در گفتگوی خبرگزاری فرهنگ رضوی با دکتر بیرشک عنوان شد:
خودشناسی والدین گام اول فرزندپروری/ واحد «شکوه زندگی» دانشگاه‌ها برای آموزش مهارت‌های فرزندپروری کافی نیست
چهل حديث درباره فرزندپروری در کتابخانه اینترنتی احادیث شیعه
به گزارش خبرگزاری فرهنگ رضوی، تربيت اسلامى، فراهم كردن زمينه‌هاى رشد و شكوفايى دائمىِ همه استعدادهاى انسان در جهت كمالات الهى ـ انسانى است؛ از اين رو، تربيت امرى تحميلى، موقتی، یک‌بعدی و بی‌هدف نیست بلكه دارای جنبه زمينه‌سازى، دائمی، چند بعدی و هدفدار است.
در اين ميان، پيشوايان دينى كه از سرچشمه فياض علم و حكمت خدا نوش كرده‌اند، مى‌توانند الگوى بسيار شايسته‌اى براى ما در امر تعليم و تربيت باشند و احادیثی که از امامان معصوم علیهم السلام در منابع معتبر نقل شده است، سرمشق همیشگی برای تربیت فرزندان و فرزندپروری است.
کتابخانه اینترنتی احادیث شیعه، چهل حديث درباره «تربیت کودک و نوجوان» را جمع‌آوری کرده که یکی از آنها حدیثی از امام رضا (ع) است که می‌فرمایند: إِذا وَعـَدْتُمُ الصِّبـْيانَ فَفـُوا لَهـُمْ فَإِنَّهُمْ يَرَوْنَ أَنَّكُمُ الَّذينَ تَرْزُقُونَهُمْ إِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ لَيْسَ يَغْضِبُ لِشَىْ ءٍ كَـغَضَبِهِ لِلنِّسآءِ وَالصِّبـْيانِ. (هرگاه به كودكان وعده‌اى مى‌دهيد، آن را برايشان عملى كنيد؛ زيرا آنان مى‌پندارند شما همان كسانى هستيد كه روزى‌شان مى‌دهيد. و بى‌گمان خداوند بزرگ به اندازه‌اى كه براى (رعايت نكردنِ حقوق) زنان و كودكان خشمناك مى‌شود، براى چيز ديگرى خشمناك نمى‌شود.)
دنیای پیچیده امروز نیز که افزایش ارتباطات انسانی، گسترش رسانه‌ها و فضای مجازی از مشخصه‌های گریزناپذیر آن است، اهتمام والدین به هر چه مجهزتر شدن به اطلاعات و آگاهی در زمینه فرزندپروری را دوچندان می‌کند. اما والدین علاوه بر اینکه می‌توانند اطلاعات خود را از طریق روایات و منابع دینی موجود بالا ببرند، برای کسب آگاهی و مهارت‌های لازم می‌توانند به دانشمندان و متخصصان این حوزه نیز رجوع داشته باشند.
در این راستا خبرگزاری فرهنگ رضوی با دکتر بهروز بیرشک، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران به گفت‌وگو نشست.
دکتر بیرشک در پاسخ به این سؤال که مناسب‌ترین زمان برای کسب مهارت‌های فرزندپروری چه زمانی است، گفت: مسأله فرزندآوری به پیش از ازدواج برمی‌گردد؛ زمانی که فرد در مرحله انتخاب همسر است اگر خودشناسی دقیقی داشته باشد و با توجه به فرهنگ، بایدها و نبایدها، شأن اجتماعی و فرهنگی و ... دست به انتخاب بزند احتمال موفقیت در این ازدواج بیشتر است و در واقع هر چه زن و شوهر به هم شبیه‌تر باشند اختلافات و تعارضات آنها به حداقل می‌رسد و در چنین فضای سالم، ایمن و متعادلی، فرزندانی متعادل رشد خواهند کرد.
عضو هیئت موسس انجمن‌های مشاوره و روانشناسی ایران افزود: یکی از مسائل عمده و اساسی، شکل‌دهی به شخصیت افراد است که از همان دوران نوزادی و کودکی شکل می‌گیرد و پایه و اساس آن در خانواده و نوع تربیت خانواده است. این موضوع مهم در گرو شباهت‌های هر چه بیشتر والدین است.
وی افزود:همسران بعد از ازدواج بهتر است برای فرزندآوری عجله نکنند و فرصتی را برای هر چه هماهنگ‌تر شدن و رفع تعارضات احتمالی بدهند و اهداف و برنامه‌های خود را هماهنگ کنند؛ و در این زمان طلایی به کسب آگاهی و مهارت‌های لازم در این زمینه بپردازند.
