استاد حوزه و کارشناس امور فرهنگی در گفتگو با رضوی:
هدف از ثبت تاریخ ولادت و وفات ائمه اطهار (ع) درس گرفتن از سیره زندگی آنها است
به گزارش سرویس فرهنگ و جامعه؛ در تقویم ما ایرانیان روزهای متعددی به نام اهلبیت(علیهالسلام) و فرزندان آنها ثبت شده است از تاریخ ولادت گرفته تا شهادت و ایامی که به صورت غیر رسمی روزهایی را به عنوان ولادت و شهادت این افراد بیان شده است، حضرت فاطمه معصومه(سلامالله علیها) فرزند حضرت موسی بن جعفر(علیهالسلام) نیز در تاریخ تقویم ما روزی برای تولد و وفات ایشان ثبت شده است حال برای صحت ثبت تاریخ دقیق میلاد و وفات حضرت فاطمه معصومه(سلامالله علیها) خبرگزاری رضوی با حجتالاسلام مهدی عدالتیان مدیر مسئول موسسه فرهنگی راه روشن گفتگویی داشته که در ادامه میخوانید:
آیا تاریخ دقیق و مسلمی برای تولد و وفات حضرت معصومه(سلامالله علیها) وجود دارد؟
با توجه به شرایط زمان حضرت موسی بن جعفر(علیهالسلام) که بیشتر عمر مبارک خود را در زندان سپری کردند و شرایط خاصی حکمفرما بوده است تاریخ دقیقی برای تولد و وفات ایشان مشخص نیست، اما آنچه که الآن در تقویمها مخصوصاً در تقویم قدس مطرح میشود معمولاً معتبرتر از دیگر تقویمها است و به صورت صد درصد نمیتوان گفت که این تقویم نیز کاملاً معتبر است. لذا وقتی روزی برای ولادت و یا وفات اهلبیت(علیهالسلام) انتخاب شده همان روز به عنوان معتبرترین مطرح بوده است که میتوان به عنوان ولادت، شهادت و .. قرار دهیم.
البته این مسئله، مسئله بسیار مهمی نیست چرا که هدف ما تجلیل از مناسبتها و شخصیتها و درس گرفتن از زندگی شخصیتها است لذا انسان مناسب است آن روزها را تجلیل کند و درسهای زندگی را از زندگی بزرگان فرا گیرد.
آیا تاریخ ورود حضرت معصومه(سلامالله علیها) به قم مشخص است؟
بله، در کتابهای مختلفی از جمله کتاب تاریخ قم نوشته اشتهاردی، در خصوص روز ورود حضرت فاطمه معصومه(سلامالله علیها) ذکر شده است، ایشان در روز 23 ربیعالاول سال 201 هجری وارد قم شدند و 17 روز بعد، در روز دهم ربیعالثانی همان سال از دنیا رفتند، حضرت در این هفده روز در خانه یکی از بزرگان قم به نام موسی بن خضرج اقامت داشتند.
محکمات زندگی حضرت معصومه(سلامالله علیها) از چه قرار است؟
آنچه که ما از قطعیات زندگی حضرت استفاده میکنیم، فضائل شخصی، تقوای بسیار بالا، علم و آگاهی بالا که از پدر و برادر ایشان دریافت کرده بودند، مسئله موقعیتشناسی و اقدام بهجا که به خاطر روشنگریهایی که انجام داده بودند، آن زمان حضرت معصومه(سلامالله علیها) سفری به طرف خراسان شروع کرد که در همین سفر از دنیا میروند اگر چه بعضی احتمال دادند که ایشان را مسموم کرده باشند.
درسهای مهم بیعت شناسی، اقدام بهجا و ویژگیهای شخصی مانند علم ،عبادت، تقوا، اطاعت، انجام وظیفه و موقعیتشناسی از ویژگیهای مهم حضرت معصومه(سلامالله علیها) است که اینها باعث شده که منزلت بسیار بالایی در نزد خداوند و حجتهای الهی داشته باشند.
