در گفتگو با سید محمدرضا علم الهدی تبیین شد:
فلسفه حج از منظر امام رضا(علیه السلام)
احرام؛ خلعت میهمانی پروردگار در میقات است
گروه زیارت- به گزارش خبرگزاری رضوی؛ حج تمتع ،یکی از مهمترین فروع دین اسلام است که مسلمانانی که دارای شرایط خاصی هستند باید آن را به جای بیاورند. مناسک و احکام فقهی و اخلاقی حج از جمله مسائلی است که در آیات وروایات مختلفی بدان اشاره شده است. از جمله منابع معتبری که در آن به موضوع حج پرداخته شده روایت هایی از امام رضا علیه السلام است که در باب فلسفه حج می فرمایند: «فلسفه حج ورود در میهمانى خداى بزرگ و طلب رحمت افزونتر و خروج از معاصى و گناهان و توبه از گذشته اعمال و انتخاب راه و روش صحیح براى آینده است. و نیز در سفر حج، اموال خرج مى شود، بدن‌ها به رنج مى افتد و لذات و شهوات نفسانى مهار مى گردند و بدینسان حج گزاران با این عبادت به خداى بزرگ تقرب مى جویند و سر تسلیم و خضوع و ذلت و انكسار در برابر او فرود مى آورند. در گفتگوی پیش رو که با حجت الاسلام والمسلمین سید محمدرضا علم الهدی، رئیس مرکز آموزش عالی حضرت فاطمه بنت حسن و دکترای فلسفه و کلام و مدرس حوزه و دانشگاه انجام شده ،به ابعاد بیشتر از دیدگاه امام رضا (علیه السلام)در خصوص فریضه مهم حج پرداخته شده است.
به عنوان اولین سوال لطفا دلایل وجوب حج را از دیدگاه امام رضا علیه السلام بیان کنید؟
حج یکی از مهمترین کنگره هایی است که امت اسلام را برگرد خانه حضرت حق جمع می کند و از رهگذر حضور در کنار خانه خدا دلهای ملت مسلمان به یکدیگر نزدیک می شود و با به جای آوردن اعمال عبادی مشکلات ومعضلات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی امت اسلام حل و فصل می شود. در بیاناتی که از حضرت رضا(علیه السلام) در کتاب شریف عیون اخبار الرضا جلد 2 ص90بیان شده وجود مقدس امام رضا(علیه السلام) دلایل وجوب حج را موارد زیر معرفی کرده اند در یکی از فرمایشاتی که ازآن حضرت وارد شده حضرت می فرمایند: سفر معنوی ،پرواز ملکوتی وحرکت عرشی به سوی پروردگار عالم در حقیقت برای اضافه شدن نعمت های مادی وباطنی از جانب حضرت حق است در کنار آن هم پاک شدن از تمام گناهانی که قبل از حج در دوران عمر انسان دامن پاک حیات آدمی را آلوده کرده است و برای قرار گرفتن در قلمرو توبه از آنچه که در زمان گذشته انسان انجام داده همانند کسی که به تازگی قدم در عرصه تکالیف گذاشته گویی که هیچ گناهی برای او نوشته نشده است این مساله یکی از مهمترین دلایل وجوب حج است که منجر به پاکی انسان می شود.
معمولا صرف رفتن به سفر حج مدنظر نیست و با توجه به اهمیتی که حج دارد طبیعتا باید انسان به مرحله ای از معرفت الهی برسند تا اعمال حج را بر اساس این معرفت نیز به جای آورند و از ان بهره ای ببرند بفرمایید امام رضا (علیه السلام) ایا توصیه خاصی به حجاج هم دارند؟
بله .امام رضا علیه اسلام در خصوص اهمیت به جای آوردن حج خطاب به حجاج فرموده است: درمسیر به جای آوردن حج ، مسیری که در آن مال ومنال آدمی در راه خدا صرف می شود و انسان به خاطر سفر حج مشقت و رنج بدنی را تحمل می کند وباید از شهوات ولذات حرام دوری کند چرا که در محور و قلمرو عاشقانه قرب به حضرت حق از طریق بندگی قرار گرفته است بنابراین به جای آوردن حج مهمترین عاملی است که انسان را به خداوند متعال نزدیک می کند .حج باعث طلوع صفت نورانی حضور و آرامش دل و ذلت عبد در برابر پروردگار عالم وعبودیت بندگان است .امام رضا علیه السلام می فرماید: حج سیر و سفر وتحرک در گرما وسرما وبه هنگام امنیت وترس
امام رضا علیه السلام چه برکاتی برای حج برشمرده اند و چه پاداش هایی در انتظار حاجی است؟
از برکاتی که حج دارد که امام رضا (ع) در کتاب ثواب الاعمال ص 28 بدان اشاره کرده به جای آوردن نماز در مسجد الحرام است که دراین باره می فرماید: یک نماز درمسجد الاحرام بالاتر از صد هزار نماز در مساجد دیگر است.اگرنماز در مساجد دیگر 12 برابر ودر مساجد جامع 25برابرنسبت به به جای آوردن آن در منزل ثواب داشته باشد در مسجد الحرام صد هزار برابر بیشتر از سایر مساجد است. در حقیقت حج تابلوی رحمت پروردگار عالمیان و افق رحمت واسعه حضرت حق است. مرحوم مجلسی در کتاب بحار جلد 96 ص273 فرموده: هر گاه که زائر اعمال عرفات را به پایان رسانید وبعد از آن به مشعر آمد ،در منی قربانی کرد، رمی جمرات کرد و سرتراشید وقتی از منی به سمت مکه حرکت می کند ملکی دستش را به پشت شانه او می گذارد و به او می گوید زندگیت را از سربگیر یعنی تمام گذشته وگناهان تو مورد امرزش وغفران پروردگار عالم قرار گرفت و عملت را از سر شروع کن. از برکات حج که امام رضا(علیه السلام) از سوی امام باقر(علیه السلام) بدان اشاره کرده آمده که امام باقر(ع) فرمود: روایت عجیبی است که هیچ انسان نیکوکار یا حتی گنهکاری نیست که در کنار کوه عرفات که به " جبل الرحمه" معروف است بایستد وخداوند متعال را مورد خطاب قرار دهد ودعایی کند مگر اینکه خداوند دعای او را اجابت کند. دعاهای انسان های نیکوکاراعم از دنیوی واخروی مورد توجه و اجابت خداوند متعال قرار می گیرد، و لیکن دعای دنیوی انسان فاجر و گناهکار به اجابت می رسد. به هر حال صحرای عرفات مکانی برای پذیرایی خداوند متعال برای بندگانش است.
