یک آهنگساز و محقق خراسانی:
موسیقی مقامی و فولکلور خراسان، ریشه در فرهنگ و تاریخ کشورمان دارد
فاطمه محمدپور/ سرویس هنر،خبرگزاری رضوی
با شنیدن نغمه "سرو خرامان" تو ناگزیری از مسخ شدن، گویی صدای حزنانگیز استاد شریفزاده دستِ روحت را میگیرد و میبرد مینشاند یک گوشه دنج و خلوت، به خودت که میآیی مسحور موسیقی ناب و نجیب خراسانی و حالا بعد از شنیدنش آرامِ آرامی. آهنگساز این اثر شنیدنی صاحب " اللهمزار" است. "محمد حقگو" که به سال ۱۳۴۱ با لالاییهای بیرجندی انس گرفت و با دوتار خراسانی قد کشید و جوانیاش با موسیقی عجین شد و دیگر هیچگاه خود را از وادیِ هنِر موسیقی جدا ندید. او این میل را نشان از یک نیاز میداند و میگوید: «برای نسل من که دوران کودکی و نوجوانیمان در رخداد انقلاب گذشت، گرایش به هنر، چندان دور از انتظار نبود. سرعت و تنوع اتفاقات اجتماعی آنچنان تند بود که ناخودآگاه برگشت طبیعی آن به جامعه به جز هنر، راه دیگری نداشت. اساسا انسانها متاثر از محیط اجتماعی، بسته به میزان درک و دریافت، متمایل به بازگو کردن احوال خود هستند که باید گفت هنر و خصوصا موسیقی، کارآمدترین زبان برای این شرح حال است».
سخت ولی شیرین
محمد حقگو، در آغاز، سنتور را نزد استادان نامی این ساز "پشنگ کامکار" و "مجید کیانی" آموخت، اما بعد از آن، اشتیاقش به آهنگسازی افزون شد و گامهایش را به دانشکده موسیقی تهران کشاند. در پایتخت، نزد فرهاد فخرالدینی، علیرضا مشایخی، پروفسور کریستین داوید، علوم هارمونی و کنترپوان و فرم را آموخت و آشنایی او با دکتر محمد تقی مسعودیه باعث شد تا به پژوهش در موسیقی محلی خراسان نیز بپردازد. وی بعد از آن، برای ادامه تحصیل در رشته آهنگسازی راهی اوکراین شد و در کنسرواتوار چایکوفسکی نزد یوگینی استانکویچ به فراگیری تجربیات مکتب روس در موسیقی پرداخت. حقگو با لبخند از آن ایام یاد میکند و میگوید: «در این مسیر، سختیهای شیرینی بود. مشکلاتی داشتیم که بیشتر از نبودِ سیستم آموزشی و مدرسین خبرهای ناشی میشد که ما را وادار میکرد برای تلمذ هنر، همواره در سفر باشیم و هر نکتهای را از گوشهای با هزاران مرارت بیاموزیم که البته خود این عمل، موجب بازتولید علاقه میشد. امروزه تقریبا تحصیل علم موسیقی و البته نه هنر، بسیار سادهتر شده است. ولی احساس میکنم به همان نسبت نیز صبوری و بردباری هنرجویان در مقابل بحر گسترده موسیقی، کمتر گردیده است».
موسیقی مقامی خراسان؛ بکر و مهیج
صاحب اثر "سمفونی بیرجند" اما اصالت موسیقی خراسان را از یاد نبرده است. او در میان آهنگسازان ایرانی، تسلط فزونی به ساختار موسیقی محلی خراسان دارد و این فن، به سبب پژوهشهای فراوانش در این وادی است که ویژگیهای این ساحت موسیقی هم در آثار او به ظرافت هویداست. حقگو، از این احساس و علاقه یاد میکند و میگوید: «من جدا از علاقه و اشتیاقم به موسیقی، رشته تحصیلیام نیز موسیقی و آهنگسازی بوده و بسیار بدیهی است که نغمات موسیقی مقامی خراسان، مانند خرمن عظیمی از قوت موسیقایی، بنده را مسخ خود نماید. صد البته که با وسواس در کارهایم بسیار مراقبم که لطمهای و یا تحریفی در مقامهای آن ایجاد نشود». این استاد موسیقی که شاگردان زیادی را در مکتبش پرورش داده، اشتیاق به موسیقی محلی و فولکلور را نسبت به موسیقی روز و آکادمیک، ناشی از ریشههای اصالت آن دانسته و میگوید: «نغمههای محلی، ساخته و پرداخته تاریخ و اندیشه مردمان بسیاری است. نمیتوان برای آن سازنده پیدا کرد. در واقع، یک نغمه ساده در طول قرنها با احساس و اندیشه هنرمندان آن جامعه بسیار صیقل خورده تا در زمان حاضر، به سمع ما میرسد. این یک اعجاز احساسی است. طوری که حتی امکان نقد را سلب میکند. در مقابل نغمات محلی، تنها میتوان شنونده بود و بس». مدیر ارکستر سمفونیک رودکی، موسیقی مقامی خراسان را یکی از بکرترین و مهیجترین انواع موسیقیهای رایج فولکلور جهان میداند و با تلخی میگوید: «در مراکش، نوبه در ترکیه، تقسیم در اندونزی، گاملانها و... در ایران نیز موسیقی مقامی خصوصا خراسان، مستند فرهنگ و هنر جامعه ایرانی است. جالب اینکه به همان اندازه که این موسیقی دارای قدمت و اهمیت است، ما به قدر وسع به آن نپرداختهایم و توجه نکردهایم، امیدوارم روزی مسئولین و متولیان موسیقی کشور به ارزش آن پی ببرند. البته اگر آن زمان دیر نباشد».
