بررسی مصرف ایرانیان از دیروز تا به امروز؛
رشد مصرف تظاهری در پساانقلاب/ تحول تکنولوژی سبب رشد مصرف گرایی شد!
سرویس فرهنگ و جامعه/ امروزه ما در محاصره‌ی شگفت انگیز مصرف کالاها و اشیای مادی قرار گرفته‌ایم گرچه تا پیش ازاین مصرف کالاهای مختلف در راستای نیازهای اقتصادی بوده است، اما امروزه افراد ازکالاهای مختلف نه برای رفع نیازهای خود، بلکه از آنها برای برتری‌جویی بر دیگران و نشان دادن موفقیت و جایگاه اجتماعی خود استفاده می‌کنند. برای رسیدن به این منظور کالاهایی برای مصرف مناسب هستند که بتوان آنها را در معرض دید دیگران قرار داد و‌‌از این طریق تحسین دیگران را برانگیخت. به بیان دیگر مصرف تظاهری کالاهای ارزشمند، وسیله‌ای است که افراد با استفاده از آنها می‌توانند اعتبار خود را در جامعه حفظ کنند و یا منزلت و جایگاه اجتماعی بالاتری را در جامعه به دست بیاورند و از این طریق خود را از دیگران متمایز کنند. بنابراین مصرف تظاهری به سبب پیامدهای گوناگونی که به همراه دارد، که از جمله آن‌هارا می‌توان افزایش رقابت‌جویی و انفکاک اجتماعی در سطح جامعه را مثال زد، یکی از بحث‌های جدی و مطرح در جامعه‌شناسی مصرف است. در این پژوهش تلاش شده است تا به بررسی میزان مصرف تظاهری و عوامل مؤثر بر آن در میان جمعیت نمونه پرداخته شود. هر روز که می‌گذرد، نهاد «مصرف تظاهری» نهادینه‌تر و پیچیده‌تر می‌شود.
درخصوص بررسی مصرف تظاهری در سه بازه زمانی پیش از انقلاب اسلامی،پس از انقلاب و حال حاضر با فاطمه علویان کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی و رسانه و استاد دانشگاه گفتگو کردیم.
مصرف گرایی قبل انقلاب متعلق به طبقه خاصی بوده است
وی در تعریف مصرف تظاهری گفت: بعضی انسان ها با مصرف برخی کالا ها تظاهر می کنند که به طبقه خاصی تعلق دارند درصورتی که واقعا به آن طبقه متعلق نیستند. اصطلاح مصرف تظاهری را ولبن مطرح کرد او یک نظریه پرداز در حوزه نظریات فرهنگی است و معتقد است برخی افراد با مصرف برنذ های تقلبی تظاهر می کند که به طبقه خاصی تعلق دارد.
حال باید این مورد را بررسی کنیم که روند مصرف تظاهری چه تغییری در ایران داشته است.
مصرف گرایی سیر جهانی دارد و ما جدا از جامعه جهانی نیستیم و این ویژگی اصلی دوره ای است که ما در آن زندگی می کنیم. قبل از انقلاب مصرف گرایی وجود داشته است اما متعلق به یک طبقه خاص اشرافی گرایی بوده و همه مردم درگیر آن نبودند چراکه ذات ویژگی مصرف گرایی تنوع طلبی است اما درگذشته تنوع محصولات زیاد نبوده و دسترسی مردم به آن هم کم بوده است و اقشار متوسط جامعه همه از یک برند ایرانی معروف خرید می کردند اما اقشار مصرف گرا و ثروتمند جامعه از خارج از ایران مایحتاج خود را تهیه می کردند.
تحول تکنولوژی سبب رشد مصرف گرایی
امروزه نسبت به گذشته نقش رسانه ها در گسترش تقاضای مردم بسیار پررنگ است، قبل از انقلاب رسانه های سنتی و مدرن خیلی کمتر از امروز بود اما با گسترش رسانه های جدید انسان ها با دنیاهای جدید و شیوه مصرف جدید آشنا می شوند و در معرض سبک زندگی های مختلف قرار می گیرد و نقطه عطف آن از ورود اینترنت به ایران است.
