده صحیح از لهجه های مختلف) که برگ برنده فیلم هستند و شیرینی و جذابیت خاصی به قصه بخشیده اند، به اثری سرگرم کننده برای خانواده ها بدل شود و شاید با تدوین مجدد، یک سریال جذاب و در عین حال قابل تامل برای رده سنی کودک و نوجوان باشد.