آثار رضوی
استاد محمد حقگو که تجربه مانا و دلنشینی را در تنظیم و آهنگسازی چند تصنیف رضوی به سفارش موسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی در زمان تصدی علی ثابتنیا به عنوان مدیر عامل این موسسه، در کارنامه هنری خود دارد، از این تجربه میگوید: «در خصوص همکاری با موسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضوی و تولید آثاری متکی بر موسیقی مقامی خراسان، باید عرض کنم در زمانی که این موسسه زیر نظر آقای علی ثابتنیا اداره میگردید، ایشان طرحی را اجرایی کردند که نشان میداد دغدغه تولید آثاری با زیرساختهای کاملا اصولی را دارند. انتخاب مقامهایی ارزشمند و سفارش اشعاری عرفانی با موضوع امام رضا(ع)، موقعیت مغتنمی بود که بنده به عنوان آهنگساز به یک تیم اجرایی خوب پیوستم. طبیعتا برای این کار چون فکر شده بود، نتایج خوبی نیز به همراه داشت. شاید اگر نگرش موضوعی به هنر از این دست، در میان الباقی مسئولین نیز رواج یابد، جدا از ماندگاری آثار، میانگین سلیقه هنری جامعه نیز ارتقاء پیدا کند. همان سلیقهای که در این ایام، نزولش موجب آسیبهای هنری و اجتماعی فراوانی گردیده است. من به این نوع موسیقی اعتقاد دارم و مطمئن هستم ادامه تولید و انتشار آن، باعث برآوردن بسیاری از انتظارات هنردوستان جامعه خواهد شد».
مسئولین، موسیقی را جدی بگیرند
استاد ۵۶ ساله موسیقی ایران، از وضعیت موسیقی کشور گلایه دارد. او آثار موسیقیایی که در حال حاضر در کشور تولید میشود را بسیار پایینتر از پتانسیل هنری و فرهنگی جامعه میداند. به گمان دکتر محمد حقگو، گاهی آثاری ارزشمندی نیز ظهور میکند. ولی به دلیل نبود مرجع نقد علمی و اساسا از بین رفتن سیستم نقد هنری، کفهی ترازوی تولیدات معمولی و کم بضاعت موسیقی بسیار سنگینتر است. این مدرس دانشگاه، با لحنی که نشان از نگرانی اوست با دلخوری میگوید: «من بزرگترین دلیل متزلزل بودن وضعیت موسیقی کشور را در نگاه متولیان آن میدانم که هیچگاه موسیقی را در هیچ شاخهای جدی نگرفتهاند. با آنکه همه میدانند موسیقی قابلیت آن را دارد که به راحتی تا عمق خانههای مردم برود و بر اندیشه تمام گروههای سنی تاثیر بگذارد، اما باز هم آن را جدی نگرفتهاند. در واقع، جدیترین رویداد در موسیقی کشور ما تعطیلی کنسرتهایی بوده که تا کنون اتفاق افتاده است. اطمینان دارم که با گذشت ایام و افزوده شدن بر تجربه مسئولین کشور ما، آنها هم بالاخره به اهمیت این هنر پی خواهند برد. اما اطمینان ندارم که تا آن موقع دیر نشده باشد».
