اختصاصی خبرگزاري رضوي/حجتالاسلام شهامت:
دعوت امام رضا(ع)، جنگ نرم مامون با تشییع بود/ امام رضا(ع) سیاسیترین بندگان خداست
به گزارش خبرنگار خبرگزاری رضوی، ورود امام رضا علیهالسلام به ایران قدیم سرآغاز فصل نوینی در تشریح و تبیین معارف شیعی و افزایش شناخت مردم از رویکردهای واقعی دین اسلام بود. آشنایی مردم با الگوی عملی اسلام در رفتار و سیره امام رضا علیهالسلام، اتفاق نیکویی در گسترش فرهنگ شیعی در این سرزمین بود که منجر به الزام عملی و افزایش محبت به اولیای الهی در ایران شد که این موضوع تا به امروز در دل و جان یکایک شیعیان و محبان اهل بیت علیهمالسلام مشاهده میشود.
در این گفتگو بر آن هستیم تا موضوع تاثیرگذاری امام رضا علیهالسلام را بر مردم ایران و راهکارهای ایشان در جهت ترویج فرهنگ شیعی را در گفتگو با حجتالاسلام حسین شهامت مدرس حوزه علمیه قم و عضو شورای جامعهالمصطفی العالمیه مورد ارزیابی قرار دهیم.
هدایت جامعه رسالت اولیای الهی است
حجتالاسلام حسین شهامت با اشاره به عمده وظایف انبیا و اولیای الهی، گفت: خداوند متعال در سوره مبارکه انبیاء، بزرگان دینی و انبیای الهی را به عنوان پیشوایانی به مردم معرفی میکند که عهدهدار انجام اوامر و دستورات الهی هستند. خداوند متعال، حقایق عالم هستی و آنچه مورد نیاز انسان است را در جان و اندیشه انبیاء و ائمه اطهار قرار داده تا آنها را در کمال سلامت و بدون کمترین تحریف به اطلاع عموم برسانند و جامعه را از بدی دور و به سمت مطلوب هدایت کنند. فراخواندن مردم به اقامه نماز، پرداخت زکات و گرفتن روزه و سایر فرایض دینی و معنوی از جمله مسئولیتهایی است که انبیاء و اولیای الهی به آن مامور شدهاند.
ائمه جانشینان هدایتگر بعد از حضرت خاتم هستند
وی با اشاره به نقش انبیا و اولیا در هدایت جامعه بعد از پیامبر خاتم اظهار داشتّ: طبیعتا بعد از پیامبر خاتم به عنوان آخرین فرستاده الهی در هدایت جامعه، ائمه اطهار علیهمالسلام به عنوان جانشینان ایشان عهدهدار تداوم رسالت هدایتی پیامبر اکرم(ص) هستند تا مردم را در گمراهیها و ضلالتهای پیش رو به بازگشت به راه اصلی و بودن در مسیر خدایی فرا بخوانند. بیشک دعوت انبیا و اولیای الهی از مردم، دعوتی الهی و بر خلاف دعوت خودخواهانه و منفعتطلبانه حکام و پادشاهان است. از این رو گرایش و توجه به دعوت انبیا و اولیا از جایگاه و ارج و قرب ویژهای برخوردار است. یقینا هنگامی که دعوت خدایی میشود بر خلاف راه سلاطین و حاکمان جور که اساس و مبنایی ندارد؛ اساس و مبنای دعوت رهبران الهی بر پایه حکمت و موعظه است چراکه دین مبین اسلام همواره همگان را از جدال برحذر داشته است.
