همزمان با روز دانشجو و در آستانه هفته پژوهش؛
نقش دانشجویان در تحقق دانشگاه نسل سوم در گفتگو با دکتر حمید هاشمی
فرهنگ و جامعه/ به گزارش خبرگزاری رضوی، نسل سوم دانشگاه ها دیگر این نهاد را صرفا بستری برای تحصیل و اشاعه علم نمی داند بلکه آن را نهادی می داند که می بایست به حل مسائل جامعه کمک کرده و ارزش افزوده بیافریند. در همین راستا همزمان با روز دانشجو و در آستانه هفته پژوهش، خبرگزاری رضوی گفتگویی را با دکتر حمید هاشمی استاد دانشگاه و معاون پژوهش و فناوری سازمان جهاددانشگاهی تهران انجام داده است که در ادامه می خوانید:
هاشمی ابتدا به مرور نسل های مختلف دانشگاهی پرداخت و گفت: دانشگاههای نسل اول با هدف دستیابی سریعتر و آسانتر و کم هزینهتر یادگیری و تربیت نیروهای انسانی مجرب به آموزش دانشجویان پرداختند. دانشآموختگان این دانشگاهها اکثرا به تدریس در دانشگاهها یا مراکز علمی و آموزشی، آگاهیبخشی به جامعه و تربیت نیروی انسانی مورد نیاز صنایع و ادارات و نیز تصدی پستهای مدیریتی کشور میشوند.
وی افزود: در نسل دوم دانشگاهها که دانشگاههای پژوهش محور مشهور هستند، دانشجویان علاوه بر اهداف دانشگاههای نسل اول با هدف توسعه مرزهای دانش و انجام پژوهشهای بنیادی و کاربردی به عنوان پژوهشگران حرفهای آموزش مییابند. این دانشگاهها علاوه بر دانشآموختگانی با ویژگیهای دانشگاههای نسل اول با قابلیت فعالیت در حوزههای پژوهشی، دارای خروجیهایی همچون مقاله، کتاب، اختراع و مستنداتی است در مقایسه با کشورهای پیشرفته قابل توجه است.
دکتر حمید هاشمی در رابطه با نسل جدید دانشگاه ها توضیح داد: دانشگاه کارآفرین که نسل سوم دانشگاهها است، تنها به آموزش و پژوهش محدود نیست و اهدافی فراتر از تامین نیروی انسانی مورد نیاز دولت، صنایع و سازمانها و نیازهای تحقیقاتی آنان را در جهت تحقق اهداف اقتصادی دنبال میکند و نه تنها فارغالتحصیلان آن بلکه تمامی اعضای آکادمیک و اداری به نوآوری و خلق ارزش (و نه فقط ثروت) برای جامعه میپردازند. در این صورت آموزش و پژوهش و کارآفرینی از مهمترین اهداف دانشگاه نسل سوم قرار خواهد شد و خروجی دانشگاهها علاوه بر نیروی انسانی، مقالات و اختراعات، شامل کالاها و خدمات دانشبنیان، شرکتها و موسساتی خواهد شد که به رفاه و پیشرفت جامعه همپای اقدامات دولت کمک میکنند.
به همین دلیل دانشگاههای نسل سوم دیگر شامل کلاس درس، آزمایشگاه، کتابخانه و اتاقهای مباحثه علمی و پژوهشی محدود در دیوارهای دانشگاه نیست و سازمانها، صنایع، شرکتها، کسب و کارها و بازار را شامل میشود و یا به عبارتی همه جامعه به عنوان محیط یادگیری و پژوهش و کارآفرینی برای دانشگاههای نسل سوم و دانشجویان آنها تلقی میشود.
این استاد دانشگاه در ادامه به نقشی که دانشجویانی می بایست برای تحقق این دانشگاه ها ایفا کنند پرداخت و گفت: به نظر میرسد دانشجویان به عنوان اساسیترین سرمایه دانشگاهها و جامعه هدف آنها نقش اساسی در حصول به دانشگاه نسل سوم دارند. آنان با تلاش برای پرورش و بالندگي خود به کسب شایستگیها برای رفع نیازهای حال و آینده جامعه میپردازند. این شایستگیها با هدف افزایش توانمندی و تعهد دانشجویان به کنجکاوی فکری و عشق به بشریت، از طریق یادگیری، پژوهش، نوآوری و خلق ارزش بدست میآید و شامل مهارتهای سخت که به صورت رسمی در دانشگاهها آموزش داده میشوند و مهارتهای نرم (که البته یادگیری آنها دشوارتر از مهارتهای سخت است و کمتر در دانشگاههای نسل یک و دو آموزش داده میشود.) که شامل مهارتهای ارتباطی، توانایی کار گروهی، دقت، توانایی برنامهریزی، وقتشناسی، خلاقیت، توانایی رهبری، تفکر انتقادی و تحلیلی، یادگیری دائمی، حرفهای گرایی و ... میشود.
