حجت الإسلام دکتر خسروپناه در گفتگو با رضوی پاسخ گفت
محرم امسال کدام تفسیر از عاشوراء، تحول فردی و اجتماعی را رقم می زند؟
سرویس زیارت. خبرگزاری رضوی. محرم سال 1440 قمری فرا رسیده است و دوباره ماه احیاء شور و شعور حسینی در کنار ما است. حجت الاسلام والمسلمین دکتر عبدالحسین خسروپناه استاد فلسفه و پژوهشگر برجسته دینی در گفتگو با خبرنگار ما به بیان جنبه و رهارودهایی حرکت حسینی که می تواند برای زندگی امروز ما سازندگی داشته باشد پرداخته است.
حجت الاسلام عبدالحسین خسرو پناه استاد و پژوهشگر فلسفه دین و رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه با تبیین تفسیر ارائه شده از قیام عاشورا در قرنهای گذشته گفت: تصویری که گذشتگان در قرنها قبل از عاشورا و قیام حسینی ارائه می دادند بیشتر مبتنی بر رفتارهای عبادی یا عرفانی آن حضرت بود تا بتوانند دلهای مردم مومن را متوجه امام نمایند. در گذشته های دور انچه توسط عرفا و بزرگان به مردم عنوان شد آن بود که امام حسین علیه السلام براساس تعبد یا رویکردی انسانی نهضت خود را آغاز و براساس توجه به این ابعاد روحانی ومعنوی نهضت خود را تا شهادت به پایان برد. بی شک این موضوع در نوع قیام امام حسین علیه السلام نیز بعدی از ابعاد قیام است که احیای دین جد بزرگوارشان و زنده کردن سنتهای نبوی بخش ویژه ای از آن به شمار می رود. امر به معروف ونهی از منکر که شامل بعد دینی و اجتماعی می شود نیز موضوعی از ویژگیها و دلایل اقدام امام حسین علیه السلام در برابر کسانی است که ساله تلاش کردند تا به نوعی بین مردم و دین اسلام فاصله بیاندازند.
حجت الاسلام خسرو پناه دراین بین خاطر نشان کرد: تاکید براین موضوع که امام قیامش را برای احیای سنت های نبوی و مسائل عرفانی و عبادی آغاز تا به شهادت رسید در آموزه ها و سخنان علما و بزرگان دین در قدیم الایام دیده شده تا شیعیان با توسل به امام حسین علیه السلام براساس مبانی عرفانی وعبادی عنوان شده بیش از پیش به تقرب الهی برسند چرا که الگوی عبادی و عرفانی چون امام حسین علیه السلام به آنها معرفی شده بود که این موضوع در جای خود حائز اهمیت است.
وی آموزه های احیا گران اندیشه عاشورا را درعصر کنونی اینگونه تبیین نمود: اما آنچه از آموزه های حسینی وعاشورایی در عصر معاصر توسط بزرگان دینی وشخصیت های علمی دینی همچون امام خمینی (ره), شهید مطهری و دکتر شریعتی از قیام حسینی به جامعه ارائه شد به تصویر کشیدن یک بعد عظیم اجتماعی از قیام امام حسین علیه السلام وشهادت ایشان بود. در دوره جدید موضوعی که مورد بحث علمای دین قرار گرفت احیای تصویر بصیرت زایی امام حسین علیه السلام بود تا مردمی که بعداز نیم قرن مسخ شده بودند وممکن بود که به کل هویت دینی اشان را از دست بدهند را متوجه حقیقت دین کند.
دکتر خسرو پناه هویت دینی را در تعریف تازه ای از علمای عصر حاضر چون حضرت امام خمینی (ره) اینگونه توضیح داد: بی شک دینداری و هویت دینی مولفه هایی دارد. اینکه اهل مکه یا مدینه یا ایران بودن و مسلمان نامیده شدن به عنوان دینداری نیست بلکه بیانگر ملت افراد است و با هویت دینی متمایز است. هویت دینی حقیقتی است که براساس بینش، منش و کنش اسلامی شکل می گیرد.
متاسفانه درطول سالهای گذشته هویت دینی مردم دستخوش تحولات دنیای مدرن والقائات دشمنان تشییع شده بود و این موضوع بر نوع بینش و نگرش مسلمانان تاثیر بسزایی گذاشته بود. این تاثیرات می رفت تا خود را در تغییر منش، اخلاقیات نشان دهد و طبیعتا کنش ها و رفتارها را متفاوت از رفتارهای یک مسلمان با هویت دینی کرده بود.
این استاد دانشگاه و استاد فلسفه دین افزود: نمونه چنین رفتاری را می توان در روز عاشورا دید. هنگامی که عده ای از مسلمانان برای کشتن امام حسین علیه السلام با آنکه می دانند به حق و فرزند پیامبر است نذر می کنند! عده ای در برابر امام حسین می ایستند و با ایشان مقابله می کنند تا دراین جنگ نابرابر کشته شود, چنین رفتارهایی معنای همان تغییر و تحول هویت است.