غعصب خلافت مانع تشکیل حکومت اسلامی به دست ائمه شد
این استاد حوزه علمیه با اشاره به عدم تشکیل حکومت اسلامی توسط ائمه اطهار، با ذکر دلایل این موضوع خاطرنشان كرد: یقینا ائمه اطهار، قرآنهای مجسم هستند و یکی از مصادیق والای تحقق معارف قرآنی، امام رضا علیهالسلام است که از مصادیق اتم حقیقت اسلامی به شمار میرود. طبیعتا حاکمان غاصب که با ایجاد رعب و وحشت مانع تشکیل حکومت اسلامی به دست ائمه اطهار میشدند مانع بزرگی بر سر راه تشکیل نظام اسلامی بودند تنها حکومت اسلامی که در دوران محدودی جامعه اسلامی بعد از پیامبر اکرم(ص) به خود دید دوران زمامداری امیرالمومنین(ع) بود که دستاورد فرهنگی آن برای جامعه اسلامی کتاب شریف نهجالبلاغه و حکمتهای نبوی و علوی است بنابراین با توجه به اینکه میدانیم بیشتر ائمه معصومین از سوی حکام در مهجوریت و انزوا قرار داده شده بودند، حکومت اسلامی بزرگی در طول 250 سال دوران زندگی ائمه اطهار شکل نگرفت.
خلفا به ائمه امکان سخنوری و تاثیرگذاری نمیدادند
حجتالاسلام حسین شهامت افزود: در واقع معارفی که از سیدالشهداء علیهالسلام به ما رسیده است، در واقعه قیام عاشورا است و بعد از ایشان نیز امام سجاد(ع) بعد از واقعه جانسوز در قالب دعا در کتاب شریف صحیفه سجادیه به بیان معارف الهی و هدایت موردنظر خود پرداختند. رساله حقوق ایشان نیز از مواردی است که ائمه قادر به انجام آن در دوره زمانی خود بودند. انتقال قدرت از بنیامیه به بنیعباس فرصت مغتنمی را برای نقشآفرینی علمی امام باقر و امام صادق علیهاالسلام فراهم کرد؛ به نحوی که امام باقر و امام صادق علیهاالسلام، نقشآفرینی فوقالعادهای در پایهگذاری نهضت علمی، حوزههای علمیه و تربیت شاگردان بزرگی ایفا کردند.
به گفته وي، همه جامعه اسلامی به ائمه اطهار دسترسی نداشتند از این رو کسانی با امام در رابطه بودند که یا در شهر سکونت امام زندگی میکردند یا از طریق نواب ائمه در جریان اخبار و هدایتگریهای امام قرار داده میشدند. بدیهی است که در شرایط ذکر شده نباید انتظار داشت که ائمه اطهار علیهمالسلام در یک گستره بسیار بزرگ قرار داشتند که امکان سخنوری و تاثیرگذاری کاملی بر جامعه اسلامی داشته باشند.
دعوت امام رضا(ع)، جنگ نرم مامون با تشییع بود
این استاد حوزه با اشاره به نوع زندگی ائمه اطهار، به نقش پررنگ امام رضا(ع) در ظرفیتسازی دینی و شیعی اشاره و خاطرنشان كرد: زندگی موسی بن جعفر علیهالسلام نیز در زندان و حبس سپری شد. اما خداوند عرصه فوقالعادهای را برای نقشآفرینی امام رضا(ع) رقم زد تا معارف اسلامی یک بار دیگر به دست مبارک ایشان تبیین شده و دوران جدید و نقطه عطف و گذر جدیدی در تاریخ برای تشییع ایجاد شود. مامون اهداف خاصی در دعوت از امام رضا(ع) به توس داشت. به روایت تاریخ و آنچه از ائمه معصومین و امام رضا(ع) به ما رسیده است، میدانیم مامون اهداف خیرخواهانهای در دعوت از امام نداشت. مامون در پی کودتای خونینی بر منصب حکومت نشست.
وي افزود: تنها تفاوت مامون با خلفای پیشین خود، زیرکی و باهوشی او در برخورد با امام رضا(ع) بود. مامون تلاش کرد تا با استفاده از تمامی تجربیات تلخ و شیرین خلفای پیش از خود، اعم از بنیامیه و بنیعباس بهترین راه را برای مغلوب کردن تفکر حقیقی اسلام ناب انتخاب کند، یعنی به صورت نرم به جنگ با اسلام اهل بیتی برود، لذا برای کنترل نقشآفرینی امام رضا(ع) و ممانعت از ارتباطات بیشتر یاران وفادار امام با ایشان بخصوص افرادی که در عرصههای سیاسی و نظامی فعال بودند تصمیم گرفت که امام رضا(ع) را تحت سیطره خود قرار دهد. از سوی دیگر مامون در صدد بود تا حلقه اتصال رهبری و امام امت را با پیروانش قطع کند و با توسل به عوامفریبی با چالشهای روبروی خود جنگیده و جایگاه ضعیف اجتماعی خود را به دلیل قتلها و خونریزیهایی که مرتکب شده بود با فراخواندن امام رضا(ع) به بارگاه حکومتی خود سرپوش بنهد تا به نحوی بتواند مانع بیان حقیقت از سوی شیعیان و اعتراض آنها شود.