اوایل که اینترنت به ایران وارد شد تعداد محدودی از افراد از آن استفاده می کردند و نیازمند سطح سواد مرتبط نیز بود و اقشار کمی در معرض استفاده از آن قرار داشتند اما آن چیزی که جامعه ایران را پس از انقلاب دچار تحول کرده و مصرف گرایی روز به روز بیشتر می شود گسترش فضای مجازی و گوشی های هوشمند است و همه فارغ از سطح طبقه اجتماعی و تحصیلات گوشی هوشمند دارند و وارد فضای مجازی می شوند و سبک زندگی افراد مختلف دنیا انسان را به تقلیذ وادار می کند.
قبل از انقلاب تفاوت طبقاتی خیلی محسوس بود گرچه امروز هم این گونه است اما خیلی تفاوت را احساس نمی کنیم چراکه حتی کسی که وضع مالی مطلوبی ندارد به جهت چشم و هم چشمی با قسط و قرض خود را به طبقه بالا نسبت می دهد و احساس می کنند اگر دنباله رو سیر مصرفی نباشند ترد می شوند و شهروند خوبی برای دنیای مصرف گرایی نیستند.
امروزه تنوع محصولات بسیار زیاد است و برندهای ایرانی نیز متنوع تر شدند و مانند نسل گذشته که طبقه متوسط جامعه یک برند خاص را مصرف کنند و همه کالاها یک شکل باشد نیست به بیان دیگر نسل امروز نوستالژی ندارد چراکه دهه 60 اکثر بچه ها لباسها و اسباب بازی هایشان یک شکل داشتند اما امروزه مصرف گرایی رشد کرده و فواصل خرید نیز کوتاه شده است.
پیشرفت تکنولوژی سبب تغییر فرهنگ می شود
با آمدن وسایل ارتباطی جدید و رشد تکنولوژی فرهنگ های مختلفی هم وارد ایران شد، به عقیده ی بنده تکنولوژی از راهی مسیر خود را پیدا می کند حتی از میان سنگها و موانع! پس از انقلاب اسلامی مدیریت فرهنگ به گونه ای عمل کرد که داشتن دستگاه ویدئو جرم تلقی شد و این ممنوعیت پوشالی بی نتیجه ماند. حتی پس از گذشت مدتی وقتی حکومت متوجه شد نمی تواند مانع استفاده مردم از ویدئو شود، ویدئو کلوپ ایجاد شد و فیلم ها نظارت شده به مردم ارائه کردند و پس از گذشت مدتی ویدئو از رده خارج شد وماهواره جایگزین آن شد که کنترل کردن آن بسیار سخت بود و هنوز هم سال ها در حال جنگ با عدم استفاده مردم از ماهواره هستیم اما باید بدانیم در بحث مدیریت فرهنگی باید بدانیم آگاهی بخشی برای استفاده از یک محصول از منع کردن موثر تر است چراکه حضرت علی هم می فرمایند:« آدم ها به آن چیزی که از آن منع می شوند بیشتر حرص می ورزند»
پس از ماهواره امروزه اینترنت گسترش پیدا کرده و ویژگی اصلی فضای آنلاین هرج و مرجی است و قانون پذیر نیست حتی با ایجاد فیلترشکن ها نمی توان آن فضا را کنترل کرد لذا آگاهی بخشی استفاده از یک فضا به سالم استفاده کردن آن تاثیر می گذارد.
درخصوص بررسی مصرف تظاهری در سه بازه زمانی پیش از انقلاب اسلامی،پس از انقلاب و حال حاضر با فاطمه علویان کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی و رسانه و استاد دانشگاه گفتگو کردیم.
مصرف گرایی قبل انقلاب متعلق به طبقه خاصی بوده است
وی در تعریف مصرف تظاهری گفت: بعضی انسان ها با مصرف برخی کالا ها تظاهر می کنند که به طبقه خاصی تعلق دارند درصورتی که واقعا به آن طبقه متعلق نیستند. اصطلاح مصرف تظاهری را ولبن مطرح کرد او یک نظریه پرداز در حوزه نظریات فرهنگی است و معتقد است برخی افراد با مصرف برنذ های تقلبی تظاهر می کند که به طبقه خاصی تعلق دارد.
حال باید این مورد را بررسی کنیم که روند مصرف تظاهری چه تغییری در ایران داشته است.