دکتر بیرشک در این باره گفت: خوشبختانه دسترسی به اطلاعات در دنیای امروز به واسطه گسترش دنیای مجازی بسیار سهل‌الوصول است؛ اما والدین باید در رابطه با معتبر بودن منابع بسیار دقیق و حساس باشند. همچنین کتاب‌های موجود در این زمینه کم نیستند و کلاس‌ها و کارگاه‌هایی که در فرهنگسراها، خانه‌های سلامت و مراکز مشاوره برگزار می‌شود، مفید هستند. با این حال، گسترش و فراوانی این مراکز و اطلاع‌رسانی در این زمینه آنقدر که این مقوله اهمیت دارد، نیست؛ در حالی که این موضوع توّجهی بیش از پیش می‌طلبد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا اعتقاد به اجباری شدن کلاس‌های فرزندپروری دارید، گفت: من به طور کل با اجبار موافق نیستم؛ هر جا پای اجبار در میان می‌آید اشتیاق از میان می‌رود. به جای آن باید فرهنگ‌سازی شود؛ البته در دانشگاه درسی در زمینه تنظیم خانواده با عنوان «شکوه زندگی» ارائه می‌شود که به مباحثی پیرامون مهارت‌های فرزندپروری اشاره می‌شود که البته کافی نیست.
این روانشناس تاکید کرد: مهمترین مسأله این است که انگیزه را بالا ببریم و راهکار نشان دهیم تا والدین بدانند که درامر تربیت فرزند تنها نیستند و به متخصصان روانشناسی، مشاوران و منابع معتبر دسترسی دارند.
دکتر بیرشک درباره اهمیت نقش هر یک از والدین نیز گفت: بی‌شک هر کدام از والدین نقش خاص خود را دارند و لازم و ملزوم یکدیگر هستند امّا نقش مادر به دلیل تجربه تنگاتنگ و لحظه به لحظه 9 ماه بارداری و شیردهی و زمان بیشتری که وقف فرزندش می‌کند، برجستگی خاصی دارد. نقش پدر هم در جهت همراهی، همدلی و فراهم کردن شرایط ایمن و بدون تنش حائز اهمیت است که باعث می‌شود مادر فشار کمتری را تحمل کند و این به نفع کودک، خانواده و در نهایت جامعه است.
وی در پاسخ به این سؤال که چقدر در جامعه ایرانی مقوله کسب مهارت‌های فرزندپروری جدی گرفته می‌شود؟ گفت: در واقع این مقوله‌ای بسیارمهّم و بنیادی است که متأسفانه آنطور که باید جدی گرفته نمی‌شود و نتیجه آن افرادی است که با انواع مشکلات تربیتی و رفتاری در سطح جامعه می‌بینیم که مشکلات عدیده‌ای را برای خانواده و جامعه پدید می‌آورند و همین امر ضرورت پرداختن جدی‌تر به این امر را می‌طلبد.
در اين ميان، پيشوايان دينى كه از سرچشمه فياض علم و حكمت خدا نوش كرده‌اند، مى‌توانند الگوى بسيار شايسته‌اى براى ما در امر تعليم و تربيت باشند و احادیثی که از امامان معصوم علیهم السلام در منابع معتبر نقل شده است، سرمشق همیشگی برای تربیت فرزندان و فرزندپروری است.
کتابخانه اینترنتی احادیث شیعه، چهل حديث درباره «تربیت کودک و نوجوان» را جمع‌آوری کرده که یکی از آنها حدیثی از امام رضا (ع) است که می‌فرمایند: إِذا وَعـَدْتُمُ الصِّبـْيانَ فَفـُوا لَهـُمْ فَإِنَّهُمْ يَرَوْنَ أَنَّكُمُ الَّذينَ تَرْزُقُونَهُمْ إِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ لَيْسَ يَغْضِبُ لِشَىْ ءٍ كَـغَضَبِهِ لِلنِّسآءِ وَالصِّبـْيانِ. (هرگاه به كودكان وعده‌اى مى‌دهيد، آن را برايشان عملى كنيد؛ زيرا آنان مى‌پندارند شما همان كسانى هستيد كه روزى‌شان مى‌دهيد. و بى‌گمان خداوند بزرگ به اندازه‌اى كه براى (رعايت نكردنِ حقوق) زنان و كودكان خشمناك مى‌شود، براى چيز ديگرى خشمناك نمى‌شود.)