با شنیدن نغمه "سرو خرامان" تو ناگزیری از مسخ شدن، گویی صدای حزنانگیز استاد شریفزاده دستِ روحت را میگیرد و میبرد مینشاند یک گوشه دنج و خلوت، به خودت که میآیی مسحور موسیقی ناب و نجیب خراسانی و حالا بعد از شنیدنش آرامِ آرامی. آهنگساز این اثر شنیدنی صاحب " اللهمزار" است. "محمد حقگو" که به سال ۱۳۴۱ با لالاییهای بیرجندی انس گرفت و با دوتار خراسانی قد کشید و جوانیاش با موسیقی عجین شد و دیگر هیچگاه خود را از وادیِ هنِر موسیقی جدا ندید. او این میل را نشان از یک نیاز میداند و میگوید: «برای نسل من که دوران کودکی و نوجوانیمان در رخداد انقلاب گذشت، گرایش به هنر، چندان دور از انتظار نبود. سرعت و تنوع اتفاقات اجتماعی آنچنان تند بود که ناخودآگاه برگشت طبیعی آن به جامعه به جز هنر، راه دیگری نداشت. اساسا انسانها متاثر از محیط اجتماعی، بسته به میزان درک و دریافت، متمایل به بازگو کردن احوال خود هستند که باید گفت هنر و خصوصا موسیقی، کارآمدترین زبان برای این شرح حال است».
سخت ولی شیرین
محمد حقگو، در آغاز، سنتور را نزد استادان نامی این ساز "پشنگ کامکار" و "مجید کیانی" آموخت، اما بعد از آن، اشتیاقش به آهنگسازی افزون شد و گامهایش را به دانشکده موسیقی تهران کشاند. در پایتخت،
موسیقی مقامی خراسان؛ بکر و مهیج
صاحب اثر "سمفونی بیرجند" اما اصالت موسیقی خراسان را از یاد نبرده است. او در میان آهنگسازان ایرانی، تسلط فزونی به ساختار موسیقی محلی خراسان دارد و این فن، به سبب پژوهشهای فراوانش در این وادی است که ویژگیهای این ساحت موسیقی هم در آثار او به ظرافت هویداست. حقگو، از
آثار رضوی
استاد محمد حقگو که تجربه مانا و دلنشینی را در تنظیم و آهنگسازی چند تصنیف رضوی به سفارش موسسه آفرینشهای هنری آستان قدس رضوی در زمان تصدی علی ثابتنیا به عنوان مدیر عامل این موسسه، در کارنامه هنری خود دارد، از این تجربه میگوید: «در خصوص همکاری با موسسه آفرینش های هنری آستان قدس رضوی و تولید آثاری متکی بر موسیقی مقامی خراسان، باید عرض کنم در زمانی که این موسسه زیر نظر آقای علی ثابتنیا اداره میگردید، ایشان طرحی را اجرایی کردند که نشان میداد دغدغه تولید آثاری با زیرساختهای کاملا اصولی را دارند. انتخاب مقامهایی ارزشمند و سفارش اشعاری عرفانی با موضوع امام رضا(ع)، موقعیت مغتنمی بود که بنده به عنوان آهنگساز به یک تیم اجرایی خوب پیوستم. طبیعتا برای این کار چون فکر شده بود، نتایج خوبی نیز به همراه داشت. شاید اگر نگرش موضوعی به هنر از این دست، در میان الباقی مسئولین نیز رواج یابد، جدا از ماندگاری آثار، میانگین سلیقه هنری جامعه نیز ارتقاء پیدا کند. همان سلیقهای که در این ایام، نزولش موجب آسیبهای هنری و اجتماعی فراوانی گردیده است. من به این نوع موسیقی
مسئولین، موسیقی را جدی بگیرند
استاد ۵۶ ساله موسیقی ایران، از وضعیت موسیقی کشور گلایه دارد. او آثار موسیقیایی که در حال حاضر در کشور تولید میشود را بسیار پایینتر از پتانسیل هنری و فرهنگی جامعه میداند. به گمان دکتر محمد حقگو، گاهی آثاری ارزشمندی نیز ظهور میکند. ولی به دلیل نبود مرجع نقد علمی و اساسا از بین رفتن سیستم نقد هنری، کفهی ترازوی تولیدات معمولی و کم بضاعت موسیقی بسیار سنگینتر است. این مدرس دانشگاه، با لحنی که نشان از نگرانی اوست با دلخوری میگوید: «من بزرگترین دلیل متزلزل بودن وضعیت موسیقی کشور را در نگاه متولیان آن میدانم که هیچگاه موسیقی را در هیچ شاخهای جدی نگرفتهاند. با آنکه همه میدانند موسیقی قابلیت آن را دارد که به راحتی تا عمق خانههای مردم برود و بر اندیشه تمام گروههای سنی تاثیر بگذارد، اما باز هم آن را جدی نگرفتهاند. در واقع، جدیترین رویداد در موسیقی کشور ما تعطیلی کنسرتهایی بوده که تا کنون اتفاق افتاده است. اطمینان دارم که با گذشت ایام و افزوده شدن بر تجربه مسئولین کشور ما، آنها هم بالاخره به اهمیت این هنر پی خواهند برد. اما اطمینان ندارم که تا آن موقع دیر نشده باشد».