در واقع نهضت امام حسین علیه السلام براساس بازگشت به خویشتن بود. خویشتنی که منجر به تغییر هویت افراد میشد، خویشتنی که با روی کار آمدن بنی امیه سعی شد تا هویت آن تغییر کند اما امام حسین علیه السلام سعی کرد تا با تغییر وتحولی که در نظر دارد مردم را به اصل خویش بازگرداند که همان تعریف هویت اسلامی است.برگرداندن مردم به هویت اسلامی زاویه دید بزرگانی چون حضرت امام خمینی و شهید مطهری و..است .البته به این معنا نیست که قدما چنین زاویه دیدی نداشته اند در حرکت آل بویه و دیدگاه علما در این زاویه دید را این بزرگواران مطرج کردند البته به این معنا نیست که در صفویه نیز چنین نگرش هایی دیده شده اما دردوره معاصر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
حجت الاسلام خسرو پناه نگاه اجتماعی به نهضت امام حسین علیه السلام را عاملی برای تقویت فرهنگ دینی و دشمن شناسی عنوان کرده دراین باره خاطر نشان شد: خوشبختانه حضرت امام خمینی و بزرگان دینی که در ابتدای پیروزی انقلاب و قبل از ان درحال احیای تفکر اجتماعی و فرهنگی نهضت امام حسین علیه السلام بودند به بسیاری از نویسندگان و اهل قلم تسری پیدا کرده بدین معنا که اگر در آن دوران کتابهای محدودی دراین حوزه به رشته تحریر در آمد اما در حال حاضر نگاه های جامع و وسیعی به ابعاد اجتماعی قیام صورت گرفته است. خوشبختانه جدای از دسته ای از علما که که همچنان نگاه سنتی عرفانی یا محبتی مردم به واقعه عاشورا دارند که از لحاظ تاریخی خوب است اما بیشتر جامعه روحانیت که منبریهای انقلابی نامیده می شوند, در حال تبیین نگاه اجتماعی به قیام ونهضت امام علیه السلام هستند. این نگاه اجتماعی و سیاسی به نهضت امام حسین علیه السلام است که منجر به افزایش درک مردم از واقعیت عصر آن روز، دشمن شناسی بیشتر و چگونگی مواجهه با آسیب ها و خطراتی می شود که دشمن ممکن است در لفافه ای غیر واقعی از حقیقت در قالب ها و اشکال زیبا به ما ارائه کند اما خطر آن بر هویت فرهنگی و دینی ما بسیار تاثیر گذار وجدی است.
حجت الاسلام عبدالحسین خسرو پناه استاد و پژوهشگر فلسفه دین و رئیس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه با تبیین تفسیر ارائه شده از قیام عاشورا در قرنهای گذشته گفت: تصویری که گذشتگان در قرنها قبل از عاشورا و قیام حسینی ارائه می دادند بیشتر مبتنی بر رفتارهای عبادی یا عرفانی آن حضرت بود تا بتوانند دلهای مردم مومن را متوجه امام نمایند. در گذشته های دور انچه توسط عرفا و بزرگان به مردم عنوان شد آن بود که امام حسین علیه السلام براساس تعبد یا رویکردی انسانی نهضت خود را آغاز و براساس توجه به این ابعاد روحانی ومعنوی نهضت خود را تا شهادت به پایان برد. بی شک این موضوع در نوع قیام امام حسین علیه السلام نیز بعدی از ابعاد قیام است که احیای دین جد بزرگوارشان و زنده کردن سنتهای نبوی بخش ویژه ای از آن به شمار می رود. امر به معروف ونهی از منکر که شامل بعد دینی و اجتماعی می شود نیز موضوعی از ویژگیها و دلایل اقدام امام حسین علیه السلام در برابر کسانی است که ساله تلاش کردند تا به نوعی بین مردم و دین اسلام فاصله بیاندازند.
حجت الاسلام خسرو پناه دراین بین خاطر نشان کرد: تاکید براین موضوع که امام قیامش را برای احیای سنت های نبوی و مسائل عرفانی و عبادی آغاز تا به شهادت رسید در آموزه ها و سخنان علما و بزرگان دین در قدیم الایام دیده شده تا شیعیان با توسل به امام حسین علیه السلام براساس مبانی عرفانی وعبادی عنوان شده بیش از پیش به تقرب الهی برسند چرا که الگوی عبادی و عرفانی چون امام حسین علیه السلام به آنها معرفی شده بود که این موضوع در جای خود حائز اهمیت است.
