معنویت مدرن در زیارت!
برخی روشنفکر مآبان و نیز پیروان عرفانهای معنویتگرا و یا بسیاری از افراد که در ظاهر دینگرا نیستند و به پاکی درون اعتقاد دارند، اعمال دینی همچون زیارت را تنها برای «بهداشت روانی» انجام میهند؛ به بیان دیگر برای این عده تخلیه درون و آرامش روحی و نشاط درونی مهم است. برای این افراد وجود امام مهم نیست و اینکه چه مقامی دارد و باید از او چه خواست، آنچه برای آنها مهم است به آرامش رسیدن و امیدواری است. این عده برای نشاط درونی خویش حتی گریه میکنند و توجه به امری متعالی را برای بهداشت روانی خویش و اخلاقیات خود سودمند میدانند.
ایشان در زیارت ظاهری خود بدین امر توجه و شاید اعتقادی ندارند که امام مفترض الطاعه است و اینکه باید در زیارت خود به این امر باور داشتهباشند که تمام جنبههای زندگی خود را بر اساس تسلیم شدن به ولی خدا تنظیم کنند. این گروه هیچ خوفی در معنویت خود نمیبینند و تنها برای احساس خوب داشتن، پاکی درون، سلامتی روان و دوری از رنج زندگی و خالی شدن به حرم امام رو میآورند.
ایشان معنویت را برخاسته از آموزههای امام معصوم و ولی خدا نمیبینند و به دنبال معنویتی هستند که با پندارهای مدرنیته سازگاری داشتهباشد. اعتقاد به ولی خدا و تسلیم محض شدن به او و متعبّد به فرامین او در نگاه یک انسان مدرن جایی ندارد؛ اما همو میتواند در حرم به بهداشت روانی خود بیاندیشد و برای پاک شدن احساسات خود اعمال معنوی انجام دهد. برای او کلیسا، کنیسه یا معبد بودا در حقیقت تفاوتی با حرم نمیکند!
اگر در زیارت، حقّ امام را بشناسیم و او را سرپرستی بدانیم که اطاعتش واجب است و نه برای آرامش ظاهری که برای رشد به او نیاز داریم، سعادت اخروی را بهدست خواهیم آورد. امام جواد(ع) دراینباره میفرماید: «هر کس قبر پدرم را در توس (مشهد) زیارت کند در حالی که حقّ وی را میشناسد، بهشت را برای او از جانب خدا ضمانت میکنم.» (عیون اخبار الرضا، ج2، ص256)
شاید این آسیب امروزه کمتر در افرادی که به حرم میروند وجود داشته باشد؛ اما با تبلیغ سنگین روش پاکدینی و ترویج معنویت براساس بهداشت روانی و نفی آگاهانه معنویت تدینگرا، این آسیب در آینده بیشتر خود را نشان میدهد و زیارت را از معنای خود تهی میسازد.
ترویج اندیشههای برخی روشنفکران در پروژه فکری به نام «معنویت و عقلانیت» که به دنبال بهداشت روانی و کاهش رنج آدمی است و استقبال از آن در دانشجویان، میتواند خطری جدی برای درک افراد از زیارت و حقیقت آن باشد.
برای جلوگیری از این آسیب باید حقیقت دین و دینداری و جایگاه امام به درستی برای جامعه به ویژه جوانان به صورت کارآمد شناسانده شود و پیوسته آثار اندیشههای تخریبگر رقیب و پندارهای باطل که زیارت امام و ولی خدا و سرپرست بشر را به بودن در معبد بودا فرو میکاهد، گوشزد کرد و آموزههای آنان را با برهانی قاطع پاسخ گفت.
بدین نکته باید توجه کرد که نباید همه زائران را در یک سطح دید و برای همه بگونه یکسان برنامه تهیه کرد. مسئولان امر باید مخاطب را با توجه به سن و میزان آگاهی تفکیک کنند و برنامههایی متناسب با هر رده برگزار کنند. به نظر میرسد برنامههای فرهنگی فعلی حرم رضوی تنها برای عموم با سطح متوسط علمی مناسب باشد.
زیارت اهل کرامات!
برخی بزرگان اهل کرامت و خودساخته در حرم رضوی مدفون هستند که زائران نیز بر آرامگاههای آنان رفته و فاتحه برایشان نثار میکنند؛ اما آنچه به عنوان آسیب میتوان مطرح کرد توجه بیش از اندازه برخی زائران به قبور اهل کرامت است. برخی چنان بر سر قبر ایشان توقف میکنند و عرض حال میبرند که گویی اساساً مضجع شریف امام رضا (ع) وجود ندارد! تمام نذر و نیاز خود را به آن قبر اهل کرامت میبرند و از او طلب یاری میکنند و بر سر مزار آن قبر تضرع و زاری میکنند. این عده نمیدانند که انسانهای خود ساخته که در دنیا به کرامتی رسیدهاند به فضل و لطف و توجه همین امام رئوف بوده است و این کرامت تنها در اثر تسلیم محض بودن ولی خدا حاصل میشود.