بارزترین ویژگی شخصیتی حضرت معصومه(سلامالله علیها) کدامند؟
هر انسانی سه ارتباط مهم ارتباط با خدا، ارتباط با خود و ارتباط با خلق دارد، ایشان با خدا ارتباط بسیار محکمی داشتند، مناجات، عبادت، تلاوت قران، ذکر و انس با خداوند نقل شده است، از حضرت معصومه(سلامالله علیها) روایاتی نقل شده که از پدرشان موسی بن جعفر(علیهالسلام) بیان کردند و در واقع یک سلسله نکتههای علمی و آگاهیبخش از ایشان مطرح شده که در کتابهای حدیثی به عنوان یکی از راویان حدیث مطرح شدند، حضرت معصومه(سلامالله علیها) سخنانی از پدر و برادرانشان به دیگران انتقال دادند و در واقع ایشان واسطهای میان پدر، برادر و عموم مردم برای انتقال معارف بودند و بعضی از روایاتی که واسطه آن حضرت معصومه(سلامالله علیها) هستند در روایات حدیثی موجود است در واقع نشر معارف نیز یکی از امتیازات بارز ایشان است.
در بحث ارتباط با خود، مسئله خودسازی مطرح میشود، انسان با خودسازی اجازه نمیدهد ضعفهای اخلاقی در او ورود پیدا کند، در این جهت نیز از روایات ما استفاده میشود که حضرت معصومه(سلامالله علیها) بسیار در خودسازی، تهذیب نفس و رعایت اخلاق فوقالعاده بودند و یک شاهد این مسئله، لقبی بود که امام رضا(علیهالسلام) به خواهرشان حضرت معصومه(سلامالله علیها) نسبت دادهاند،ایشان لقب معصومه را به خواهر خود دادند. حجتهای الهی به خاطر نسبت و ارتباط خویشاوندی القاب را به دیگران نمیدادند در واقع برای خدا و اولیای خدا ارزشها و امتیازات بسیار مهم بوده است نه نسبت.
آقا موسی بن جعفر(علیهالسلام) پسران و دختران زیادی داشتند اما حضرت معصومه(سلامالله علیها) از یک تبلور خاصی برخوردار بودند لذا امام رضا(علیهالسلام) بر اساس یک سری ویژگیهای حساب شده لقب «معصومه» را به خواهر خود دادند.
معصومه یعنی پاک از هر ناشایستگی پس اینکه حجت خدا چنین لقبی را بدهند از اینجا میتوان فهمید که در خودسازی، اصلاح نفس و تهذیب اخلاق خیلی فوقالعاده بودند حضرت معصومه(سلامالله علیها) در بعد ارتباط با مردم و خدمت به بندگان خدا در ابعاد مختلف این خدمت به بندگان خدا را داشتند. ایشان با سخاوت و اهل انفاق بودند نشر علم و معارف میکردند، امر به معروف و نه از منکر که از مهمترین ارزشها است با حرکت مهمی که انجام دادند روشنگری بزرگی کردند و توطئه مأمون را افشا کردند، حضرت فاطمه معصومه(سلامالله علیها) در مسیری که میآمدند روشنگری میکردند که هدف مأمون برای ولیعهدی برادرم تجلیل از اهلبیت(علیهالسلام) نیست بلکه دشمن اهلبیت(علیهالسلام) است و آن سخنی که امام رضا(علیهالسلام) موقع حرکت از مدینه به خراسان داشتند فرمودند: سر راه من گریه کنید، عدهای گفتند گریه بر سر راه مسافر میمنت ندارد ایشان فرمودند: بله آن مسافری که امید برگشت داشته باشد. این روشنگری و افشاگری که نسبت به مأمون داشتند شبیه رسالتی بود که حضرت زینب(سلامالله علیها) نسبت به اهداف امام حسین(علیهالسلام) داشتند در واقع حضرت معصومه(سلامالله علیها) در ترویج اهداف برادرشان امام رضا(علیهالسلام) نقش مهمی داشتند.
این سه بعد در زندگی حضرت معصومه(سلامالله علیها) جلوه خاصی داشت و به همین جهت منزلتشان به گونهای است که چند امام معصوم از جمله امام صادق(علیهالسلام)، امام رضا(علیهالسلام) و امام جواد(علیهالسلام) مژده بهشت به زائرین حضرت معصومه(سلامالله علیها) دادند و این نشان میدهد که منزلت ایشان چقدر بالاست که سه امام توصیه کردند که مردم به زیارت ایشان بروند که با زیارت ایشان زمینه خودسازی، روشنگری و نشر معارفی که انجام دادند در بعد وفات ایشان ادامه داشته باشد.