مشروعیت کاذب حکومت خواست اصلی مامون بود
حجتالاسلام شهامت در ادامه با اشاره به اهداف مامون در دعوت از امام رضا(ع)، گفت: مامون اهداف دیگری در نظر داشت تا جایگاه معنوی امام را کاهش داده و موجب زدوده شدن قداست و منزلت امام نزد افکار عمومی شود. مامور تصور میکرد اگر امام را در کنار خود داشته باشد مردم را فریب میدهد و مشروعیت کاذبی برای خود دست وپا میکند. به هر حال مامون باهوش و زیرک بود و تصمیمی بهتر از سایر حاکمان اموی وعباسی اتخاذ کرده بود. امام موسی بن جعفر(ع) دائما تحت کنترل حکومت قرار داشت و در حالی که امام رضا(ع) در زندان نبود مامون میتوانست امام را تحت کنترل قرار دهد؛ از این رو دعوت امام به قصر خود دعوتی حساب شده بود. هر چند که بودن در آن قصر برای امام از حبس و زندان هارونالرشید ناگوارتر بود.
امام رضا(ع) سیاسیترین بندگان خداست
وي افزود: مامون به دنبال سوءاستفاده از جایگاه مذهبی و معنوی امام بود اما امام رضا(ع) آنقدر هوشمندانه، هنرمندانه و زیبا از این فرصت محدود به نفع خود بهرهبرداری کردند که هر زمان به نقشآفرینی امام رضا(ع) میاندیشم متوجه میشوم، امام رضا سیاسیترین بندگان خداست. خوشبختانه شرایطی برای امام رضا(ع) ایجاد شد و ایشان با استفاده از ظرفیتهای موجود تاثیرگذاری مطلوبی بر جامعه اسلامی به جا گذاشت. امام(ع) با اندیشیدن تدابیر لازم توانست تمام اهداف مامون را خنثی کند. هنگام خروج از مدینه بهگونهای رفتار کردند که همه متوجه سفر اجباری و ولایتعهدی اکراهی ایشان شدند.
به گفته اين استاد حوزه، اینکه امام رضا(ع) پیشنهاد ولایتعهدی را پذیرفت اما شرط کرد که در عزل و نصبها و در نماز عید شرکت نمیکند، به این دلیل بود که امام مایل به محقق شدن خواست مامون نبود. اگر امام نماز عید را میخواند به این معنا بود که امیرالمومنین بودن مامون را تایید کرده یا اگر در عزل و نصبها دخالت میکرد یعنی حاکمیت مامون را پذیرفته است؛ از این رو امام با شرایط تعیینشده بهترین استفاده را در راستای اقامه دین بردند و از هر فرصتی برای احیای سنت نبوی و سنت اهل بیت استفاده کردند.
سلسلهالذهب حدیث هوشمندی امام رضا(ع) در تبیین تشییع است
اين کارشناس دینی با بیان ویژگیهای حدیث سلسلهالذهب و چرایی روایت این حدیث از سوی امام رضا(ع) خاطرنشان كرد: امام رضا(ع) در جمع انبوهی از دانشمندان و اندیشمندان اهل قلم به ارائه حدیث سلسلهالذهب پرداختند. این موضوع از آنجایی حائز اهمیت است که نام اهل بیت علیهمالسلام در جای جای ایران در حال فراموشی بود، هر چند ایرانیان محب اهل بیت بودند اما دستگاه حکومت کاری کرده بود که اسامی اهل بیت فراموش شود. امام رضا(ع) با بیان این حدیث قدسی نام ائمه اطهار علیهمالسلام را از پدر تا امام علی(ع) عنوان کردند تا بدین وسیله نام اهل بیت را در گستره عظیم سی هزار قلم به دست برای همیشه زنده کنند.