معاون پژوهش و فناوری سازمان جهاددانشگاهی تهران تشریح کرد: با ترکیب دانش و مهارتهای سخت و نرم برای محیط خود ارزش افزوده ایجاد میکنند و آن را برای حل مسائل جامعه، صنعت و بازار از طریق راهاندازی کسب و کار استفاده مینمایند. این کسب و کارها که مبتنی بر نیاز حال یا آینده جامعه طراحی شدهاند، میتوانند حتی در زمان تحصیل دانشجو به تامین تقاضا اطراف خود یعنی دیگر دانشجویان و دانشگاهیان به صورت کسب و کارهای دانشجویی بپردازند و یا به صورت کسب و کارهای اجتماعی برای رفع یک معضل در جامعه و محیط پیرامونی زندگی تمرکز نمایند.
هاشمی به اهمیت انجمن های علمی و صنفی در دانشگاه ها اشاره کرد و گفت: حضور در انجمنهای علمی و صنفی، انجام مطالعات و فعالیتهای بین رشتهای، ارتباط با جامعه و تعامل با مردم، توجه به مسایل فرهنگی، سیاسی و معیشتی، و انجام اقدامات نوآورانه، ورود به فضای کارآفرینی را تسهیل کرده، توان مطالبه از دانشگاهها را برای انجام ماموريت اجتماعي و تحقق دانشگاه نسل سوم تقویت مینماید و منافع دانشجویان، دانشگاه و جامعه را در قالب راهبردی برد- برد- برد تامین میکند. از طرفی در بلندمدت نیز حاصل کارآفرینی فارغ التحصیلان در جامعه گسترش یافته، علاوه بر توسعه فرهنگ کارآفرینی در اجتماع، به تداوم چرخه نوآوری و کارآفرینی مبتنی بر دانش، صرف تقویت و توسعه دانشگاهها به خصوص دانشگاهی که بستر کارآفرینی را برای رشد آنان فراهم آورده است، خواهد شد.
وی در پایان اینگونه ارزیابی کرد: چنین چرخهای دانشگاهها را از اتصال به نهادهای قدرت برای دریافت منابع مالی رهانیده، تامین آینده جامعهای پیشرفته و اخلاقمدار را تضمین مینماید. دانشجویان و فارغالتحصیلان چنین دانشگاههایی دیگر نخبگانی نیستند که نیازمند کمک و حمایت دولت و جامعه باشند، بلکه خود به عنوان کارآفرینان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به ارتقای رفاه و آرامش جامعه کمک کرده و از طریق این همکاری و رفع نیازهای جامعه منابع و منافع خود را تامین میکنند. این چنین دانشگاه و دانشجویانی منشاء تحول فکری و فرهنگی جامعه ی خود خواهند بود.
هاشمی ابتدا به مرور نسل های مختلف دانشگاهی پرداخت و گفت: دانشگاههای نسل اول با هدف دستیابی سریعتر و آسانتر و کم هزینهتر یادگیری و تربیت نیروهای انسانی مجرب به آموزش دانشجویان پرداختند. دانشآموختگان این دانشگاهها اکثرا به تدریس در دانشگاهها یا مراکز علمی و آموزشی، آگاهیبخشی به جامعه و تربیت نیروی انسانی مورد نیاز صنایع و ادارات و نیز تصدی پستهای مدیریتی کشور میشوند.
وی افزود: در نسل دوم دانشگاهها که دانشگاههای پژوهش محور مشهور هستند، دانشجویان علاوه بر اهداف دانشگاههای نسل اول با هدف توسعه مرزهای دانش و انجام پژوهشهای بنیادی و کاربردی به عنوان پژوهشگران حرفهای آموزش مییابند. این دانشگاهها علاوه بر دانشآموختگانی با ویژگیهای دانشگاههای نسل اول با قابلیت فعالیت در حوزههای پژوهشی، دارای خروجیهایی همچون مقاله، کتاب، اختراع و مستنداتی است در مقایسه با کشورهای پیشرفته قابل توجه است.
دکتر حمید هاشمی در رابطه با نسل جدید دانشگاه ها توضیح داد: دانشگاه کارآفرین که نسل سوم دانشگاهها است، تنها به آموزش و پژوهش محدود نیست و اهدافی فراتر از تامین نیروی انسانی مورد نیاز دولت، صنایع و سازمانها و نیازهای تحقیقاتی آنان را در جهت تحقق اهداف اقتصادی دنبال میکند و نه تنها فارغالتحصیلان آن بلکه تمامی اعضای آکادمیک و اداری به نوآوری و خلق ارزش (و نه فقط ثروت) برای جامعه میپردازند. در این صورت آموزش و پژوهش و کارآفرینی از مهمترین اهداف دانشگاه نسل سوم قرار خواهد شد و خروجی دانشگاهها علاوه بر نیروی انسانی، مقالات و اختراعات، شامل کالاها و خدمات دانشبنیان، شرکتها و موسساتی خواهد شد که به رفاه و پیشرفت جامعه همپای اقدامات دولت کمک میکنند.
