چرا مشهد فاقد هویت فرهنگی است؟

" آزادی "، نیاز اساسی بشر امروز است. اگر جوامع سنتی، بدون "آزادی" می توانستند از حد قابل قبولی از رفاه اجتماعی برخوردار باشند و نیازهای طبیعی خود درعرصه های مختلف را علیرغم اعمال محدودیت های فردی و اجتماعی بر آنها توسط حاکمان سلطه گر، از طرق دیگر تاُمین نمایند، اکنون، درعصر گریز بشر از باید و نبایدهای عرفی، عقیدتی وحتی اخلاقی، دیگر نمی توان از ضرورت سلب آزادی، تحت هر عنوان و به هر بهانه ای سخن به میان آورد.

وجود قرائت های سنتی جزمی نگر از روش اعمال حاکمیت بر مردم، هنوز ادامه ی حیات آن دسته از نظامهای سیاسی اقتدارگرا را تضمین کرده است. و این در حالی است که دنیا در حال تقسیم شدن به دو گروه جوامع آزاد و جوامع با نظام های محدود کننده ی آزادی هاست.

اگر ساخت سیاسی حکومت، پر از بایدها و نبایدهایی باشد که سبک زندگی شهروندان را متاُثر از خود می کنند، این محدودیت ها، چه از ماهیت دینی و ایدئولوژیک برخوردار باشد و چه از قراردادهای اجتماعی و قوانین عقل بشری نشآُت گرفته باشد، بر جنبه های های مختلف ساخت اجتماعی تاُثیر متفاوت خواهد داشت‌.

تحدید آزادی، بر "اقتصاد"، داد و ستد و بازار جامعه، نوعی تاُثیر می گذارد و بر حوزه ی "امنیت اجتماعی" تاُثیری دیگر. تاُثیراتی که بخشی از آن برای شهروندان خیر و برکت به همراه خواهد داشت و بخشی دیگر، جز شرّ و نکبت نخواهد بود.  محدودیت، اقتصادی سالم تر، شفاف تر و امن تر و درعین حال متصلب و شکننده با ریسک پذیری پائین تحویل جامعه خواهد داد. کوچک و کوچک تر کردن دایره ی حقوق و آزادی های شهروندی، نظام تعلیم و تربیت را چنان شُسته  رُفته می کند که همسان سازی نسل ها، ذبح خلاقیت و استعداد کشی را در پی داشته و رشد نبوغ و پویایی را به حداقل ممکن تنزل می دهد.

و اما فرهنگ ؛

"آزادی" برای فرهنگ، به مثابه ی هواست برای انسان و آب است برای ماهی. جامعه ای که آزادی اندیشه، آزادی بیان، آزادی پرسش و آزادی عمل از شهروندانش سلب شده باشد، به جراُت می توان گفت فاقد "هویت فرهنگی" است. "فرهنگ" فقط در یک جامعه ی آزاد می تواند به حیات خود ادامه دهد و رشد و نمو کند. از خانواده بعنوان یک جامعه ی کوچک گرفته تا شهر به عنوان یک جامعه ی محدود با هویت تاریخی مشخص و تا کشور به عنوان یک ملت، همه، جلوه هایی از یک جامعه ی انسانی هستند که تحت تاُثیر کنشگران سیاسی وحاکمان خود، از جنبه های مختلف هویتی برخوردارند.

"مشهد" به عنوان دومین کلانشهر بزرگ ایران، که در دوره ی اخیر و بویژه سالهای گذشته، عنوان و لقب پایتخت معنوی ایران و نیز پایتخت فرهنگی جهان اسلام را به خود اختصاص داده است، دارای هویت اقتصادیِ بازار محور است و هویت اجتماعی مهاجر پذیر با تنوع قومیتی تزایدی دارد، اما این کلانشهر باستانی، با گذشته ی تاریخی پر بار و علیرغم عناوین و مناسب بزرگش، در حالی که هویت تاریخی روشنی دارد، فاقد هویت فرهنگی است. چرا ؟

"مشهد" هویت فرهنگی ندارد، نه به این دلیل که در چهار راه برخورد اقوام، طوایف و فرهنگ های مختلف واقع شده، بلکه به این خاطر که قریب چهار دهه، صحنه ی منازعه ی بی امان و نفس گیر صاحبان و طالبان قدرت بوده و درهیچ مقطعی طی این سالها، طعم شیرین، جان بخش و روح نواز آزاد اندیشی را نچشیده است تا فرصت یابد ذائقه و اندیشه ی هژمون خود را تبدیل به فرهنگ کند. اینک امروز این مهد فرهنگ و ادب و هنر قدیم، به کارزار نخبه کشی و اندیشه گریزی بدل شده  است.
السلام علیک یا امام غریب(ع).