وي افزود: بعد از بیان حدیث، امام رضا(ع) خود را شرط لازم عنوان میکند، یعنی امام به دنبال تبیین این موضوع است که شرط اصلی توحید و دینداری پذیرش امامت است. امام رضا(ع) در این حدیث به بیان توحید و ولایت ناب میپردازد و مصادیق ولایت را برای مردم معرفی میکند. از آن سو مامون با برگزاری جلساتی با حضور دانشمندان و اندیشمندان در صدد شکست امام است، اما امام به قدری زیبا از این جلسات علمی استفاده میکنند که مردم عالم به حقانیت دین، اهل بیت و به شخص امام رضا(ع) و جایکاه ایشان پی میبرند.
اهمیت امامت در زمان امام رضا(ع) تبیین شد
استاد شهامت در خصوص نقش تاثیرگذار امام رضا(ع) در ترویج معارف توحیدی و شیعی در ایران، عنوان کرد: بیشک امام رضا(ع) به بیان احادیث زیادی در خصوص نقش و عظمت ائمه پرداخته است. امام رضا(ع) توانست از منبر بزرگ حکومت استفاده کند و در حضور بسیاری از دانشمندان و سیاستمداران نقش و اهمیت امامت را در ایران بزرگ آن زمان منعکس کند؛ از این رو اعتقاد به امامت در ایران نهادینه شد. قبل از حضور امام رضا(ع) در توس بیم آن میرفت که حضور و قدرت نفوذ سایر مذاهب منجر به شبههافکنی و به حاشیه رفتن تشیع شود اما شبههزدایی امام رضا(ع) منجر به روشنی راه و هدف اصلی مردم شد. امام رضا(ع)، توحید، ولایت و اسلام حقیقی علوی و اهلبیتی را به مردم معرفی کرد. امام رضا مردم را به خواندن و استفاده از دهها هزار حدیث امام صادق(ع) دعوت كرد.
قم و مشهد ماه منیر ایران اسلامی هستند
وی در پایان با اشاره به تاثیرگذاری امام رضا(ع) بر آداب و فرهنگ مردم ایران در حضور امامزادگان در ایران، گفت: حضور امام رضا(ع) در ایران منبع خیرات و برکات زیادی شد که از جمله آن میتوان به حضور امامزادگان در ایران اشاره کرد. شهر قم میزبان خواهر مکرم امام رضا است و به برکت حضور حضرت معصومه(س) این شهر پایگاه دین شد. شهرهای مقدس قم و مشهد مثل دو مشعل فروزان از حضور این دو ماه منیر شدند که در کنار این مضجعهای شریف، حوزههای علمیه رشد کردند و محدثان و بزرگان دینی به عالم اسلام خدمت کردند.
وي اظهار داشت: حضور و رشد شخصیتهای بزرگی چون آیتالله بروجردی، شیخ حائری، امام خمینی(ره) و شهید مطهریها همگی به برکت نقشآفرینی امام رضا(ع) است. لذا امام رضا(ع) از آن جهت عالم آل محمد خطاب میشود که عالمترین افراد روزگار بوده است، آنگونه که پدر بزرگوارشان به سایر فرزندانش زمانی که هنوز امام رضا پا به عرصه حیات نگذاشته و در بطن مادر بودند فرمود: «او عالم ال محمد است پس مسائل دینی اتان را از او بپرسید و دنبالهرو او باشید». بیشک بیشترین معارفی که از شهرهای قم و مشهد به جهان اسلام صادر میشود حضور طالبان علوم اهل بیت بیش از یکصد و بیست کشور همه و همه به برکت نقشآفرینی امام رضا و حضرت معصومه است. اگر امروز از هر مذهب و ملیتی به دنبال رهآوردهای اسلام حقیقی هستند همه به برکت نقشآفرینی حضرت در گسترش تشیع در ایران است.