ایجاد مناسبتهای تولد، وفات و ورد حضرت معصومه(سلامالله علیها) به قم و ایجاد دهه کرامت بر اساس آن با توجه به نامعلوم بودن این امور صحیح است؟
اگر چه همه معصومین کریم بودند و صفات کمال داشتند اما القابی که به صورت خاص به معصومین داده شده است نشانه این است که بعضی از صفات در زندگی بعضی تجلی بیشتری داشته است و در بین امامان ما امام حسن مجتبی(علیهالسلام) به کریم اهلبیت و حضرت معصومه(سلامالله علیها) به کریمه اهلبیت مشهور بودند، کرامت به معنی بزرگواری، سخاوت، گرهگشایی، خدمت به بندگان خدا و ایثار است و چون در زندگی حضرت معصومه(سلامالله علیها) این صفات جلوه زیادی داشته است لذا ایام ولادت حضرت رضا(علیهالسلام) را دهه کرامت نامیدند که در واقع عموم مردم با اقتدا به این شخصیتهایی که کریمانه زندگی کردند سعی کنند کرامت اخلاقی و رفتاری را از آنها الگو بگیرند و صفت ارزشمند در محیط کار، خانواده و جامعه افزایش پیدا کند، لذا انتخاب مناسب و بهجایی است و فرصت خوبی است که ارزش کرامت را در جامعه ترویج دهیم.
در پایان اگر صحبتی در خصوص این بانوی بزرگ دارید، بفرمایید
در روایات آمده است که روز قیامت علاوه بر انبیا، امامان، شهدا و مؤمنین به نسبتی میتوانند شفاعت کنند و هر چه امتیاز شفاعت بیشتری به افراد مؤمن در قیامت بدهند نشانه این است که فرد جایگاه بالاتری دارد، زیارتنامه حضرت معصومه(سلامالله علیها) توسط امام رضا(علیهالسلام) انشا شده است و ایشان فرمودند: همه کسانی که به زیارت میروند در پایان بگوییم «یا فاطمه اشفعی لی فالجنه فاین لک عندالله شان من الشان» ای فاطمه معصومه از من در پیشگاه خدا شفاعت کن که تو جایگاه عظیمی در پیشگاه خدا داری. وقتی که امام رضا(علیهالسلام) به همه زائرین تا قیامت توصیه میکنند از خواهرشان تقاضای شفاعت کنند نشان میدهد که سهم شفاعت ایشان حد و مرز ندارد و این نشان میدهد که چه مقام عظیمی و منزلت بسیار بالایی دارند. در واقع یکی از نشانههای عظمت حضرت معصومه(سلامالله علیها) شفاعت بدون حد و مرز ایشان است.
آیا تاریخ دقیق و مسلمی برای تولد و وفات حضرت معصومه(سلامالله علیها) وجود دارد؟
با توجه به شرایط زمان حضرت موسی بن جعفر(علیهالسلام) که بیشتر عمر مبارک خود را در زندان سپری کردند و شرایط خاصی حکمفرما بوده است تاریخ دقیقی برای تولد و وفات ایشان مشخص نیست، اما آنچه که الآن در تقویمها مخصوصاً در تقویم قدس مطرح میشود معمولاً معتبرتر از دیگر تقویمها است و به صورت صد درصد نمیتوان گفت که این تقویم نیز کاملاً معتبر است. لذا وقتی روزی برای ولادت و یا وفات اهلبیت(علیهالسلام) انتخاب شده همان روز به عنوان معتبرترین مطرح بوده است که میتوان به عنوان ولادت، شهادت و .. قرار دهیم.
البته این مسئله، مسئله بسیار مهمی نیست چرا که هدف ما تجلیل از مناسبتها و شخصیتها و درس گرفتن از زندگی شخصیتها است لذا انسان مناسب است آن روزها را تجلیل کند و درسهای زندگی را از زندگی بزرگان فرا گیرد.
آیا تاریخ ورود حضرت معصومه(سلامالله علیها) به قم مشخص است؟
بله، در کتابهای مختلفی از جمله کتاب تاریخ قم نوشته اشتهاردی، در خصوص روز ورود حضرت فاطمه معصومه(سلامالله علیها) ذکر شده است، ایشان در روز 23 ربیعالاول سال 201 هجری وارد قم شدند و 17 روز بعد، در روز دهم ربیعالثانی همان سال از دنیا رفتند، حضرت در این هفده روز در خانه یکی از بزرگان قم به نام موسی بن خضرج اقامت داشتند.
