۰
تاریخ انتشار
دوشنبه ۱۱ تير ۱۳۹۷ ساعت ۰۹:۵۷
حکمرانی خوب در حکمت رضوی-2

سه محور برجسته در نظریه عدالت رضوی/ امام رضا(ع) عدالت را از کجا آغاز می کند؟

سه محور برجسته در نظریه عدالت رضوی/ امام رضا(ع) عدالت را از کجا آغاز می کند؟
خبرگزاری رضوی. سروریس زیارت. فاطمه ترزفان. مقوله «حکمرانی خوب» از مفاهیم پر اهمیت و مورد اعتنای دهه های اخیر در ارزیابی کیفیت و کارآمدی نظام های سیاسی و اجتماعی در کشورها است. شاخص های ارائه شده توسط نظریه پردازان «حکمرانی خوب» در طول سال های گذشته همواره مورد تأکید صاحبنظران کشور برای ارتقاء و تطبیق آنها به مثابه شاخص های کارآمدی نظام اسلامی قرار گرفته است. «عدالت» از محوری ترین این شاخص ها است که سهم بی بدیلی در منظومه معارف و آموزه های دینی دارد و هماره از ارکان آرمان های انسانی و اسلامی بوده و از اهداف بزرگ انقلاب و جمهوری اسلامی نیز به شمار رفته است. در این باره با حجت الإسلام علی اکبر نوایی از مدرسان دانشگاه و صاحب مقالات علمی متعدد به گفتگو نشستیم. او در کارنامه علمی خود سابقه شاگردی در محضر رهبر معظم انقلاب را نیز دارد.

آیا می توان عدالت در سیره ائمه اطهار(ع) و خصوصا در آموزه های رضوی را همچون یک شاخص یا معیار برجسته تعریف و تبیین کرد؟
امام در عینیت جامعه به عنوان الگو، شاخص و معیار در همه خصلت های ارزنده و بارز که از سوی دین، انسان به آنها دعوت می شود، قابل مشاهده است و امام در همه آن خصلت ها شاخص است و اساسا امام از این جهت امام است که در حقیقیت همه صفات عالیه ای که اسلام به آن امر می کند در امام عینیت پیدا کرده است و او سمبل، الگو، محور، معیار و شاخص برای همه صفات متعالی دین به عنوان انسان کامل است که اگر شما فلسفه نزول قوانین اسلامی را تربیت انسان کامل در نظر بگیرید، شاخص این انسان کامل، امام است و لذا ائمه اطهار(ع) بعد از پیامبر اکرم(ص) از حضرت علی(ع) گرفته تا حضرت مهدی(عج) همه آنها در بحث عدالت شاخص و در عین حال راهنما و معیار و قاعده هستند.

اگر کسی بخواهد عدالت را ایجاد کند باید به این سمبل ها و قله های برجسته یعنی انسان های کامل نگاه کند و از آنها یاد بگیرد و عدالت از عهد حضرت علی(ع) در اسلام مورد توجه و اعتنای ویژه ای قرار گرفت زیرا عدالت او زبانزد بود و بارها گفته شده که شهادت ایشان هم به خاطر عدالت محوری او بوده است و این مسئله و خصلت در امام حسن مجتبی(ع) نیز تجلی کامل و امتداد داشته است و زندگانی آن امام نشان می دهد که ایشان در بحث عدالت در دوران امامت خود نظیر نداشته اند و از طرفی امام
حسین(ع) نیز برای عدالت قیام کرد و امام سجاد(ع )درباره عدالت در صحیفه سجادیه و رساله حقوق سفارش های فراوانی دارد و رساله حقوق امام سجاد در واقع رساله عدالت است و امام باقر(ع) در سخنان بسیاری به عدالت تأکید دارند و زندگی نورانی ایشان با عدالت پیوند خورده است و امام صادق(ع) که موسس مکتب جعفری است و عدالت در زمان ایشان به عنوان اصل دین معرفی می شود و امام کاظم(ع) نیز در این زمینه همانند پدر شاخص هستند و در زندگی  ایشان و مبارزاتی که با هارون الرشید داشتند در واقع مطالبه عدالت بود و برای عدالت مبارزه می کردند.

وقتی امامت به امام رضا(ع) می رسد از ایشان درباره عدالت سؤال می شود، امام می فرمایند: عادل کسی است که حق و استحقاق دیگران را رعایت می کند و متناسب با حق و استحقاق افراد با آنها مواجهه و تعامل می شود و رعایت استحقاق بدین معنا است که به هر صاحب حقی، حق او داده شود و در مناظرات امام رضا(ع) که با رؤسای ادیان دارند ویژگی متمایز امام با عدالت معرفی می شود و در سخن با اباصلت هروی برداشت از عدالت را اینگونه معنی می کنند و می فرمایند امام کسی است که حکومت به عدل می کند و شاخص را عدالت می دانند، بنابراین به نظر می رسد در نظریه حضرت رضا(ع) درباره عدالت سه مسئله وجود دارد؛ یکی این است که  امام رضا(ع) میراث بر و میزاث دار پدران خود در بحث عدالت است که از پدران و اجداد خود عدالت را ازسیره خودشان به ارث برده اند.