باید دانست که زیارت قبور اهل کرامت میتواند دروازه و اذن دخول زیارت امام باشد و از آنان خواست که برای ما دعا کنند؛ اما آنچه گاهی شاهد آن هستیم برخی رو به گنبد حرم امام رضا(ع) مینشینند و تمام خواستههای خویش را بر اهل دل عرضه میکنند و از او تمنای قرب دارند، وانگهی که تمام قرب در توجه به ولی خداست. البته برخی قبور در حرم به انسانهایی تعلق دارد که به راستی در زندگی خویش اهل خودسازی و کرامات بودهاند؛ اما برخی در حرم که مورد توجه ناآگاهان هستند هیچ بهرهای از حقیقت نداشته و تنها توانسته بودند با جنّیان ارتباط داشتهباشند.
باید زائران را آگاهی داد که همه چیز را از امام بخواهند و علما همواره گفتهاند که نمک سفره را هم از امام بخواهید که به اذن خدا همه چیز به دست اوست.
علمای ربانی میتوانند دعا کنند تا با توجه بیشتری به زیارت امام رفت و همچنین با رفتن به مزار ایشان در حرم به یاد مقام والای ایشان افتاد و از خدا خواست که ما را نیز از علمای ربانی قرار دهد. علاوه بر آنکه اگر زیارت امام امکان نداشت، زیارت دوستان صالح امام جبرانکننده زیارت امام خواهد بود. امام کاظم(ع) دراینباره میفرماید: «کسی که نمیتواند ما را زیارت کند، پس دوستان صالح و شایسته ما را زیارت کند که ثواب زیارت ما برایش نوشته میشود». (کامل الزیارات، ص319)
اما باید دانست رشد و سعادت و بازکردن گرههای زندگی و روح را تنها باید از ولی خدا خواست و با وجود توانایی بر زیارت امام، ولی خدا را قربانی چند کرامت نکنیم. باید همیشه به یاد داشتهباشیم عالم ربانی هرچه دارد از برکت وجود ولی خداست.
برخی روشنفکر مآبان و نیز پیروان عرفانهای معنویتگرا و یا بسیاری از افراد که در ظاهر دینگرا نیستند و به پاکی درون اعتقاد دارند، اعمال دینی همچون زیارت را تنها برای «بهداشت روانی» انجام میهند؛ به بیان دیگر برای این عده تخلیه درون و آرامش روحی و نشاط درونی مهم است. برای این افراد وجود امام مهم نیست و اینکه چه مقامی دارد و باید از او چه خواست، آنچه برای آنها مهم است به آرامش رسیدن و امیدواری است. این عده برای نشاط درونی خویش حتی گریه میکنند و توجه به امری متعالی را برای بهداشت روانی خویش و اخلاقیات خود سودمند میدانند.
ایشان در زیارت ظاهری خود بدین امر توجه و شاید اعتقادی ندارند که امام مفترض الطاعه است و اینکه باید در زیارت خود به این امر باور داشتهباشند که تمام جنبههای زندگی خود را بر اساس تسلیم شدن به ولی خدا تنظیم کنند. این گروه هیچ خوفی در معنویت خود نمیبینند و تنها برای احساس خوب داشتن، پاکی درون، سلامتی روان و دوری از رنج زندگی و خالی شدن به حرم امام رو میآورند.
ایشان معنویت را برخاسته از آموزههای امام معصوم و ولی خدا نمیبینند و به دنبال معنویتی هستند که با پندارهای مدرنیته سازگاری داشتهباشد. اعتقاد به ولی خدا و تسلیم محض شدن به او و متعبّد به فرامین او در نگاه یک انسان مدرن جایی ندارد؛ اما همو میتواند در حرم به بهداشت روانی خود بیاندیشد و برای پاک شدن احساسات خود اعمال معنوی انجام دهد. برای او کلیسا، کنیسه یا معبد بودا در حقیقت تفاوتی با حرم نمیکند!