محکمات زندگی حضرت معصومه(سلامالله علیها) از چه قرار است؟
آنچه که ما از قطعیات زندگی حضرت استفاده میکنیم، فضائل شخصی، تقوای بسیار بالا، علم و آگاهی بالا که از پدر و برادر ایشان دریافت کرده بودند، مسئله موقعیتشناسی و اقدام بهجا که به خاطر روشنگریهایی که انجام داده بودند، آن زمان حضرت معصومه(سلامالله علیها) سفری به طرف خراسان شروع کرد که در همین سفر از دنیا میروند اگر چه بعضی احتمال دادند که ایشان را مسموم کرده باشند.
درسهای مهم بیعت شناسی، اقدام بهجا و ویژگیهای شخصی مانند علم ،عبادت، تقوا، اطاعت، انجام وظیفه و موقعیتشناسی از ویژگیهای مهم حضرت معصومه(سلامالله علیها) است که اینها باعث شده که منزلت بسیار بالایی در نزد خداوند و حجتهای الهی داشته باشند.
بارزترین ویژگی شخصیتی حضرت معصومه(سلامالله علیها) کدامند؟
هر انسانی سه ارتباط مهم ارتباط با خدا، ارتباط با خود و ارتباط با خلق دارد، ایشان با خدا ارتباط بسیار محکمی داشتند، مناجات، عبادت، تلاوت قران، ذکر و انس با خداوند نقل شده است، از حضرت معصومه(سلامالله علیها) روایاتی نقل شده که از پدرشان موسی بن جعفر(علیهالسلام) بیان کردند و در واقع یک سلسله نکتههای علمی و آگاهیبخش از ایشان مطرح شده که در کتابهای حدیثی به عنوان یکی از راویان حدیث مطرح شدند، حضرت معصومه(سلامالله علیها) سخنانی از پدر و برادرانشان به دیگران انتقال دادند و در واقع ایشان واسطهای میان پدر، برادر و عموم مردم برای انتقال معارف بودند و بعضی از روایاتی که واسطه آن حضرت معصومه(سلامالله علیها) هستند در روایات حدیثی موجود است در واقع نشر معارف نیز یکی از امتیازات بارز ایشان است.
در بحث ارتباط با خود، مسئله خودسازی مطرح میشود، انسان با خودسازی اجازه نمیدهد ضعفهای اخلاقی در او ورود پیدا کند، در این جهت نیز از روایات ما استفاده میشود که حضرت معصومه(سلامالله علیها) بسیار در خودسازی، تهذیب نفس و رعایت اخلاق فوقالعاده بودند و یک شاهد این مسئله، لقبی بود که امام رضا(علیهالسلام) به خواهرشان حضرت معصومه(سلامالله علیها) نسبت دادهاند،ایشان لقب معصومه را به خواهر خود دادند. حجتهای الهی به خاطر نسبت و ارتباط خویشاوندی القاب را به دیگران نمیدادند در واقع برای خدا و اولیای خدا ارزشها و امتیازات بسیار مهم بوده است نه نسبت.
آقا موسی بن جعفر(علیهالسلام) پسران و دختران زیادی داشتند اما حضرت معصومه(سلامالله علیها) از یک تبلور خاصی برخوردار بودند لذا امام رضا(علیهالسلام) بر اساس یک سری ویژگیهای حساب شده لقب «معصومه» را به خواهر خود دادند.