به همین دلیل دانشگاههای نسل سوم دیگر شامل کلاس درس، آزمایشگاه، کتابخانه و اتاقهای مباحثه علمی و پژوهشی محدود در دیوارهای دانشگاه نیست و سازمانها، صنایع، شرکتها، کسب و کارها و بازار را شامل میشود و یا به عبارتی همه جامعه به عنوان محیط یادگیری و پژوهش و کارآفرینی برای دانشگاههای نسل سوم و دانشجویان آنها تلقی میشود.
این استاد دانشگاه در ادامه به نقشی که دانشجویانی می بایست برای تحقق این دانشگاه ها ایفا کنند پرداخت و گفت: به نظر میرسد دانشجویان به عنوان اساسیترین سرمایه دانشگاهها و جامعه هدف آنها نقش اساسی در حصول به دانشگاه نسل سوم دارند. آنان با تلاش برای پرورش و بالندگي خود به کسب شایستگیها برای رفع نیازهای حال و آینده جامعه میپردازند. این شایستگیها با هدف افزایش توانمندی و تعهد دانشجویان به کنجکاوی فکری و عشق به بشریت، از طریق یادگیری، پژوهش، نوآوری و خلق ارزش بدست میآید و شامل مهارتهای سخت که به صورت رسمی در دانشگاهها آموزش داده میشوند و مهارتهای نرم (که البته یادگیری آنها دشوارتر از مهارتهای سخت است و کمتر در دانشگاههای نسل یک و دو آموزش داده میشود.) که شامل مهارتهای ارتباطی، توانایی کار گروهی، دقت، توانایی برنامهریزی، وقتشناسی، خلاقیت، توانایی رهبری، تفکر انتقادی و تحلیلی، یادگیری دائمی، حرفهای گرایی و ... میشود.
معاون پژوهش و فناوری سازمان جهاددانشگاهی تهران تشریح کرد: با ترکیب دانش و مهارتهای سخت و نرم برای محیط خود ارزش افزوده ایجاد میکنند و آن را برای حل مسائل جامعه، صنعت و بازار از طریق راهاندازی کسب و کار استفاده مینمایند. این کسب و کارها که مبتنی بر نیاز حال یا آینده جامعه طراحی شدهاند، میتوانند حتی در زمان تحصیل دانشجو به تامین تقاضا اطراف خود یعنی دیگر دانشجویان و دانشگاهیان به صورت کسب و کارهای دانشجویی بپردازند و یا به صورت کسب و کارهای اجتماعی برای رفع یک معضل در جامعه و محیط پیرامونی زندگی تمرکز نمایند.
هاشمی به اهمیت انجمن های علمی و صنفی در دانشگاه ها اشاره کرد و گفت: حضور در انجمنهای علمی و صنفی، انجام مطالعات و فعالیتهای بین رشتهای، ارتباط با جامعه و تعامل با مردم، توجه به مسایل فرهنگی، سیاسی و معیشتی، و انجام اقدامات نوآورانه، ورود به فضای کارآفرینی را تسهیل کرده، توان مطالبه از دانشگاهها را برای انجام ماموريت اجتماعي و تحقق دانشگاه نسل سوم تقویت مینماید و منافع دانشجویان، دانشگاه و جامعه را در قالب راهبردی برد- برد- برد تامین میکند. از طرفی در بلندمدت نیز حاصل کارآفرینی فارغ التحصیلان در جامعه گسترش یافته، علاوه بر توسعه فرهنگ کارآفرینی در اجتماع، به تداوم چرخه نوآوری و کارآفرینی مبتنی بر دانش، صرف تقویت و توسعه دانشگاهها به خصوص دانشگاهی که بستر کارآفرینی را برای رشد آنان فراهم آورده است، خواهد شد.
وی در پایان اینگونه ارزیابی کرد: چنین چرخهای دانشگاهها را از اتصال به نهادهای قدرت برای دریافت منابع مالی رهانیده، تامین آینده جامعهای پیشرفته و اخلاقمدار را تضمین مینماید. دانشجویان و فارغالتحصیلان چنین دانشگاههایی دیگر نخبگانی نیستند که نیازمند کمک و حمایت دولت و جامعه باشند، بلکه خود به عنوان کارآفرینان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به ارتقای رفاه و آرامش جامعه کمک کرده و از طریق این همکاری و رفع نیازهای جامعه منابع و منافع خود را تامین میکنند. این چنین دانشگاه و دانشجویانی منشاء تحول فکری و فرهنگی جامعه ی خود خواهند بود.