وی آموزه های احیا گران اندیشه عاشورا را درعصر کنونی اینگونه تبیین نمود: اما آنچه از آموزه های حسینی وعاشورایی در عصر معاصر توسط بزرگان دینی وشخصیت های علمی دینی همچون امام خمینی (ره), شهید مطهری و دکتر شریعتی از قیام حسینی به جامعه ارائه شد به تصویر کشیدن یک بعد عظیم اجتماعی از قیام امام حسین علیه السلام وشهادت ایشان بود. در دوره جدید موضوعی که مورد بحث علمای دین قرار گرفت احیای تصویر بصیرت زایی امام حسین علیه السلام بود تا مردمی که بعداز نیم قرن مسخ شده بودند وممکن بود که به کل هویت دینی اشان را از دست بدهند را متوجه حقیقت دین کند.
دکتر خسرو پناه هویت دینی را در تعریف تازه ای از علمای عصر حاضر چون حضرت امام خمینی (ره) اینگونه توضیح داد: بی شک دینداری و هویت دینی مولفه هایی دارد. اینکه اهل مکه یا مدینه یا ایران بودن و مسلمان نامیده شدن به عنوان دینداری نیست بلکه بیانگر ملت افراد است و با هویت دینی متمایز است. هویت دینی حقیقتی است که براساس بینش، منش و کنش اسلامی شکل می گیرد.
متاسفانه درطول سالهای گذشته هویت دینی مردم دستخوش تحولات دنیای مدرن والقائات دشمنان تشییع شده بود و این موضوع بر نوع بینش و نگرش مسلمانان تاثیر بسزایی گذاشته بود. این تاثیرات می رفت تا خود را در تغییر منش، اخلاقیات نشان دهد و طبیعتا کنش ها و رفتارها را متفاوت از رفتارهای یک مسلمان با هویت دینی کرده بود.
این استاد دانشگاه و استاد فلسفه دین افزود: نمونه چنین رفتاری را می توان در روز عاشورا دید. هنگامی که عده ای از مسلمانان برای کشتن امام حسین علیه السلام با آنکه می دانند به حق و فرزند پیامبر است نذر می کنند! عده ای در برابر امام حسین می ایستند و با ایشان مقابله می کنند تا دراین جنگ نابرابر کشته شود, چنین رفتارهایی معنای همان تغییر و تحول هویت است.
در واقع نهضت امام حسین علیه السلام براساس بازگشت به خویشتن بود. خویشتنی که منجر به تغییر هویت افراد میشد، خویشتنی که با روی کار آمدن بنی امیه سعی شد تا هویت آن تغییر کند اما امام حسین علیه السلام سعی کرد تا با تغییر وتحولی که در نظر دارد مردم را به اصل خویش بازگرداند که همان تعریف هویت اسلامی است.برگرداندن مردم به هویت اسلامی زاویه دید بزرگانی چون حضرت امام خمینی و شهید مطهری و..است .البته به این معنا نیست که قدما چنین زاویه دیدی نداشته اند در حرکت آل بویه و دیدگاه علما در این زاویه دید را این بزرگواران مطرج کردند البته به این معنا نیست که در صفویه نیز چنین نگرش هایی دیده شده اما دردوره معاصر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
حجت الاسلام خسرو پناه نگاه اجتماعی به نهضت امام حسین علیه السلام را عاملی برای تقویت فرهنگ دینی و دشمن شناسی عنوان کرده دراین باره خاطر نشان شد: خوشبختانه حضرت امام خمینی و بزرگان دینی که در ابتدای پیروزی انقلاب و قبل از ان درحال احیای تفکر اجتماعی و فرهنگی نهضت امام حسین علیه السلام بودند به بسیاری از نویسندگان و اهل قلم تسری پیدا کرده بدین معنا که اگر در آن دوران کتابهای محدودی دراین حوزه به رشته تحریر در آمد اما در حال حاضر نگاه های جامع و وسیعی به ابعاد اجتماعی قیام صورت گرفته است. خوشبختانه جدای از دسته ای از علما که که همچنان نگاه سنتی عرفانی یا محبتی مردم به واقعه عاشورا دارند که از لحاظ تاریخی خوب است اما بیشتر جامعه روحانیت که منبریهای انقلابی نامیده می شوند, در حال تبیین نگاه اجتماعی به قیام ونهضت امام علیه السلام هستند. این نگاه اجتماعی و سیاسی به نهضت امام حسین علیه السلام است که منجر به افزایش درک مردم از واقعیت عصر آن روز، دشمن شناسی بیشتر و چگونگی مواجهه با آسیب ها و خطراتی می شود که دشمن ممکن است در لفافه ای غیر واقعی از حقیقت در قالب ها و اشکال زیبا به ما ارائه کند اما خطر آن بر هویت فرهنگی و دینی ما بسیار تاثیر گذار وجدی است.