مصرف گرایی سیر جهانی دارد و ما جدا از جامعه جهانی نیستیم و این ویژگی اصلی دوره ای است که ما در آن زندگی می کنیم. قبل از انقلاب مصرف گرایی وجود داشته است اما متعلق به یک طبقه خاص اشرافی گرایی بوده و همه مردم درگیر آن نبودند چراکه ذات ویژگی مصرف گرایی تنوع طلبی است اما درگذشته تنوع محصولات زیاد نبوده و دسترسی مردم به آن هم کم بوده است و اقشار متوسط جامعه همه از یک برند ایرانی معروف خرید می کردند اما اقشار مصرف گرا و ثروتمند جامعه از خارج از ایران مایحتاج خود را تهیه می کردند.
تحول تکنولوژی سبب رشد مصرف گرایی
امروزه نسبت به گذشته نقش رسانه ها در گسترش تقاضای مردم بسیار پررنگ است، قبل از انقلاب رسانه های سنتی و مدرن خیلی کمتر از امروز بود اما با گسترش رسانه های جدید انسان ها با دنیاهای جدید و شیوه مصرف جدید آشنا می شوند و در معرض سبک زندگی های مختلف قرار می گیرد و نقطه عطف آن از ورود اینترنت به ایران است.
اوایل که اینترنت به ایران وارد شد تعداد محدودی از افراد از آن استفاده می کردند و نیازمند سطح سواد مرتبط نیز بود و اقشار کمی در معرض استفاده از آن قرار داشتند اما آن چیزی که جامعه ایران را پس از انقلاب دچار تحول کرده و مصرف گرایی روز به روز بیشتر می شود گسترش فضای مجازی و گوشی های هوشمند است و همه فارغ از سطح طبقه اجتماعی و تحصیلات گوشی هوشمند دارند و وارد فضای مجازی می شوند و سبک زندگی افراد مختلف دنیا انسان را به تقلیذ وادار می کند.
قبل از انقلاب تفاوت طبقاتی خیلی محسوس بود گرچه امروز هم این گونه است اما خیلی تفاوت را احساس نمی کنیم چراکه حتی کسی که وضع مالی مطلوبی ندارد به جهت چشم و هم چشمی با قسط و قرض خود را به طبقه بالا نسبت می دهد و احساس می کنند اگر دنباله رو سیر مصرفی نباشند ترد می شوند و شهروند خوبی برای دنیای مصرف گرایی نیستند.
امروزه تنوع محصولات بسیار زیاد است و برندهای ایرانی نیز متنوع تر شدند و مانند نسل گذشته که طبقه متوسط جامعه یک برند خاص را مصرف کنند و همه کالاها یک شکل باشد نیست به بیان دیگر نسل امروز نوستالژی ندارد چراکه دهه 60 اکثر بچه ها لباسها و اسباب بازی هایشان یک شکل داشتند اما امروزه مصرف گرایی رشد کرده و فواصل خرید نیز کوتاه شده است.
پیشرفت تکنولوژی سبب تغییر فرهنگ می شود
با آمدن وسایل ارتباطی جدید و رشد تکنولوژی فرهنگ های مختلفی هم وارد ایران شد، به عقیده ی بنده تکنولوژی از راهی مسیر خود را پیدا می کند حتی از میان سنگها و موانع! پس از انقلاب اسلامی مدیریت فرهنگ به گونه ای عمل کرد که داشتن دستگاه ویدئو جرم تلقی شد و این ممنوعیت پوشالی بی نتیجه ماند. حتی پس از گذشت مدتی وقتی حکومت متوجه شد نمی تواند مانع استفاده مردم از ویدئو شود، ویدئو کلوپ ایجاد شد و فیلم ها نظارت شده به مردم ارائه کردند و پس از گذشت مدتی ویدئو از رده خارج شد وماهواره جایگزین آن شد که کنترل کردن آن بسیار سخت بود و هنوز هم سال ها در حال جنگ با عدم استفاده مردم از ماهواره هستیم اما باید بدانیم در بحث مدیریت فرهنگی باید بدانیم آگاهی بخشی برای استفاده از یک محصول از منع کردن موثر تر است چراکه حضرت علی هم می فرمایند:« آدم ها به آن چیزی که از آن منع می شوند بیشتر حرص می ورزند»
پس از ماهواره امروزه اینترنت گسترش پیدا کرده و ویژگی اصلی فضای آنلاین هرج و مرجی است و قانون پذیر نیست حتی با ایجاد فیلترشکن ها نمی توان آن فضا را کنترل کرد لذا آگاهی بخشی استفاده از یک فضا به سالم استفاده کردن آن تاثیر می گذارد.