معصومه یعنی پاک از هر ناشایستگی پس اینکه حجت خدا چنین لقبی را بدهند از اینجا میتوان فهمید که در خودسازی، اصلاح نفس و تهذیب اخلاق خیلی فوقالعاده بودند حضرت معصومه(سلامالله علیها) در بعد ارتباط با مردم و خدمت به بندگان خدا در ابعاد مختلف این خدمت به بندگان خدا را داشتند. ایشان با سخاوت و اهل انفاق بودند نشر علم و معارف میکردند، امر به معروف و نه از منکر که از مهمترین ارزشها است با حرکت مهمی که انجام دادند روشنگری بزرگی کردند و توطئه مأمون را افشا کردند، حضرت فاطمه معصومه(سلامالله علیها) در مسیری که میآمدند روشنگری میکردند که هدف مأمون برای ولیعهدی برادرم تجلیل از اهلبیت(علیهالسلام) نیست بلکه دشمن اهلبیت(علیهالسلام) است و آن سخنی که امام رضا(علیهالسلام) موقع حرکت از مدینه به خراسان داشتند فرمودند: سر راه من گریه کنید، عدهای گفتند گریه بر سر راه مسافر میمنت ندارد ایشان فرمودند: بله آن مسافری که امید برگشت داشته باشد. این روشنگری و افشاگری که نسبت به مأمون داشتند شبیه رسالتی بود که حضرت زینب(سلامالله علیها) نسبت به اهداف امام حسین(علیهالسلام) داشتند در واقع حضرت معصومه(سلامالله علیها) در ترویج اهداف برادرشان امام رضا(علیهالسلام) نقش مهمی داشتند.
این سه بعد در زندگی حضرت معصومه(سلامالله علیها) جلوه خاصی داشت و به همین جهت منزلتشان به گونهای است که چند امام معصوم از جمله امام صادق(علیهالسلام)، امام رضا(علیهالسلام) و امام جواد(علیهالسلام) مژده بهشت به زائرین حضرت معصومه(سلامالله علیها) دادند و این نشان میدهد که منزلت ایشان چقدر بالاست که سه امام توصیه کردند که مردم به زیارت ایشان بروند که با زیارت ایشان زمینه خودسازی، روشنگری و نشر معارفی که انجام دادند در بعد وفات ایشان ادامه داشته باشد.
ایجاد مناسبتهای تولد، وفات و ورد حضرت معصومه(سلامالله علیها) به قم و ایجاد دهه کرامت بر اساس آن با توجه به نامعلوم بودن این امور صحیح است؟
اگر چه همه معصومین کریم بودند و صفات کمال داشتند اما القابی که به صورت خاص به معصومین داده شده است نشانه این است که بعضی از صفات در زندگی بعضی تجلی بیشتری داشته است و در بین امامان ما امام حسن مجتبی(علیهالسلام) به کریم اهلبیت و حضرت معصومه(سلامالله علیها) به کریمه اهلبیت مشهور بودند، کرامت به معنی بزرگواری، سخاوت، گرهگشایی، خدمت به بندگان خدا و ایثار است و چون در زندگی حضرت معصومه(سلامالله علیها) این صفات جلوه زیادی داشته است لذا ایام ولادت حضرت رضا(علیهالسلام) را دهه کرامت نامیدند که در واقع عموم مردم با اقتدا به این شخصیتهایی که کریمانه زندگی کردند سعی کنند کرامت اخلاقی و رفتاری را از آنها الگو بگیرند و صفت ارزشمند در محیط کار، خانواده و جامعه افزایش پیدا کند، لذا انتخاب مناسب و بهجایی است و فرصت خوبی است که ارزش کرامت را در جامعه ترویج دهیم.
در پایان اگر صحبتی در خصوص این بانوی بزرگ دارید، بفرمایید
در روایات آمده است که روز قیامت علاوه بر انبیا، امامان، شهدا و مؤمنین به نسبتی میتوانند شفاعت کنند و هر چه امتیاز شفاعت بیشتری به افراد مؤمن در قیامت بدهند نشانه این است که فرد جایگاه بالاتری دارد، زیارتنامه حضرت معصومه(سلامالله علیها) توسط امام رضا(علیهالسلام) انشا شده است و ایشان فرمودند: همه کسانی که به زیارت میروند در پایان بگوییم «یا فاطمه اشفعی لی فالجنه فاین لک عندالله شان من الشان» ای فاطمه معصومه از من در پیشگاه خدا شفاعت کن که تو جایگاه عظیمی در پیشگاه خدا داری. وقتی که امام رضا(علیهالسلام) به همه زائرین تا قیامت توصیه میکنند از خواهرشان تقاضای شفاعت کنند نشان میدهد که سهم شفاعت ایشان حد و مرز ندارد و این نشان میدهد که چه مقام عظیمی و منزلت بسیار بالایی دارند. در واقع یکی از نشانههای عظمت حضرت معصومه(سلامالله علیها) شفاعت بدون حد و مرز ایشان است.