مسئله دوم این است که امام رضا(ع) عدالت را با رعایت استحقاق ها تعریف می کنند که هر کسی در جای خودش بنا بر لیاقت ها و توانمندی ها قرار بگیرد  که اگر تطبیق درستی از این کلام صورت بگیرد می توان گفت برخی از مدیران در جای خودشان نیستند و متقابلا بسیاری از افرادی که باید در سطوح مدیریتی باشند در حال حاضر از این سمت ها به حاشیه رانده شده اند و این آموزه مهم بیان می دارد، کسی که شایستگی و توانمندی و خصال مدیریت را ندارد نباید در مقام مدیریت جای گیرد و آن را حق خود بداند و این بارزترین رویکرد و ثمره عدالت است که اگر کسی لایق این پست و مقام ها نیست حال از مقام ریاست جمهوری گرفته تا مقام های وزارتی و  وکالتی و مدیریتی همه اینها اگر بر اساس حق نباشد خود عین بی عدالتی است. عدالت آن است، افرادی که استحقاق دارند در آن مقام ها و پست های حساس
قرار بگیرند و حضرت رضا(ع) عدالت را با این رویکرد تعریف می کنند.

مسئله سوم در نظریه عدالت امام رضا(ع) این است که بین امامت و عدالت رابطه تنگاتنگی وجود دارد و امام باید عادل باشد چرا که امام غیر عادل نمی تواند و روا نیست در منصب امامت قرار گیرد و حضرت رضا(ع) با قرآن به این موضوع استشهاد و استناد می کنند که "امامت عهد خداوند است و پیمان خداوند به ستمکاران نمی رسد" و معنای آیه این است که پیمان خداوند به افراد عادل می رسد و حق امامت و رهبری را تنها انسان عادل برخوردار است.

با این توصیف در حقیقت عدالت عرض عریض و مراتب متعددی پیدا می کند که شامل لایه ها و سطوح فراوانی می شود که در برخوردهای حضرت رضا(ع) با مأمون عباسی این گستره کاملا مشخص و برجسته است به این معنا که عدالت از سطوح فردی آغاز می شود و در مرتبه نخست، عدل و عدالت این است که هوی و هوس از انسان دور شود و ریشه همه عدالت ها به عدالت فردی برمی گردد تا یک فرد ساخته شده، پاک اندیش و پاک نفس  وقتی وارد فضای اجتماعی می شود بتواند به عدالت رفتار کند لذا نوع تعاملات حضرت رضا(ع) در دوران ولایت عهدی نشان دهنده این امر است که آن حضرت برای عدالت لایه های مختلفی قائلند و ما از این موضوع به پهنه عدالت تفسیر می کنیم که حضرت پهنه وسیع و عریضی را برای عدالت قائلند که حتی عدالت اقتصادی را هم در برمی گیرد.

وقتی مأمون در حکومت آن روز سرزمین افغان را تصرف کرد به حضرت رضا خبر داد که ما سرزمین افاغنه را گرفتیم، امام رضا(ع) با ابراز ناراحتی و ناخشنودی فرمود خبر آورده اند که حاکمان تو در آنجا به ظلم با مردمان برخورد کرده اند و از آنجا که به ظلم رفتار شده و بر مردم تعدی کرده اند این پیروزی خوشحالی ندارد اما تو خلیفه از این موضوع خرسندی چرا که که بر حکومت و قدرت تو افزوده شده است.
بنابراین یک سطح مهم عدالت، عدالت اجتماعی است و سطوح عدالت قضایی، مالی و علمی و سیاسی و اخلاقی نیز بسیار حائز اهمیت است و بطور مثال در اسلام تا بدانجا نسبت به عدالت قاضی سفارش شده است که سهم نگاه قاضی نسبت به متهم و شاکی باید مساوی باشد که همان عدالت در قضا و الهام بخش عدالت قضایی است و این درحالی است اما با همه این اوصاف زمانی که خود و جامعه را با تعالیم رضوی می سنجیم درمی یابیم که فاصله از شرق تا غرب است.
https://www.razavi.news/vdcci1q1.2bqxp8laa2.html
razavi.news/vdcci1q1.2bqxp8laa2.html
کد مطلب ۳۰۳۵۲
ارسال نظر
نام شما

آدرس ايميل شما