دنیای پیچیده امروز نیز که افزایش ارتباطات انسانی، گسترش رسانه‌ها و فضای مجازی از مشخصه‌های گریزناپذیر آن است، اهتمام والدین به هر چه مجهزتر شدن به اطلاعات و آگاهی در زمینه فرزندپروری را دوچندان می‌کند. اما والدین علاوه بر اینکه می‌توانند اطلاعات خود را از طریق روایات و منابع دینی موجود بالا ببرند، برای کسب آگاهی و مهارت‌های لازم می‌توانند به دانشمندان و متخصصان این حوزه نیز رجوع داشته باشند.
در این راستا خبرگزاری فرهنگ رضوی با دکتر بهروز بیرشک، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران به گفت‌وگو نشست.
دکتر بیرشک در پاسخ به این سؤال که مناسب‌ترین زمان برای کسب مهارت‌های فرزندپروری چه زمانی است، گفت: مسأله فرزندآوری به پیش از ازدواج برمی‌گردد؛ زمانی که فرد در مرحله انتخاب همسر است اگر خودشناسی دقیقی داشته باشد و با توجه به فرهنگ، بایدها و نبایدها، شأن اجتماعی و فرهنگی و ... دست به انتخاب بزند احتمال موفقیت در این ازدواج بیشتر است و در واقع هر چه زن و شوهر به هم شبیه‌تر باشند اختلافات و تعارضات آنها به حداقل می‌رسد و در چنین فضای سالم، ایمن و متعادلی، فرزندانی متعادل رشد خواهند کرد.
عضو هیئت موسس انجمن‌های مشاوره و روانشناسی ایران افزود: یکی از مسائل عمده و اساسی، شکل‌دهی به
وی افزود:همسران بعد از ازدواج بهتر است برای فرزندآوری عجله نکنند و فرصتی را برای هر چه هماهنگ‌تر شدن و رفع تعارضات احتمالی بدهند و اهداف و برنامه‌های خود را هماهنگ کنند؛ و در این زمان طلایی به کسب آگاهی و مهارت‌های لازم در این زمینه بپردازند.
دکتر بیرشک در این باره گفت: خوشبختانه دسترسی به اطلاعات در دنیای امروز به واسطه گسترش دنیای مجازی بسیار سهل‌الوصول است؛ اما والدین باید در رابطه با معتبر بودن منابع بسیار دقیق و حساس باشند. همچنین کتاب‌های موجود در این زمینه کم نیستند و کلاس‌ها و کارگاه‌هایی که در فرهنگسراها، خانه‌های سلامت و مراکز مشاوره برگزار می‌شود، مفید هستند. با این حال، گسترش و فراوانی این مراکز و اطلاع‌رسانی در این زمینه آنقدر که این مقوله اهمیت دارد، نیست؛ در حالی که این موضوع توّجهی بیش از پیش می‌طلبد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا اعتقاد به اجباری شدن کلاس‌های فرزندپروری دارید، گفت: من به طور کل با اجبار موافق نیستم؛ هر جا پای اجبار در میان می‌آید اشتیاق از میان می‌رود. به جای آن باید فرهنگ‌سازی شود؛ البته در دانشگاه درسی در زمینه تنظیم خانواده با عنوان «شکوه زندگی» ارائه می‌شود که به مباحثی پیرامون مهارت‌های فرزندپروری اشاره می‌شود که البته کافی نیست.
این روانشناس تاکید کرد: مهمترین مسأله این است که انگیزه را بالا ببریم و راهکار نشان دهیم تا والدین بدانند که درامر تربیت فرزند تنها نیستند و به متخصصان روانشناسی، مشاوران و منابع معتبر دسترسی دارند.
دکتر بیرشک درباره اهمیت نقش هر یک از والدین نیز گفت: بی‌شک هر کدام از والدین نقش خاص خود را دارند و لازم و ملزوم یکدیگر هستند امّا نقش مادر به دلیل تجربه تنگاتنگ و لحظه به لحظه 9 ماه بارداری و شیردهی و زمان بیشتری که وقف فرزندش می‌کند، برجستگی خاصی دارد. نقش پدر هم در جهت همراهی، همدلی و فراهم کردن شرایط ایمن و بدون تنش حائز اهمیت است که باعث می‌شود مادر فشار کمتری را تحمل کند و این به نفع کودک، خانواده و در نهایت جامعه است.
وی در پاسخ به این سؤال که چقدر در جامعه ایرانی مقوله کسب مهارت‌های فرزندپروری جدی گرفته می‌شود؟ گفت: در واقع این مقوله‌ای بسیارمهّم و بنیادی است که متأسفانه آنطور که باید جدی گرفته نمی‌شود و نتیجه آن افرادی است که با انواع مشکلات تربیتی و رفتاری در سطح جامعه می‌بینیم که مشکلات عدیده‌ای را برای خانواده و جامعه پدید می‌آورند و همین امر ضرورت پرداختن جدی‌تر به این امر را می‌طلبد.