اگر در زیارت، حقّ امام را بشناسیم و او را سرپرستی بدانیم که اطاعتش واجب است و نه برای آرامش ظاهری که برای رشد به او نیاز داریم، سعادت اخروی را بهدست خواهیم آورد. امام جواد(ع) دراینباره میفرماید: «هر کس قبر پدرم را در توس (مشهد) زیارت کند در حالی که حقّ وی را میشناسد، بهشت را برای او از جانب خدا ضمانت میکنم.» (عیون اخبار الرضا، ج2، ص256)
شاید این آسیب امروزه کمتر در افرادی که به حرم میروند وجود داشته باشد؛ اما با تبلیغ سنگین روش پاکدینی و ترویج معنویت براساس بهداشت روانی و نفی آگاهانه معنویت تدینگرا، این آسیب در آینده بیشتر خود را نشان میدهد و زیارت را از معنای خود تهی میسازد.
ترویج اندیشههای برخی روشنفکران در پروژه فکری به نام «معنویت و عقلانیت» که به دنبال بهداشت روانی و کاهش رنج آدمی است و استقبال از آن در دانشجویان، میتواند خطری جدی برای درک افراد از زیارت و حقیقت آن باشد.
برای جلوگیری از این آسیب باید حقیقت دین و دینداری و جایگاه امام به درستی برای جامعه به ویژه جوانان به صورت کارآمد شناسانده شود و پیوسته آثار اندیشههای تخریبگر رقیب و پندارهای باطل که زیارت امام و ولی خدا و سرپرست بشر را به بودن در معبد بودا فرو میکاهد، گوشزد کرد و آموزههای آنان را با برهانی قاطع پاسخ گفت.
بدین نکته باید توجه کرد که نباید همه زائران را در یک سطح دید و برای همه بگونه یکسان برنامه تهیه کرد. مسئولان امر باید مخاطب را با توجه به سن و میزان آگاهی تفکیک کنند و برنامههایی متناسب با هر رده برگزار کنند. به نظر میرسد برنامههای فرهنگی فعلی حرم رضوی تنها برای عموم با سطح متوسط علمی مناسب باشد.
زیارت اهل کرامات!
برخی بزرگان اهل کرامت و خودساخته در حرم رضوی مدفون هستند که زائران نیز بر آرامگاههای آنان رفته و فاتحه برایشان نثار میکنند؛ اما آنچه به عنوان آسیب میتوان مطرح کرد توجه بیش از اندازه برخی زائران به قبور اهل کرامت است. برخی چنان بر سر قبر ایشان توقف میکنند و عرض حال میبرند که گویی اساساً مضجع شریف امام رضا (ع) وجود ندارد! تمام نذر و نیاز خود را به آن قبر اهل کرامت میبرند و از او طلب یاری میکنند و بر سر مزار آن قبر تضرع و زاری میکنند. این عده نمیدانند که انسانهای خود ساخته که در دنیا به کرامتی رسیدهاند به فضل و لطف و توجه همین امام رئوف بوده است و این کرامت تنها در اثر تسلیم محض بودن ولی خدا حاصل میشود.
باید دانست که زیارت قبور اهل کرامت میتواند دروازه و اذن دخول زیارت امام باشد و از آنان خواست که برای ما دعا کنند؛ اما آنچه گاهی شاهد آن هستیم برخی رو به گنبد حرم امام رضا(ع) مینشینند و تمام خواستههای خویش را بر اهل دل عرضه میکنند و از او تمنای قرب دارند، وانگهی که تمام قرب در توجه به ولی خداست. البته برخی قبور در حرم به انسانهایی تعلق دارد که به راستی در زندگی خویش اهل خودسازی و کرامات بودهاند؛ اما برخی در حرم که مورد توجه ناآگاهان هستند هیچ بهرهای از حقیقت نداشته و تنها توانسته بودند با جنّیان ارتباط داشتهباشند.
باید زائران را آگاهی داد که همه چیز را از امام بخواهند و علما همواره گفتهاند که نمک سفره را هم از امام بخواهید که به اذن خدا همه چیز به دست اوست.
علمای ربانی میتوانند دعا کنند تا با توجه بیشتری به زیارت امام رفت و همچنین با رفتن به مزار ایشان در حرم به یاد مقام والای ایشان افتاد و از خدا خواست که ما را نیز از علمای ربانی قرار دهد. علاوه بر آنکه اگر زیارت امام امکان نداشت، زیارت دوستان صالح امام جبرانکننده زیارت امام خواهد بود. امام کاظم(ع) دراینباره میفرماید: «کسی که نمیتواند ما را زیارت کند، پس دوستان صالح و شایسته ما را زیارت کند که ثواب زیارت ما برایش نوشته میشود». (کامل الزیارات، ص319)
اما باید دانست رشد و سعادت و بازکردن گرههای زندگی و روح را تنها باید از ولی خدا خواست و با وجود توانایی بر زیارت امام، ولی خدا را قربانی چند کرامت نکنیم. باید همیشه به یاد داشتهباشیم عالم ربانی هرچه دارد از برکت وجود ولی خداست.