-به صحرای عرفات و میهمانی خداوند از حاجیان اشاره کردید لطفا در خصوص ویژگیهای این میهمانی بیشتر توضیح دهید
مدل پذیرایی پروردگار در عرفات با مدل پذیرایی ما انسانها تفاوت دارد. ما انسان ها وقتی که مهمانی را دعوت می کنیم در بهترین جای منزل از او پذیرایی می کنیم او را روی مبلمان زیبا می نشانیم واز او پذیرایی مادی می کنیم اما خداوند متعال بندگانش را در عرفات بر روی خاکها پذیرایی می کند. پوچی زندگی دنیوی در عرفات به حاجی نشان داده می شود وقتی که حاجی در عرفات
بسیاری از اعمال و مناسک حج به نوعی نشاندهنده گوشه ای از قیامت به شمار می رود چه آنجا که همه یک نوع لباس پوشیده اند چه در صحرای عرفات که صحرایی خشک و خاکی است آیا در احادیث وارد ه از امام رضا (علیه السلام)در این خصوص نیز مطالبی بیان شده است؟
وجود مقدس امام رضا(علیه السلام) در کتاب بحار در جلد 74 ص 218 آمده است علت حج ودلیل اینکه خداوند متعال حج را برای انسان ها واجب کرد آن است که خداوند متعال در کنار کعبه خود دعاهای بندگان را به اجابت برساند و انان را رزقهای شایسته و فراوان عنایت کند وهمه گناهان را پاک کند تا مسیر انان را به سمت سعادت وکمال تغییر دهد و مورد عفو وبخشایش قرار دهد.خداوند دراین دنیا نمادها و نمونه های کوچکی از قیامت را به انسان نشان می دهد تبلور نمایش قیامت صغری در دنیاست.آن روزی که انسان در میقات لباس از تن بیرون می آورد وبا جامه پاک و سپید در میقات پروردگار عالم عاشقانه سر می دهد لبیک اللهم لبیک، لک لبیک لاشریک لک لبیک ان الحمد والنعمه لک والملک لاشریک لک لبیک..از ان لحظه ای که لباسهای چند رنگی را از تن خارج می کند و لباس بی رنگی به تن می کند خداوند متعال می خواهد به انسان این پیام را بدهد که زندگی وقتی شیرین وبی آلایش می شود که انسان لباس یکرنگی به تن کند وقتی زندگانی برای انسان سهل وآسان می شود که جهت زندگی انسان خدایی شود، مقصدش خدایی و سرود عاشقانه اش لبیک گفتن به خدا باشد. دراین صورت است که خداوند متعال وقتی بندگانش را در کنار حرم امن خودش جای می دهد از آنان پذیرایی معنوی می کند واین پذیرایی معنوی انچنان در کام عاشقان حضرت حق و دوستداران پروردگار عالم خوش می آید که برای تمام لحظات حضور در کنار خانه خدا ، خاطراتی برای آنها ایجاد می شود که بی نظیر است. هنگامی که حاجی از روز اولی که برای ثبت نام حج اقدام می کند خاطرات سفر واقداماتش در ذهن وروح او جاودان می ماند و وقتی او در خلعت لباس مهمانی پروردگارعالم می ماند، در مسجد شجره سرود عاشقانه لبیک اللهم لبیک سر می دهد، هنگامی که بار دیگر در کنار خانه خدا لباس مهمانی ویژه پروردگار عالم را به تن می کند واز شهر خارج می شود وروی خاکهای عرفات مسکن می گزیند تمام این لحظات برای این انسان لحظات شیرین وماندگاری است چرا که انسان احساس سبکی می کند پروردگار عالم بارها غل و زنجیرهای معصیت را از پای انسان برمی دارد وحاجی در کمال ارامش احساس سبکی و پرواز می کند وهم داستان با فرشته های پروردگار عالم می بیند و خود را در فضایی معطر به وجود مقدس امام زمان علیه السلام درک می کند ودعاهای صحرانشینان عرفات را آمین می گوید باشد که خداها دعاهای حجاج را اجابت کند وکام همه ما را از شهد شیرین این سفره و ضیافت معنوی پروردگارعالم شیرین کند.
